Lipinki: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 33: | Linia 33: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | <big>'''Lipinki'''</big> (Wikry, niem. Wykeri villa, Weykersdorf, Wykersdorf, Wikersdorf, Wückersdorf; 1570 r. – Lipinki, niem. Lippinken; 1580 r. – Lipink, Lipieńki, Lipinki, niem. Lippinken) – wieś sołecka w [[ | + | <big>'''Lipinki'''</big> (Wikry, niem. Wykeri villa, Weykersdorf, Wykersdorf, Wikersdorf, Wückersdorf; 1570 r. – Lipinki, niem. Lippinken; 1580 r. – Lipink, Lipieńki, Lipinki, niem. Lippinken) – [[wieś sołecka]] w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat nowomiejski| powiecie nowomiejskim]], [[Biskupiec (gmina wiejska)|gminie Biskupiec Pomorski]]. W latach 1975-1998 miejscowość przynależała [[Podział administracyjny |administracyjnie]] do województwa toruńskiego. |
<br/> | <br/> | ||
=== Charakterystyka fizjograficzna === | === Charakterystyka fizjograficzna === | ||
| − | Miejscowość położona jest na terenie [[gmina | + | Miejscowość położona jest na terenie [[Biskupiec (gmina wiejska)| gminy Biskupiec Pomorski]], której powierzchnię zajmują przede wszystkim lasy i jeziora. W całości lasy stanowią 26% powierzchni gminy a jeziora 3,28%. Zasadniczymi elementami morfologicznymi tego obszaru są:wysoczyzna morenowa (średnia wysokość 90-110 m n.p.m.),wzgórza i pagórki morenowe,sandry, rynny jeziorne i doliny rzeczne. Powierzchnia wysoczyzny charakteryzuje się występowaniem licznych drobnych zagłębień wytopiskowych. Znajdziemy tutaj tzw. oczka polodowcowe, mokradła i torfowiska a w okolicach miejscowości [[Łąkorz]] wyspy otoczone sandrem. Na terenie gminy występują również tzw. ozy (w okolicach [[Mierzyn |Mierzyna]], na zachód od [[Sumin |Sumina]] oraz na północ od [[Wielka Tymawa]]) i kemy (w rejonie [[Sumin |Sumina]], [[Łąkorek| Łąkorka]], [[Wonna| Wonny]] i [[Szwarcenowo |Szwarcenowa]]). Na terenie gminy napotkamy także na zastoiska. Największe z nich to zastoisko biskupieckie – o płaskim, rozległym i podmokłym dnie. Natomiast najwyższym punktem położonym na terenie gminy jest [[Góra Szwedzka]] – o wysokości 121,3 m n.p.m. Najniżej położony punkt zaś o wysokości ok. 62 m n.p.m. znajduje się w dolinie [[Osa |Osy]] u ujścia jej do [[Jezioro Płowęż |Jeziora Płowęż]]. W obrębie gminy znajdują się także rezerwaty przyrody: ornitofaunistyczny [[Rezerwat Jezioro Karaś |„Jezioro Karaś”]], torfowiskowy [[Rezerwat Kociołek| „Kociołek”]], [[Rezerwat Łabędź |„Łabędź”]], [[Rezerwat Uroczysko Piotrowice |„Uroczysko Piotrowice”]] oraz częściowo [[Brodnicki Park Krajobrazowy]]. Na obszarze gminy występują zasadniczo trzy typy gleb. Są to:gleby brunatne, gleby bielicowe, gleby mułowo-torfowo-murszaste. Ponadto odnajdziemy tutaj czarne ziemie i gleby szare oraz mady glejowe i wody powierzchniowe. |
<br/> | <br/> | ||
=== Dzieje miejscowości === | === Dzieje miejscowości === | ||
| − | Wieś istniała już w I poł. XIV w. Wówczas to wielki mistrz Dytryk von Altenburg w 1330 r. nadał Wykerowi 80 łanów na lokację na [[prawo chełmiński |prawie chełmińskim]]. | + | Wieś istniała już w I poł. XIV w. Wówczas to wielki mistrz Dytryk von Altenburg w 1330 r. nadał Wykerowi 80 łanów na lokację na [[prawo chełmiński |prawie chełmińskim]]. Z podarowanych łanów 6 należała do parafii a 10 było sołeckich. Pierwsza nazwa miejscowości - Wikry pochodzi od zasadźcy Wykera. Nie znana jest dokładna data lokacji. W początkowym okresie funkcjonowania Lipniki należały pod względem