Krzyże przydrożne

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj

Krzyże przydrożne - krzyże znajdujące się na Warmii, często stawiane przy domach, kościołach i skrzyżowaniach dróg.

Położenie

Krzyż drewniany w Brąswałdzie. © Stanisław Kuprjaniuk
Krzyż drewniany w Bukwałdzie. © Stanisław Kuprjaniuk

Krzyże przydrożne znajdują się na całym terytorium Warmii. Można je spotkać w różnych miejscach wsi i miast np.: przy domach, kościołach, na i przy cmentarzach, przy polnych i leśnych drogach, w miejscach opuszczonych.

Opis

Krzyż kuty z żelaza w Nagladach. © Stanisław Kuprjaniuk
Krzyż w asyście drzew w Wymoju. © Stanisław Kuprjaniuk
Krzyż drewniany w Biedowie. © Stanisław Kuprjaniuk
Krzyż drewniany w Bredynkach. © Stanisław Kuprjaniuk

Zachowane krzyże warmińskie nie stanowią jednolitego zespołu obiektów. Charakteryzują się one całym spectrum lokalnych rozwiązań ciesielskich, rzeźbiarskich, kowalskich czy kamieniarskiego rękodzieła artystycznego, a przy tym posiadają niewymierną wartość historyczną. Krzyże na Warmii tworzą zbiór około 1600 rozmaitych obiektów, o charakterze przydrożnym, przykościelnym, przydomowym i cmentarnym. Przyglądając się każdemu z osobna można dostrzec wiele wspólnych cech: materiałowych, kompozycyjnych i dekoracyjnych, które w pewien sposób opisują i charakteryzują krzyże.

Pomijając różnorodność cokołów i postumentów (granitowe, ceglane, betonowe), które były tylko sposobem ekspozycji krzyża w przestrzeni, można wyróżnić pięć typów krzyży: drewniane, kamienne, kute z żelaza, odlane z żeliwa oraz łączone z metalowych elementów. Ten podział pokrywa się z typologią krzyży spotykanych w innych regionach Polski. Na Warmii należy mówić o krzyżach w kategoriach symbolu, określającego katolicką specyfikę tego terenu.

Bibliografia


Kuprjaniuk Stanisław, Krzyże na Warmii, „Posłaniec Warminski”, 2005, nr 7.

Kuprjaniuk Stanisław, Mała architektura sakralna na Warmii do 1945 roku ze szczególnym uwzględnieniem kapliczek, w druku.

Soduła Adam, Drewniane krzyże i kapliczki Warmii, „Przydrożne Pomniki Przeszłości”, red. A. Scheer, Świdnica 1998.

Linki zewnętrzne

Kapliczki Warmii [22.12.2013]