Lipowiec: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Charakterystyka fizjograficzna) |
|||
| (Nie pokazano 24 wersji utworzonych przez 6 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Lipowiec | |nazwa = Lipowiec | ||
| Linia 7: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = Lipowca | |dopełniacz wsi = Lipowca | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = lipowieck.jpg |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = Kościół w Lipowcu<br>Fot.: © Mieczysław Wieliczko |
|rodzaj miejscowości =wieś sołecka | |rodzaj miejscowości =wieś sołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 16: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 946 | + | |liczba ludności = 946 |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna =(+48) 89 | |strefa numeracyjna =(+48) 89 | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Lipowiec''' (niem. ''Lipowitz'', od 1933 r. ''Lindenort'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat szczycieński |powiecie szczycieńskim]], w [[Szczytno (gmina wiejska)|gminie Szczytno]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 946 mieszkańców<ref>łącznie Lipowiec i [[Lipowiec Mały]]</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Barbara Zarucka]]<ref>http://www.e-bip.pl/Start/13113/AuxiliaryUnits/Cadences/1681</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | + | [[File: Lipowiec. Zabytkowa kapliczka z 1902 roku.jpg|thumb|right|290px|Lipowiec. Zabytkowa kapliczka z 1902 roku.<br>Fot. Mieczysław Kalski | |
| − | + | ]] | |
| + | == Położenie == | ||
| + | Wieś położona jest na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]], na granicy [[Pojezierze Mrągowskie|Pojezierza Mrągowskiego]] i [[Równina Mazurska|Równiny Mazurskiej]], w odległości 16 km na południowy wschód od [[Szczytno| Szczytna]], na południowo–zachodnim skraju [[Puszcza Piska|Puszczy Piskiej]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Dzieje miejscowości == |
| − | Wieś | + | Osada istniała już w 1663 roku, lecz przywilej lokacyjny otrzymała w 1666 roku jako [[Wieś szkatułowa |wieś szkatułowa]] na 40 łanach. Mimo dość ubogiej gleby wieś systematycznie się rozwijała, stając się jedną z największych w tej części powiatu. O wzroście jej znaczenia świadczy przyznanie jej prawa do odbywania dwóch jarmarków i targów rocznie. Ucierpiała wprawdzie podczas epidemii dżumy w latach 1709–1711, lecz do połowy XVIII wieku została ponownie zasiedlona. Szkoła we wsi istniała już w pierwszej połowie XIX wieku; obejmowała wówczas dwie klasy. |
| − | [[ | + | Przed wybuchem [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojny światowej]] działał tu młyn, tartak, trzy duże zajazdy, apteka z drogerią i kilka sklepów; istniało Towarzystwo Kredytowe i Towarzystwo Ubezpieczeniowe. |
| − | + | W 1892 roku wzniesiono w Lipowcu [[lkwim:Kościół pw. św. Walentego i św. Jakuba w Lipowcu |kościół rzymskokatolicki]], który był filią parafii w [[Lesiny Wielkie|Lesinach Wielkich]] – obecnie siedziba [[Parafia pw. św. Walentego w Lipowcu |parafii rzymskokatolickiej pw. św. Wojciecha i św. Jakuba]]. | |
| + | W 1898 roku Lipowiec stał się siedzibą [[Parafia ewangelicka w Lipowcu|parafii ewangelickiej]], kościół zaś wybudowano w latach 1905–1906. Spalony w styczniu 1945 roku, został rozebrany w 1957 roku. | ||
| − | + | W latach 1945–1947 w rejonie Lipowca działały grupy [[Grupa „Lasa” |„Lasa”]] i [[Grupa „Łupaszki”|„Łupaszki”]]. Kilkudziesięcioosobowy oddział napadł jesienią 1945 roku na posterunek Milicji Obywatelskiej w Lipowcu, zaś wiosną 1946 roku z Lipowca uprowadzono komendanta MO [[Jan Śmiłowski|Jana Śmiłowskiego]]; jego zwłoki odnaleziono dopiero w 1955 roku. Z kolei jesienią 1946 roku grupa „Łupaszki” rozbiła posterunek MO w Lipowcu. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa. | |
| − | Liczba mieszkańców i gospodarstw | + | Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych okresach: |
| − | 1782 – 45 gospodarstw | + | *1782 r. – 45 gospodarstw |
| − | 1818 – 395 osób, 46 gospodarstw | + | *1818 r. – 395 osób, 46 gospodarstw |
| − | 1858 – 762 osoby, 110 gospodarstw | + | *1858 r. – 762 osoby, 110 gospodarstw |
| − | 1875 – 1220 osób | + | *1875 r. – 1220 osób |
