Kurzętnik (gmina wiejska)
| Gmina Kurzętnik | |||
| | |||
| |||
| Województwo | warmińsko-mazurskie | ||
| Powiat | nowomiejski | ||
| Rodzaj gminy | wiejska | ||
| Wójt | Wojciech Dereszewski | ||
| Powierzchnia | 149,11 km² | ||
| Liczba sołectw | 19 | ||
| Liczba miejscowości | 21 | ||
| Liczba ludności (2013) Gęstość zaludnienia |
9043 61 osób/km² | ||
| Strefa numeracyjna | 56 | ||
| Tablice rejestracyjne | NNM | ||
| TERYT | 2812042 | ||
| Urząd gminy ul. Grunwaldzka 39 13-306 Kurzętnik
| |||
| Strona internetowa gminy | |||
| Biuletyn Informacji Publicznej gminy | |||
Gmina Kurzętnik – gmina wiejska położona w południowo-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowej części powiatu nowomiejskiego. Siedziba gminy znajduje się w Kurzętniku.
Gmina rolnicza, posiadająca korzystne warunki naturalne do produkcji rolnej i rozwoju turystyki, w tym agroturystyki.
Władzę w gminie sprawuje wójt Wojciech Dereszewski[1].
Spis treści
Powierzchnia gminy
Gmina wiejska Kurzętnik zajmuje powierzchnię 149,11 km2[2], w tym:
- użytki rolne: 70,3% (10 485 ha)
- lasy: 19,3% (2 877 ha)
Gmina stanowi 33,7% powierzchni powiatu nowomiejskiego.
Demografia
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[2]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| liczba | 9043 | 100 | 4515 | 49,9 | 4528 | 50,1 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
61 | 30,5 | 30,5 | |||
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Kurzętnik wynosiło -7 osób[2], co stanowi 6% migracji w powiecie nowomiejskim oraz 0,2% w województwie warmińsko-mazurskim.
Historia gminy jako jednostki administracyjnej
Powstające po II wojnie światowej granice i podziały terytorialne na ziemiach dzisiejszej Polski opierały się początkowo na przedwojennym podziale administracyjnym. Podział ten umiejscawiał gminę Kurzętnik w powiecie lubawskim w województwie pomorskim. W 1948 roku powiat lubawski przemianowano na powiat nowomiejski[3], gmina Kurzętnik stała się jego częścią. W 1950 roku na mocy ustawy o zmianach podziału administracyjnego państwa[4] powiat nowomiejski (a wraz z nim gminę Kurzętnik) włączono do województwa olsztyńskiego.
W 1954 roku, na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[5], istniejące dotychczas gminy zastąpiono gromadami. Gromada Kurzętnik przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała w Polsce podział państwa na gminy[6]. W 1973 roku reaktywowano gminę Kurzętnik, a w jej skład weszły sołectwa: Bratuszewo, Brzozie Lubawskie, Kamionka, Kąciki, Krzemieniewo, Kurzętnik, Lipowiec, Małe Bałówki, Marzęcice, Mikołajki, Nielbark, Otręba, Sugajenko, Szafarnia, Tereszewo, Tomaszewo, Wawrowice, Wielkie Bałówki[7].
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[8], przestał istnieć powiat nowomiejski. Gmina Kurzętnik została bezpośrednio częścią województwa toruńskiego.
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[9] umiejscowiły gminę Kurzętnik w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nowomiejskim.
Gmina wiejska Kurzętnik graniczy z gminami: Biskupiec, Nowe Miasto Lubawskie, Grodziczno, oraz z gminami województwa kujawsko-pomorskiego: Brzozie i Zbiczno.
Miejscowości na terenie gminy
Sołectwa: Bratuszewo, Brzozie Lubawskie, Kamionka, Kąciki, Krzemieniewo, Kurzętnik: Kurzętnik I i Kurzętnik II, Lipowiec, Małe Bałówki, Marzęcice, Mikołajki, Nielbark, Otręba, Sugajenko, Szafarnia, Tereszewo, Tomaszewo, Wawrowice, Wielkie Bałówki.
Pozostałe miejscowości: Kacze Bagno, Ostrówki, Rygiel.