administracyjnym do [[komturstwo radzyńskie| komturstwa radzyńskiego]] a po 1466 r. do [[starostwo radzyńskie |starostwa radzyńskiego]]. Osadnicy zobowiązani byli do świadczenia jednej morgi siana z każdej włóki. Mieli dowolność w połowie ryb w [[Jezioro Osetno| Jeziorze Osetnie]] ale z zaznaczeniem zapewnienia zapotrzebowania na ryby [[Radzyń| Radzynia]]. W 1414 r. wieś w wyniku wojen polsko – krzyżackich została częściowo zniszczona. W 1435 r. Paweł von Rusdorf wydał na prośbę Henryka Marszałka – komtura radzyńskiego przywilej dla Lipnik. Otóż, gdyby osadnicy nie musieli zwozić siana do [[Samin |Samina]] to powinni dostarczyć je do dworu krzyżackiego w [[Świecie |Świeciu]] albo [[Babalice| Babalicach]]. Ponadto zostali zwolnieni z innych szarwarków. W 1608 r. do parafii w miejscowości należało 2521 osób . Na przełomie XIX i XX w. wieś liczyła 4630 mórg z 148 budynkami i 84 dymami . W tym czasie było tutaj 716 katolików i 124 ewangelików. Funkcjonowała tutaj w XIX/XX w. szkoła. W tym samym okresie przy kościele parafialnym rozpoczęło funkcjonowanie bractwo trzeźwości. Nie zachowała się informacja o formie zabudowy wsi. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
===Gospodarka=== | ===Gospodarka=== | ||
| − | |||
We wsi funkcjonują: Firma usługowa Pawlowski, Elektron – Kryg Hurtownia Artykułów Przemysłowych i zakłady fryzjerskie. | We wsi funkcjonują: Firma usługowa Pawlowski, Elektron – Kryg Hurtownia Artykułów Przemysłowych i zakłady fryzjerskie. | ||
| + | <br/> | ||
| + | ===Edukacja=== | ||
| + | *[[Szkoła Podstawowa im. Juliana Tuwima w Lipinkach |Szkoła Podstawowa im. Juliana Tuwima]] | ||
<br/> | <br/> | ||
===Kultura=== | ===Kultura=== | ||
| + | Działa tutaj filia [[Gminna Biblioteka Publiczna w Biskupcu |Gminnej Biblioteki Publicznej w Biskupcu]], [[Koło Gospodyń Wiejskich w Lipinkach |Koło Gospodyń Wiejskich]], [[lkwim:Grupa cyrkowa „Heca” |Grupa cyrkowa „Heca”]]. Ponadto na terenie wsi w 1998 r. utworzono muzeum. | ||
| + | <br/> | ||
| − | We wsi | + | ===Religia=== |
| + | We wsi znajduje się siedziba [[Parafia pw. św. Apostołów Piotra i Pawła |parafii rzymskokatolickiej pw. św. Apostołów Piotra i Pawła]]. | ||
| + | <br/> | ||
| + | ===Bezpieczeństwo=== | ||
| + | W Lipinkach działa [[Ochotnicza Straż Pożarna w Lipinkach |Ochotnicza Straż Pożarna]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
===Ludzie związani z miejscowością:=== | ===Ludzie związani z miejscowością:=== | ||
| + | *[[Franciszek Wróblewski| ks. Franciszka Wróbleskiego]] - proboszcz parafii w Lipinkach oraz działacz społeczny | ||
| + | *[[Wincenty Siegmund]] (1864-1948) – urodzony w Lipinkach duchowny katolicki, proboszcz [[Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Mrocznie |parafii pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Mrocznie]] | ||
| + | *[[Ewa Barbara Dembek]] (ur. 1959) - samorządowiec, społecznik, animator kultury, nauczycielka, założycielka [[lkwim:Grupa cyrkowa „Heca” |Grupy cyrkowej „Heca”]] | ||
| − | + | Ponadto z Lipnikami związany jest ród Niemsdorff. W kadencji 2011-2015 sołtysem wsi jest [[Ludwik Falkowski]] | |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
=== Zabytki: === | === Zabytki: === | ||
| − | + | Na terenie miejscowości znajdują się następujące zabytki: [[Kościół pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Lipinkach |kościół gotycki]] z barokowymi przekształceniami – orientowany; cmentarz parafialny z XIX/XX w.; drewniana chata z początku XIX w. | |
