Lilia złotogłów: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
 
(Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
{{Roślina infobox
 
{{Roślina infobox
 
  |Nazwa rośliny = Lilia złotogłów
 
  |Nazwa rośliny = Lilia złotogłów
  |Nazwa łacińska = Lilium martagon L.
+
  |Nazwa łacińska = Lilium martagon
 +
|L = L.
 
  |Pusta linia = <br/>
 
  |Pusta linia = <br/>
 
  |grafika = Lilium.jpg
 
  |grafika = Lilium.jpg
  |podpis grafiki = '''Lilia złotogłów (''Lilium martagon'')'''
+
  |podpis grafiki = '''Lilia złotogłów (''Lilium martagon'')'''.<br>Autor: Böhringer Friedrich. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:T%C3%BCrkenbund_Lilie,_Lilium_martagon_2.JPG Commons Wikimedia]
<br/>
 
Fot. http://commons.wikimedia.org/wiki/File:T%C3%BCrkenbund_Lilie,_Lilium_martagon_2.JPG
 
 
  |Systematyka = Systematyka
 
  |Systematyka = Systematyka
 
  |Domena = eukarionty  
 
  |Domena = eukarionty  
Linia 20: Linia 19:
 
  |Lista synonimów =  
 
  |Lista synonimów =  
 
}}
 
}}
<br/>
+
'''Lilia złotogłów''' (''Lilium martagon'' L.) – gatunek rośliny należący do rodziny liliowatych (''Liliaceae'').
 
+
<br/><br/>
''' Lilia złotogłów''' (''Lilium martagon L'') – gatunek rośliny należący do rodziny liliowatych (''Liliaceae'').  
 
 
=== Morfologia ===
 
=== Morfologia ===
Lilia złotogłów wykształca prosty, sztywny pęd nagi lub owłosiony, w górnej części czasem purpurowo nakrapiany, wyrastający z podziemnej cebuli, osiągający wysokość od 40 do 150 cm. Liście stosunkowo duże długości 8-12 cm, szerokie na 2–5 cm owalne, siedzące, podłużne, eliptycznie lancetowate, całobrzegie, wyraźnie unerwione. Ustawione na łodydze skrętolegle, tworzą zwykle 2–4 nibyokółki. Kwiaty pojawiają się od czerwca do lipca, na wierzchołku łodygi w postaci luźnego grona. Kwiaty barwy od brudno-rózowo-czerwone, ciemnopurpurowo nakrapiane, w liczbie od trzech do dwunastu, osadzone są na długich, łukowato zwieszających się szypułkach. Okwiat nie zróżnicowany na kielich i koronę, sześciodziałkowy, ze środka wystaje maczugowaty słupek otoczony przez sześć pręcików o dużych purpurowo-czerwonych pylnikach. W miarę dojrzewania mięsiste działki okwiatu odginają się coraz mocniej na zewnątrz, aż zawinięte dotkną nasady kwiatu. Środkiem każdego płatka biegnie rynienka, wypełniona nektarem. Owocem jest duża  trójkątno- kulista torebka z płaskimi, ciemnożółtymi, szeroko oskrzydlonymi nasionami. Nasiona rozsiewane są przez wiatr.
+
Lilia złotogłów wykształca prosty, sztywny pęd, nagi lub owłosiony, w górnej części czasem purpurowo nakrapiany, wyrastający z podziemnej cebuli, osiągający wysokość od 40 do 150 cm. Liście stosunkowo duże długości 8-12 cm, szerokie na 2–5 cm, owalne, siedzące, podłużne, eliptycznie lancetowate, całobrzegie, wyraźnie unerwione. Ustawione na łodydze skrętolegle, tworzą zwykle 2–4 nibyokółki.  
  