Gospodarka
Głównym kierunkiem rozwoju gospodarczego gminy Kurzętnik jest rolnictwo. Użytki rolne stanowią ponad 70% ogólnej powierzchni gminy, w tym: 86,2% (9043 ha) to grunty orne, 13,4% (1404 ha) łąki i pastwiska, 0,4% 938 ha) to sady. Gmina jest typowym obszarem rolniczym, na którym do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. Większość gospodarstw prowadzi działalność ogólnorolną.
Warunki przyrodnicze (w tym jeziora, lasy) i krajobrazowe sprzyjają rozwojowi turystyki, jednak brak całorocznej bazy noclegowej, słaby rozwój agroturystyki, słabe zagospodarowanie terenów rekreacyjnych utrudniają ten proces.
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Kurzętnik, Szafarnia, Otręba, Nielbark, Wawrowice[1].
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Kurzętnik wynosiła w 2013 roku 569. W tym 19 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 550 tworzy sektor prywatny. 133 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 75 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 99 firm w dziale budownictwo, 42 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziły 8 firm[1]. W gminie rozwinięty jest przemysł metalowy i budowlany, dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel. Do największych firm działających na terenie gminy należą: Przedsiębiorstwo Przemysłu Betonów PREFABET - KURZĘTNIK sp. z o.o., EXPOM S.A. Kurzętnik, Lavapol Spółka z o.o., ALSYBET Sp. z o.o. Kurzętnik, Bydgoskie Kopalnie Surowców Mineralnych w Bydgoszczy Kopalnia Nielbark, MARWIT - Kurzętnik, Firma Handlowo-Produkcyjna "Centrala Nasienna" Kurzętnik oraz Irwega.
Gmina Kurzętnik należy do Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich, Związku Gmin Regionu Ostródzko-Iławskiego "Czyste Środowisko" oraz LGD "Ziemia Lubawska".
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Kurzętnik wynosiła 735 osób[1], co stanowi 18,8% bezrobotnych w powiecie nowomiejskim.
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 23,1% ludności[10].
Kultura i turystyka
Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy
Wydarzenia kulturalne związane z gminą
- Dni Kurzętnika
- Międzywojewódzki Przegląd Zespołów Ludowych
- Kurzętnickie Impresje Orkiestr Dętych
- dożynki gminno-parafialne
Ludzie związani z gminą
- Leszek Jobs - współtwórca kickboxingu w Kurzętniku jako zawodnik, trener i działacz; organizator najbardziej prestiżowych imprez.
- Zofia Andrzejewska - społecznik, samorządowiec, wieloletni wójt gminy Kurzętnik.
- Renata Rochnowska - polityk, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej IV i V kadencji, była radną gminy Kurzętnik.
Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Kurzętnik należą[11]:
- kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Brzoziu Lubawskim wraz z przykościelnym cmentarzem, gotycką kostnicą i plebanią
- założenia urbanistyczne i rynek w Kurzętniku
- ruiny zamku biskupiego w Kurzętniku
- kościół pw. św. Marii Magdaleny w Kurzętniku wraz z przykościelnym cmentarzem
- zespół dworski w Kurzętniku
- kościół pw. św. Jakuba w Mikołajkach wraz z przykościelnym cmentarzem
- dawna plebania ewangelicka (obecnie budynek mieszkalny) w Szafarnii
- kościół pw. św. Antoniego z Padwy w Tereszewie
- kuźnia murowana z końca XIX w. w Małych Bałówkach
- drewniano-murowany młyn wodny w Wawrowicach
- leśniczówki w Wawrowicach i Ostrówkach
Szlaki i atrakcje turystyczne
- szlaki i ścieżki edukacyjne [Brodnicki Park Krajobrazowy|Brodnickiego Parku Krajobrazowego]
- ścieżka edukacyjna "Doliną rzeki Drwęcy"
- spływy kajakowe rzeką Drwęcą
- park wiejski w Kurzętniku
- "Góra zamkowa" i ruiny zamku w Kurzętniku
- wczesnośredniowieczne grodzisko w Nielbarku
- stadniny koni w Szafarni
- Brodnicki Park Krajobrazowy, obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty i pomniki przyrody
- lasy, jeziora
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Kurzętnik można uzyskać na stronie internetowej kurzetnik.pl.