| − | 1939 – 1230 osób, 162 gospodarstwa | + | *1939 r. – 1230 osób, 162 gospodarstwa |
| + | ==Opieka medyczna== | ||
| + | W miejscowości istnieje [[Samodzielny Niepubliczny ZOZ "Pomoc" Lipowiec|Samodzielny Niepubliczny ZOZ "Pomoc"]]. | ||
| + | <br/> | ||
| + | ==Bezpieczeństwo== | ||
| + | W Lipowcu znajduje się jednostka [[Ochotnicza Straż Pożarna w Lipowcu| Ochotniczej Straży Pożarnej]]. | ||
| − | + | == Zabytki == | |
| + | *[[lkwim:Kościół pw. św. Walentego i św. Jakuba w Lipowcu |kościół]] z 1892 roku, według projektu [[lkwim:Friedrich Heitmann |Friedricha Heitmanna]] z Królewca - położony w centrum wsi, z trzykondygnacyjną wieżą; wyposażenie neogotyckie z końca XIX wieku | ||
| + | *[[Cmentarz rzymskokatolicki w Lipowcu|cmentarz rzymskokatolicki]] parafialny z końca XIX wieku, przy kościele | ||
| + | *[[Kapliczka w Lipowcu|kapliczka]] z 1902 roku, przed kościołem, neogotycka, ceglana | ||
| + | *drewniana [[Plebania w Lipowcu|plebania]] w pobliżu kościoła, z przełomu XIX i XX wieku | ||
| + | *zabudowa drewniana, w tym kilka chałup z XIX wieku, najstarsza (nr 25) z połowy tego stulecia, a także liczne zabudowania z początku XX wieku i z okresu międzywojennego (m.in. remiza strażacka) | ||
| + | *dawny [[Cmentarz ewangelicki w Lipowcu|cmentarz ewangelicki]] z XIX wieku, na północno–zachodnim skraju wsi | ||
| + | *około 2 km na zachód od wsi piękna aleja jałowców – ponad 20 drzew o imponującej wysokości kilku metrów; wszystkie są [[Pomniki przyrody w Lipowcu|pomnikami przyrody]] | ||
| − | == | + | == Turystyka== |
| − | * | + | *[[Szlak Mazursko-Kurpiowski: Szczytno - Klon|Szlak pieszy mazursko-kurpiowski]] - przebieg trasy: Szczytno – [[Rudka]] – [[Małdaniec]] – Lipowiec – [[Radostowo]] – [[Klon]]. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==Bibliografia == | |
| − | + | Gąsiorowski Andrzej, ''Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466–1939'', Olsztyn 2005.<br/> | |
| − | + | Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. <br/> | |
| − | + | Letkiewicz Arkadiusz, ''Z dziejów miasta i gminy Szczytno'', Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 30–37.<br/> | |
| − | + | Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, ''Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej'', Olsztyn 1998.<br/> | |
| − | + | ''Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany'', red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.<br/> | |
| − | + | Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. <br/> | |
| − | + | ''Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [10.09.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/ortelsburg.html/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [10.09.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [10.09.2013]<br/> | |
| + | [http://www.e-bip.pl/ Strona Urzędu Gminy Szczytno] [10.09.2013] | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| − | + | <references/> | |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat szczycieński]] | |
| − | + | [[Kategoria: Szczytno (gmina wiejska)]] | |
| − | [[ | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] |
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: 1601-1700]] |
| − | [[ | ||
Aktualna wersja na dzień 10:13, 8 lip 2016
| Lipowiec | |
| | |
 Kościół w Lipowcu
Fot.: © Mieczysław Wieliczko | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | szczycieński |
| Gmina | Szczytno |
| Liczba ludności (2010) | 946 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Kod pocztowy | 12-100 |
| Tablice rejestracyjne | NSZ |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Lipowiec | |
| Położenie na mapie Polski  Lipowiec | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Lipowiec (niem. Lipowitz, od 1933 r. Lindenort) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Szczytno. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 946 mieszkańców[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Barbara Zarucka[2].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest na Pojezierzu Mazurskim, na granicy Pojezierza Mrągowskiego i Równiny Mazurskiej, w odległości 16 km na południowy wschód od Szczytna, na południowo–zachodnim skraju Puszczy Piskiej.