 +
Kwiaty pojawiają się od czerwca do lipca na wierzchołku łodygi w postaci luźnego grona. Kwiaty barwy brudnoróżowo-czerwonej, ciemnopurpurowo nakrapiane, w liczbie od trzech do dwunastu, osadzone są na długich, łukowato zwieszających się szypułkach. Okwiat nie zróżnicowany na kielich i koronę, sześciodziałkowy, ze środka wystaje maczugowaty słupek otoczony przez sześć pręcików o dużych purpurowo-czerwonych pylnikach. W miarę dojrzewania mięsiste działki okwiatu odginają się coraz mocniej na zewnątrz, aż zawinięte dotkną nasady kwiatu. Środkiem każdego płatka biegnie rynienka wypełniona nektarem. Owocem jest duża trójkątno- kulista torebka z płaskimi, ciemnożółtymi, szeroko oskrzydlonymi nasionami. Nasiona rozsiewane są przez wiatr.
 
<br/>
 
<br/>
 +
 
=== Rozmieszczenie i ekologia ===
 
=== Rozmieszczenie i ekologia ===
Występuje w Europie i Azji. Gatunek występujący na przeważającej części Europy z wyjątkiem Półwyspu Skandynawskiego i Wysp Brytyjskich aż po Kaukaz. W Azji zasięg występowania ciągnie się przez centralną część kontynentu przez wschodnią i zachodnią Syberię aż po północną Mongolię i prowincję Sinciang w Chinach. Gatunek introdukowano we wschodnich prowincjach Kanady. W Polsce jest rośliną rzadką, spotykana w Sudetach i Karpatach, na niżu bardzo rzadka.  
+
Występuje w Europie i Azji. Gatunek występujący w przeważającej części Europy (z wyjątkiem Półwyspu Skandynawskiego i Wysp Brytyjskich) aż po Kaukaz. W Azji zasięg występowania ciągnie się przez centralną część kontynentu, przez wschodnią i zachodnią Syberię aż po północną Mongolię i prowincję Sinciang w Chinach. Gatunek introdukowano we wschodnich prowincjach Kanady. W Polsce jest rośliną rzadką, spotykaną w Sudetach i Karpatach, na niżu bardzo rzadka.  
<br/>
+
 
Na Warmii i Mazurach notowana w [[Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej |Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej]] oraz w [[Brodnicki Park Krajobrazowy| Brodnickim Parku Krajobrazowym ]]. Jest to roślina wieloletnia
+
Na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] notowana w [[Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej|Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej]] oraz w [[Brodnicki Park Krajobrazowy|Brodnickim Parku Krajobrazowym]].  
<br/>
+
 
Rośnie w miejscach półcienistych, na glebach piaszczysto-gliniastych i gliniastych świeżych, zasobnych w substancje mineralno-próchniczne, o zróżnicowanym składzie granulometrycznym – od piasków luźnych, piasków gliniastych mocnych po glinę ciężką. Spotykana w rzadkich, widnych lasach, zaroślach, zrębach, rzadziej wśród ziołorośli. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Fagetalia.
+
Jest to roślina wieloletnia. Rośnie w miejscach półcienistych, na glebach piaszczysto-gliniastych i gliniastych świeżych, zasobnych w substancje mineralno-próchniczne, o zróżnicowanym składzie granulometrycznym – od piasków luźnych, piasków gliniastych mocnych po glinę ciężką. Spotykana w rzadkich, widnych lasach, zaroślach, zrębach, rzadziej wśród ziołorośli. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla ''O. Fagetalia''.
 
<br/>
 
<br/>
 +
 
=== Wartość użytkowa ===
 
=== Wartość użytkowa ===
Cebulki zawierają sporą ilość skrobi, dlatego dawniej uchodziły za przysmak w każdej postaci: surowej, gotowanej i pieczonej. W postaci suszonej i mielonej wraz z pałką szerokolistną i korzeniami łącznia baldaszkowatego uchodziły za swego rodzaju mąkę.
+
Cebulki zawierają sporą ilość skrobi, dlatego dawniej uchodziły za przysmak w każdej postaci: surowej, gotowanej i pieczonej. W postaci suszonej i mielonej wraz z pałką szerokolistną i korzeniami łącznia baldaszkowatego służyły za swego rodzaju mąkę.
 