| − | Na terenie miejscowości znajdują się następujące zabytki: [[kościół gotycki]] z barokowymi przekształceniami – orientowany; cmentarz parafialny z XIX/XX w.; drewniana chata z początku XIX w. | ||
[[File:Fragment Kościoła w Lipinkach.jpg|300px| thumb|Fragment kościoła w Lipinkach, źródło: www.gminabiskupiec.pl, 12.09.2013.]] | [[File:Fragment Kościoła w Lipinkach.jpg|300px| thumb|Fragment kościoła w Lipinkach, źródło: www.gminabiskupiec.pl, 12.09.2013.]] | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| Linia 75: | Linia 82: | ||
''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. V, Warszawa 1884, 960 ss. | ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. V, Warszawa 1884, 960 ss. | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat nowomiejski]] | |
| − | + | [[Kategoria: Biskupiec (gmina wiejska)]] | |
| − | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | |
| − | + | [[Kategoria: 1301-1400]] | |
| − | [[ | ||
Wersja z 13:38, 18 lip 2014
| Lipinki | |
| | |
 Lipinki, źródło: www.gminabiskupiec.pl, 12.09.2013.
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko - mazurskie |
| Powiat | nowomiejski |
| Gmina | Biskupiec Pomorski |
| Sołectwo | Lipinki |
| Liczba ludności (Pole-obowiązkowe) | Pole-obowiązkowe |
| Strefa numeracyjna | (+48) 56 |
| Tablice rejestracyjne | NNM |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Lipinki | |
| Położenie na mapie Polski  Lipinki | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Lipinki (Wikry, niem. Wykeri villa, Weykersdorf, Wykersdorf, Wikersdorf, Wückersdorf; 1570 r. – Lipinki, niem. Lippinken; 1580 r. – Lipink, Lipieńki, Lipinki, niem. Lippinken) – wieś sołecka w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie nowomiejskim, gminie Biskupiec Pomorski. W latach 1975-1998 miejscowość przynależała administracyjnie do województwa toruńskiego.
Spis treści
Charakterystyka fizjograficzna
Miejscowość położona jest na terenie gminy Biskupiec Pomorski, której powierzchnię zajmują przede wszystkim lasy i jeziora. W całości lasy stanowią 26% powierzchni gminy a jeziora 3,28%. Zasadniczymi elementami morfologicznymi tego obszaru są:wysoczyzna morenowa (średnia wysokość 90-110 m n.p.m.),wzgórza i pagórki morenowe,sandry, rynny jeziorne i doliny rzeczne. Powierzchnia wysoczyzny charakteryzuje się występowaniem licznych drobnych zagłębień wytopiskowych. Znajdziemy tutaj tzw. oczka polodowcowe, mokradła i torfowiska a w okolicach miejscowości Łąkorz wyspy otoczone sandrem. Na terenie gminy występują również tzw. ozy (w okolicach Mierzyna, na zachód od Sumina oraz na północ od Wielka Tymawa) i kemy (w rejonie Sumina, Łąkorka, Wonny i Szwarcenowa). Na terenie gminy napotkamy także na zastoiska. Największe z nich to zastoisko biskupieckie – o płaskim, rozległym i podmokłym dnie. Natomiast najwyższym punktem położonym na terenie gminy jest Góra Szwedzka – o wysokości 121,3 m n.p.m. Najniżej położony punkt zaś o wysokości ok. 62 m n.p.m. znajduje się w dolinie Osy u ujścia jej do Jeziora Płowęż. W obrębie gminy znajdują się także rezerwaty przyrody: ornitofaunistyczny „Jezioro Karaś”, torfowiskowy „Kociołek”, „Łabędź”, „Uroczysko Piotrowice” oraz częściowo Brodnicki Park Krajobrazowy. Na obszarze gminy występują zasadniczo trzy typy gleb. Są to:gleby brunatne, gleby bielicowe, gleby mułowo-torfowo-murszaste. Ponadto odnajdziemy tutaj czarne ziemie i gleby szare oraz mady glejowe i wody powierzchniowe.