Religia
- Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Mrocznie
- Parafia pw. św. Antoniego z Padwy w Tereszewie
- Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Brzoziu Lubawskim
- Parafia pw. św. Marii Magdaleny w Kurzętniku
Szkolnictwo
W gminie wiejskiej Kurzętnik istnieją następujące placówki edukacyjne:
- Szkoła Podstawowa im. Orła Białego w Brzoziu Lubawskim
- Szkoła Podstawowa w Tereszewie
- Zespół Szkół im. Władysława Jagiełły w Kurzętniku: przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum
- Zespół Szkół w Marzęcicach: szkoła podstawowa, gimnazjum
- Zespół Szkół Rolniczych w Kurzętniku
- Zespół Szkół Zawodowych w Kurzętniku
Sport
W gminie Kurzętnik organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: mistrzostwa warmińsko-mazurskiego zrzeszenia LZS w podnoszeniu ciężarów oraz drużynowy turniej o puchar wójta gminy Kurzętnik w podnoszeniu ciężarów, mistrzostwa Polski w kickboxingu, turniej w trójboju siłowym o puchar wójta gminy Kurzętnik, halowy turniej piłki nożnej osób niepełnosprawnych, turniej tenisa o puchar wójta gminy Kurzętnik, turnieje piłki nożnej i imprezy związane z obchodami Europejskiego Tygodnia Sportu oraz Polska Biega. Prężnie działają kluby:
- KS Zamek Kurzętnik
- LUKS TKKF Kurzętnik
Inne organizacje i instytucje
Obszary chronione i pomniki przyrody
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[12]:
Parki krajobrazowe:
- Brodnicki Park Krajobrazowy (4 336 ha)
Rezerwaty przyrody:
- rezerwat Bagno Mostki (135,05 ha, z czego 35,18 ha leży w województwie warmińsko-mazurskim)
- rezerwat Rzeka Drwęca (1344,87 ha)
- rezerwat Wyspa na Jeziorze Partęciny Wielkie (0,6 ha)
- rezerwat Żurawie Bagno (5,56 ha)
Obszary chronionego krajobrazu:
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Drwęcy (17 472,4 ha)
Obszary Natura 2000:
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Dolina Drwęcy (12 561,56 ha)
- Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Brodnicka (4 176,86 ha)
Użytki ekologiczne:
- użytek ekologiczny "Łąka nad Drwęcą" (0,04 ha)
- użytek ekologiczny "Nielbark" (58 ha)
- użytek ekologiczny "Tereszowskie Łąki" (64,27 ha)
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Kurzętnik znajdują się 2 pomniki przyrody[12], m.in. głaz narzutowy na terenie parku wiejskiego w Kurzętniku.
Zobacz też:
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Urząd Gminy Kurzętnik [20.10.2014]
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Bank Danych Lokalnych GUS [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1948, nr 12, poz. 97, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 lutego 1948 r. o zniesieniu powiatów: szczuczyńskiego i utworzeniu powiatu grajewskiego w województwie białostockim, stopnickiego i utworzeniu powiatu buskiego w województwie kieleckim, błońskiego i utworzeniu powiatu grodzisko-mazowieckiego w województwie warszawskim oraz nieszawskiego i lubawskiego i utworzenia powiatów aleksandrowskiego i nowomiejskiego w województwie pomorskim, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1950, nr 28, poz. 255, Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim
- ↑ Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Dz.U. 1998, nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
- ↑ Bank Danych Lokalnych GUS
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
- ↑ 12,0 12,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [1]
Bibliografia
Dz.U. 1948, nr 12, poz. 97, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 lutego 1948 r. o zniesieniu powiatów: szczuczyńskiego i utworzeniu powiatu grajewskiego w województwie białostockim, stopnickiego i utworzeniu powiatu buskiego w województwie kieleckim, błońskiego i utworzeniu powiatu grodzisko-mazowieckiego w województwie warszawskim oraz nieszawskiego i lubawskiego i utworzenia powiatów aleksandrowskiego i nowomiejskiego w województwie pomorskim, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1950, nr 28, poz. 255, Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954, nr 43, poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1958, nr 76, poz. 393, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1958 r. w sprawie zmiany nazw niektórych powiatów w województwach olsztyńskim, poznańskim i zielonogórskim, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1972, nr 49, poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.10.2014]
Dz.U. 1975, nr 17, poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
BIP Urzędu Gminy Kurzętnik, Program Ochrony Środowiska Gminy Kurzętnik na lata 2010-2013.
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.10.2014]
BIP Urzędu Gminy Kurzętnik [20.10.2014]
Urząd Gminy Kurzętnik [20.10.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.10.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.10.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.10.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim. [20.10.2014]