<br/>
 
<br/>
 
  
 
=== Ciekawostki ===
 
=== Ciekawostki ===
 
Listki okwiatu są gładkie i śliskie, co utrudnia siadanie owadom. Dlatego kwiaty lilii złotogłów zapylane są głównie przez długotrąbkowe motyle z rodziny zawisaków.   
 
Listki okwiatu są gładkie i śliskie, co utrudnia siadanie owadom. Dlatego kwiaty lilii złotogłów zapylane są głównie przez długotrąbkowe motyle z rodziny zawisaków.   
 +
 +
Jest to gatunek stanowiący często motyw w sztuce ludowej Podhala (''leluja''), szczególnie w rzeźbie góralskiej.
 +
 +
Cebulki lilii złotogów (często w odmianach) dostępne są już w dobrych centrach ogrodniczych. Odmianą ozdobną jest kultywar ''Lilium martagon'' ''Album''. Jest nieco niższy od form dzikich, o woskowobiałych kwiatach, osiąga do 120 cm wysokości.
 
<br/>
 
<br/>
Jest  to gatunek stanowiący często motyw w sztuce ludowej (leluja) Podhala , szczególnie w rzeźbie góralskiej.
+
 
<br/>
 
Cebulki lilii złotogów (często w odmianach) dostępne są już w dobrych centrach ogrodniczych.
 
Odmianą ozdobna jest kultywar  Lilium martagon 'Album' – nieco niższy od form dzikich, osiąga do 120 cm o woskowobiałych kwiatach.
 
<br/>
 
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
Polakowski B. Rośliny chronione. Atlas. PWN Warszawa, 1995.  
+
Polakowski Benon, ''Rośliny chronione. Atlas'', Warszawa 1995. <br/>
<br/>
+
[http://pl.wikipedia.org/wiki/Lilia_złotogłów pl.wikipedia.org, lilia złotogłów] [30.12.2014]<br/>
== Linki zewnętrzne ==
+
[http://www.pkwe.pl/?p=p_53& Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej][30.12.2014]<br/>
http://pl.wikipedia.org/wiki/Lilia_z%C5%82otog%C5%82%C3%B3w
+
[http://www.przyroda.mazury.pl/index.php?page=nature&id=325 przyroda.mazury.pl][30.12.2014]<br/>
<br/>
 
http://www.pkwe.pl/?p=p_53&
 
<br/>
 
http://www.przyroda.mazury.pl/index.php?page=nature&id=325
 
 
<br/>
 
<br/>
  
[[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria:Rośliny]] [[Kategoria:Rośliny Warmii i Mazur]] [[Kategoria:Rośliny chronione]]
+
[[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Rośliny Warmii i Mazur]] [[Kategoria: Rośliny chronione]][[Kategoria: Powiat elbląski]] [[Kategoria: Kurzętnik (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Biskupiec (gmina wiejska)]]

Aktualna wersja na dzień 08:15, 17 lut 2015

Lilia złotogłów

Lilium martagon
L.
Lilia złotogłów (Lilium martagon).Autor: Böhringer Friedrich. Źródło: Commons Wikimedia
Lilia złotogłów (Lilium martagon).
Autor: Böhringer Friedrich. Źródło: Commons Wikimedia
Systematyka
Królestwo rośliny
Podkrólestwo rośliny naczyniowe
Gromada okrytonasienne
Klasa jednoliścienne
Rząd liliowce
Rodzina liliowate
Rodzaj lilia
Gatunek Lilia złotogłów
Synonimy

Lilia złotogłów (Lilium martagon L.) – gatunek rośliny należący do rodziny liliowatych (Liliaceae).