Dzieje miejscowości
Osada istniała już w 1663 roku, lecz przywilej lokacyjny otrzymała w 1666 roku jako wieś szkatułowa na 40 łanach. Mimo dość ubogiej gleby wieś systematycznie się rozwijała, stając się jedną z największych w tej części powiatu. O wzroście jej znaczenia świadczy przyznanie jej prawa do odbywania dwóch jarmarków i targów rocznie. Ucierpiała wprawdzie podczas epidemii dżumy w latach 1709–1711, lecz do połowy XVIII wieku została ponownie zasiedlona. Szkoła we wsi istniała już w pierwszej połowie XIX wieku; obejmowała wówczas dwie klasy. Przed wybuchem II wojny światowej działał tu młyn, tartak, trzy duże zajazdy, apteka z drogerią i kilka sklepów; istniało Towarzystwo Kredytowe i Towarzystwo Ubezpieczeniowe. W 1892 roku wzniesiono w Lipowcu kościół rzymskokatolicki, który był filią parafii w Lesinach Wielkich – obecnie siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. św. Wojciecha i św. Jakuba. W 1898 roku Lipowiec stał się siedzibą parafii ewangelickiej, kościół zaś wybudowano w latach 1905–1906. Spalony w styczniu 1945 roku, został rozebrany w 1957 roku.
W latach 1945–1947 w rejonie Lipowca działały grupy „Lasa” i „Łupaszki”. Kilkudziesięcioosobowy oddział napadł jesienią 1945 roku na posterunek Milicji Obywatelskiej w Lipowcu, zaś wiosną 1946 roku z Lipowca uprowadzono komendanta MO Jana Śmiłowskiego; jego zwłoki odnaleziono dopiero w 1955 roku. Z kolei jesienią 1946 roku grupa „Łupaszki” rozbiła posterunek MO w Lipowcu.
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.
Liczba mieszkańców i gospodarstw w poszczególnych okresach:
- 1782 r. – 45 gospodarstw
- 1818 r. – 395 osób, 46 gospodarstw
- 1858 r. – 762 osoby, 110 gospodarstw
- 1875 r. – 1220 osób
- 1939 r. – 1230 osób, 162 gospodarstwa
Opieka medyczna
W miejscowości istnieje Samodzielny Niepubliczny ZOZ "Pomoc".
Bezpieczeństwo
W Lipowcu znajduje się jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.
Zabytki
- kościół z 1892 roku, według projektu Friedricha Heitmanna z Królewca - położony w centrum wsi, z trzykondygnacyjną wieżą; wyposażenie neogotyckie z końca XIX wieku
- cmentarz rzymskokatolicki parafialny z końca XIX wieku, przy kościele
- kapliczka z 1902 roku, przed kościołem, neogotycka, ceglana
- drewniana plebania w pobliżu kościoła, z przełomu XIX i XX wieku
- zabudowa drewniana, w tym kilka chałup z XIX wieku, najstarsza (nr 25) z połowy tego stulecia, a także liczne zabudowania z początku XX wieku i z okresu międzywojennego (m.in. remiza strażacka)
- dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku, na północno–zachodnim skraju wsi
- około 2 km na zachód od wsi piękna aleja jałowców – ponad 20 drzew o imponującej wysokości kilku metrów; wszystkie są pomnikami przyrody
Turystyka
- Szlak pieszy mazursko-kurpiowski - przebieg trasy: Szczytno – Rudka – Małdaniec – Lipowiec – Radostowo – Klon.
Bibliografia
Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466–1939, Olsztyn 2005.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Letkiewicz Arkadiusz, Z dziejów miasta i gminy Szczytno, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 30–37.
Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.09.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [10.09.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [10.09.2013]
Strona Urzędu Gminy Szczytno [10.09.2013]
Przypisy
- ↑ łącznie Lipowiec i Lipowiec Mały
- ↑ http://www.e-bip.pl/Start/13113/AuxiliaryUnits/Cadences/1681
