Kurki (gmina Działdowo)

Kurki
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	działdowski
Gmina	Działdowo
Liczba ludności (2010)	391
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kurki
Położenie na mapie Polski Kurki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kurki (niem. Kurkau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Działdowo. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ciechanowskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 391 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Andrzej Kolczyński.

Położenie

Wieś położona jest w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego, na pograniczu Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej, nad rzeką Działdówką, 4 km na południe od Działdowa, na zachód od drogi wojewódzkiej nr 544 Działdowo - Iłowo-Osada - Mława.

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa Zakonu Krzyżackiego. Pierwsza wzmianka na jej temat pochodzi z 1350 roku, zaś w 1383 roku założona tu została wieś czynszowa na 60 łanach na prawie chełmińskim; pierwszym sołtysem był niejaki Jan. Za czasów krzyżackich dwa łany ziemi ornej w Kurkach posiadało Działdowo - uprawiali ją tutejsi chłopi, płacąc za to określony czynsz. W połowie XVI wieku wieś zamieszkiwali wyłącznie Polacy, zaś w następnym stuleciu wśród właścicieli tutejszego majątku byli przedstawiciele polskiej szlachty, Bartkowscy. Kurki należały do parafii ewangelickiej w Działdowie. W 1891 roku założono we wsi mleczarnię.

Szkoła we wsi powstała najprawdopodobniej w pierwszej połowie XVIII wieku; na początku XIX wieku uczęszczało do niej około 30-40 uczniów. Gdy w 1875 roku wybudowano dla niej nowy budynek, obejmowała ona dwie klasy i miała ponad 80 uczniów. Pod koniec XIX wieku tutejszy nauczyciel zwracał uwagę, że z powodu emigracji wielu mieszkańców do Ameryki zmniejsza się liczba dzieci w szkole.

W 1919 roku na mocy traktatu wersalskiego wieś - wraz z całą Działdowszczyzną - przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej. W 1939 roku znalazła się pod okupacją niemiecką. W połowie lat 50. Kurki krótko były siedzibą gminy. W tym samym czasie założono we wsi spółdzielnię produkcyjną.

Liczba mieszkańców

1857 - 454 osoby

1931 - 427 osób

Zabytki

• Budynek szkoły z 1875 roku, murowany z czerwonej cegły
• Dom mieszkalny z około 1900 roku, drewniany
• Kuźnia z pierwszej ćwierci XX wieku, murowana z czerwonej cegły i kamienia; na jednym z kamieni ściany bocznej data: 1833
• Cmentarz ewangelicki, za wsią, zaniedbany (w rejestrze widnieje jako teren zielony - nieużytki); ostatni pochówek z lat 1943-1945; własność parafii ewangelickiej
• Cmentarz ewangelicki, w centrum wsi, w rejestrze widnieje jako teren zielony - nieużytki, brak śladów po nagrobkach, ostatni pochówek po II wojnie światowej; własność parafii ewangelickiej

Bibliografia

1. Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1966.
2. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
3. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
4. Gminna ewidencja zabytków w: Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Działdowo [data dostępu: 12.11.2013]]
5. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
6. Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013]

Zobacz też

Kurki (gm. Olsztynek)