Morfologia

Lilia złotogłów wykształca prosty, sztywny pęd, nagi lub owłosiony, w górnej części czasem purpurowo nakrapiany, wyrastający z podziemnej cebuli, osiągający wysokość od 40 do 150 cm. Liście stosunkowo duże długości 8-12 cm, szerokie na 2–5 cm, owalne, siedzące, podłużne, eliptycznie lancetowate, całobrzegie, wyraźnie unerwione. Ustawione na łodydze skrętolegle, tworzą zwykle 2–4 nibyokółki.

Kwiaty pojawiają się od czerwca do lipca na wierzchołku łodygi w postaci luźnego grona. Kwiaty barwy brudnoróżowo-czerwonej, ciemnopurpurowo nakrapiane, w liczbie od trzech do dwunastu, osadzone są na długich, łukowato zwieszających się szypułkach. Okwiat nie zróżnicowany na kielich i koronę, sześciodziałkowy, ze środka wystaje maczugowaty słupek otoczony przez sześć pręcików o dużych purpurowo-czerwonych pylnikach. W miarę dojrzewania mięsiste działki okwiatu odginają się coraz mocniej na zewnątrz, aż zawinięte dotkną nasady kwiatu. Środkiem każdego płatka biegnie rynienka wypełniona nektarem. Owocem jest duża trójkątno- kulista torebka z płaskimi, ciemnożółtymi, szeroko oskrzydlonymi nasionami. Nasiona rozsiewane są przez wiatr.

Rozmieszczenie i ekologia

Występuje w Europie i Azji. Gatunek występujący w przeważającej części Europy (z wyjątkiem Półwyspu Skandynawskiego i Wysp Brytyjskich) aż po Kaukaz. W Azji zasięg występowania ciągnie się przez centralną część kontynentu, przez wschodnią i zachodnią Syberię aż po północną Mongolię i prowincję Sinciang w Chinach. Gatunek introdukowano we wschodnich prowincjach Kanady. W Polsce jest rośliną rzadką, spotykaną w Sudetach i Karpatach, na niżu bardzo rzadka.

Na Warmii i Mazurach notowana w Parku Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej oraz w Brodnickim Parku Krajobrazowym.

Jest to roślina wieloletnia. Rośnie w miejscach półcienistych, na glebach piaszczysto-gliniastych i gliniastych świeżych, zasobnych w substancje mineralno-próchniczne, o zróżnicowanym składzie granulometrycznym – od piasków luźnych, piasków gliniastych mocnych po glinę ciężką. Spotykana w rzadkich, widnych lasach, zaroślach, zrębach, rzadziej wśród ziołorośli. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Fagetalia.

Wartość użytkowa

Cebulki zawierają sporą ilość skrobi, dlatego dawniej uchodziły za przysmak w każdej postaci: surowej, gotowanej i pieczonej. W postaci suszonej i mielonej wraz z pałką szerokolistną i korzeniami łącznia baldaszkowatego służyły za swego rodzaju mąkę.

Ciekawostki

Listki okwiatu są gładkie i śliskie, co utrudnia siadanie owadom. Dlatego kwiaty lilii złotogłów zapylane są głównie przez długotrąbkowe motyle z rodziny zawisaków.

Jest to gatunek stanowiący często motyw w sztuce ludowej Podhala (leluja), szczególnie w rzeźbie góralskiej.

Cebulki lilii złotogów (często w odmianach) dostępne są już w dobrych centrach ogrodniczych. Odmianą ozdobną jest kultywar Lilium martagon Album. Jest nieco niższy od form dzikich, o woskowobiałych kwiatach, osiąga do 120 cm wysokości.

Bibliografia

Polakowski Benon, Rośliny chronione. Atlas, Warszawa 1995.
pl.wikipedia.org, lilia złotogłów [30.12.2014]
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej[30.12.2014]
przyroda.mazury.pl[30.12.2014]