Lipowina

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Lipowina

Ruiny Pałacu w Lipowinie.Źródło: archipelag.ceik.eu
Ruiny Pałacu w Lipowinie.
Źródło: archipelag.ceik.eu
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat braniewski
Gmina Braniewo
Liczba ludności (2010) 930[1]
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Lipowina
Lipowina
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Lipowina
Lipowina
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Kościół w Lipowinie
Fot.: © Mieczysław Wieliczko

Lipowina (niem. Lindenau) – osada położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Braniewo. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 930 mieszkańców (łącznie z Wolą Lipowską i Grodziami). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Magdalena Kazimierczuk[2].

Położenie

Wieś położona jest w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Równiny Warmińskiej i Wzniesień Górowskich, 11 km na południowy wschód od Braniewa, przy drodze wojewódzkiej nr 507 i linii kolejowej Braniewo – Pieniężno.

Dzieje miejscowości

Pierwsza wzmianka dotycząca wsi pochodzi z 1339 roku. Lipowina została założona w komturstwie bałgijskim jako wieś czynszowa. Począwszy od roku 1567 miejscowość miała charakter prywatnej wsi folwarcznej, która stosunkowo często zmieniała właścicieli. W latach 1567–1704 stanowiła własność rodu von Kalnein, od 1739 roku znajdowała się w rękach rodu von Bredow. Od 1768 roku dobra należały do syna Augusta II Mocnego – Albrechta Zygmunta Zeigut-Stanisławskiego (1668–1768). W 1773 roku Lipowinę odziedziczyła żona Stanisławskiego – Luiza Albertyna Holstein-Beck. Lipowina następnie trafiła do jej rodziny. Po śmierci hrabiny wieś stała się własnością jej brata – księcia Karola Ludwika Holstein–Becka. Jego następcy – Fryderykowi Holstein–Beckowi – pałac zawdzięczał piękny park krajobrazowy. W latach 1820–1835 w majątku gospodarzył von Wolki. Około 1835 roku dobra w Lipowinie przeszły na własność rodu zu Dohna-Lauck z Ławek. Po Dohnach Lipowina przeszła na własność rodu von Restorff. Jej ostatnim właścicielem był Hort von Restorff.

Dzieje wsi są bezpośrednio związane z działalnością jej dawnego właściciela, wspomnianego Albrechta Zygmunta Zeigut-Stanisławskiego, który w 1736 roku otrzymał stanowisko generalnego poczmistrza Prus Królewskich oraz tytuł hrabiego Rzeszy. Po ślubie z córką księcia Fryderyka Augusta Holstein-Beck Stanisławski osiedlił się z małżonką w Lipowinie. Po 1739 roku wzniósł w majątku pałac wzorowany na budowli Fryderyka Wilhelma I w Królewcu. Budowlę otaczało wspomniane założenie parkowe. Pod koniec XVIII wieku powstały tu dwa stawy i sztuczna wyspa. W parku znajdował się chiński pawilon, pustelnia i grota.

Pałac nie ucierpiał podczas działań wojennych w 1945 roku. Został jedynie pozbawiony wyposażenia. Po zakończeniu II wojny światowej działała w nim siedmioklasowa szkoła zbiorcza, punkt felczerski, biura uruchomionego państwowego gospodarstwa rolnego oraz Stacja Hodowli Roślin. W 1979 roku zachowany pałac strawił pożar.

W miejscowości działa obecnie ośrodek zdrowia, piekarnia, poczta, sklepy spożywczo-przemysłowe oraz leśniczówka. Współczesna Lipowina ma właściwie charakter osiedla. W 2005 roku miejscowość liczyła 892 mieszkańców. W Lipowinie swoją siedzibę posiada Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Zarząd Mieszkaniowy. W 1990 roku powstała parafia rzymskokatolicka pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski.

Edukacja

Gospodarka

Kultura

Ludzie związani z miejscowością

  • Andrzej Urbanowicz (ur. 1954) – mieszkający i tworzący w Lipowinie malarz amator i rzeźbiarz

Zabytki

  • ruiny kościoła pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Lipowinie – wzniesiony pod koniec XV wieku; w 1945 roku częściowo zniszczony; obecnie zachowały się jedynie przyziemne partie murów obwodowych
  • ruiny pałacu wzniesionego w pierwszej połowie XVIII wieku; obiekt spłonął w 1979 roku, od 2006 roku własność prywatna – obecny właściciel zamierza odbudować pałac
  • oficyna pałacowa z XVIII wieku
  • barokowa kaplica grobowa Stanisławskich z XVIII wieku
  • kaplica barokowa rodziny Bredów

Przypisy

  1. Łącznie: Wola Lipowska, Grodzie i Lipowina.
  2. gminabraniewo.pl [05.05.2014]

Bibliografia

Chrzanowski Tadeusz, Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii, Olsztyn 1978.
Darmochwał Tomasz, Rumiński Marek Jacek, Warmia. Mazury, Białystok 1998.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Braniewo [05.06.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.06.2014]
Baza Informacji Lokalnej] [05.06.2014]
ciekawemazury.pl[05.06.2014]
Zespół Szkół w Lipowinie [05.06.2014]