Dzieje miejscowości
Wieś istniała już w I poł. XIV w. Wówczas to wielki mistrz Dytryk von Altenburg w 1330 r. nadał Wykerowi 80 łanów na lokację na prawie chełmińskim. Z podarowanych łanów 6 należała do parafii a 10 było sołeckich. Pierwsza nazwa miejscowości - Wikry pochodzi od zasadźcy Wykera. Nie znana jest dokładna data lokacji. W początkowym okresie funkcjonowania Lipniki należały pod względem administracyjnym do komturstwa radzyńskiego a po 1466 r. do starostwa radzyńskiego. Osadnicy zobowiązani byli do świadczenia jednej morgi siana z każdej włóki. Mieli dowolność w połowie ryb w Jeziorze Osetnie ale z zaznaczeniem zapewnienia zapotrzebowania na ryby Radzynia. W 1414 r. wieś w wyniku wojen polsko – krzyżackich została częściowo zniszczona. W 1435 r. Paweł von Rusdorf wydał na prośbę Henryka Marszałka – komtura radzyńskiego przywilej dla Lipnik. Otóż, gdyby osadnicy nie musieli zwozić siana do Samina to powinni dostarczyć je do dworu krzyżackiego w Świeciu albo Babalicach. Ponadto zostali zwolnieni z innych szarwarków. W 1608 r. do parafii w miejscowości należało 2521 osób . Na przełomie XIX i XX w. wieś liczyła 4630 mórg z 148 budynkami i 84 dymami . W tym czasie było tutaj 716 katolików i 124 ewangelików. Funkcjonowała tutaj w XIX/XX w. szkoła. W tym samym okresie przy kościele parafialnym rozpoczęło funkcjonowanie bractwo trzeźwości. Nie zachowała się informacja o formie zabudowy wsi.
Gospodarka
We wsi funkcjonują: Firma usługowa Pawlowski, Elektron – Kryg Hurtownia Artykułów Przemysłowych i zakłady fryzjerskie.
Edukacja
Kultura
Działa tutaj filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Biskupcu, Koło Gospodyń Wiejskich, Grupa cyrkowa „Heca”. Ponadto na terenie wsi w 1998 r. utworzono muzeum.
Religia
We wsi znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. św. Apostołów Piotra i Pawła.
Bezpieczeństwo
W Lipinkach działa Ochotnicza Straż Pożarna.
Ludzie związani z miejscowością:
- ks. Franciszka Wróbleskiego - proboszcz parafii w Lipinkach oraz działacz społeczny
- Wincenty Siegmund (1864-1948) – urodzony w Lipinkach duchowny katolicki, proboszcz parafii pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Mrocznie
- Ewa Barbara Dembek (ur. 1959) - samorządowiec, społecznik, animator kultury, nauczycielka, założycielka Grupy cyrkowej „Heca”
Ponadto z Lipnikami związany jest ród Niemsdorff. W kadencji 2011-2015 sołtysem wsi jest Ludwik Falkowski
Zabytki:
Na terenie miejscowości znajdują się następujące zabytki: kościół gotycki z barokowymi przekształceniami – orientowany; cmentarz parafialny z XIX/XX w.; drewniana chata z początku XIX w.
Bibliografia:
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. V, Warszawa 1884, 960 ss.
