Młyn w Pajtunach: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Pajtuny | |nazwa = Pajtuny | ||
| Linia 32: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}} | }} | ||
| + | '''Młyn w Pajtunach''' -młyn w [[Pajtuny|Pajtunach]] w [[Purda (gmina wiejska)|gminie Purda]], którego tradycja istnienia sięga średniowiecza. Obecnie w młynie funkcjonuje gospodarstwo agroturystyczne. | ||
| + | <br/><br/> | ||
| + | ==Opis== | ||
| + | Budynkowi młyna, wzniesionemu w konstrukcji szkieletowej z wypełnieniem ceglanym (tzw. mur pruski), towarzyszą zabudowania gospodarcze, młynarzówka oraz urządzenia hydrotechniczne, a także figura Chrystusa Sędziego. | ||
| − | ==Historia | + | ==Historia== |
| − | Sytuacja stopnia wodnego na rzece Kośna w Pajtunach pozostawała stabilna od średniowiecza przez kolejne stulecia, co sprzyjało funkcjonowaniu w tym miejscu młyna i współpracujących z nim budowli i urządzeń hydrotechnicznych. W Pajtunach uruchomiono także tartak wykorzystujący do swej działalności również siłę wody. Na przestrzeni dziejów w Pajtunach funkcjonowały kolejne młyny | + | Sytuacja stopnia wodnego na rzece [[Rzeka Kośna|Kośna]] w Pajtunach pozostawała stabilna od średniowiecza przez kolejne stulecia, co sprzyjało funkcjonowaniu w tym miejscu młyna i współpracujących z nim budowli i urządzeń hydrotechnicznych. W Pajtunach uruchomiono także tartak wykorzystujący do swej działalności również siłę wody. Na przestrzeni dziejów w Pajtunach funkcjonowały kolejne młyny, remontowane i odbudowywane ze zniszczeń, także wojennych w XVII w. Do 1772 r. młyn w Pajtunach należał do [[Kapituła Warmińska|Kapituły Warmińskiej]]. |
| − | Istniejący do dziś młyn w Pajtunach powstał pod koniec XIX w. W latach 20 | + | Istniejący do dziś młyn w Pajtunach powstał pod koniec XIX w. W latach 20. XX w. przeprowadzono modernizację młyna, w tym jego wyposażenia technicznego. Wówczas koła młyńskie zastąpiono bardziej wydajnymi turbinami wodnymi systemu Francisa. Wytworzoną dzięki nim energię za pomocą przekładni, wałów i pasów pędnych przenoszono do urządzeń na wyższych kondygnacjach. Dzięki turbinom funkcjonował także sąsiedni tartak (obecnie zachowane pozostałości). |
| − | Po zakończeniu drugiej wojny | + | Po zakończeniu drugiej wojny światowej młyn w Pajtunach upaństwowiono (1945 r.). W 1983 r. funkcjonujący zakład sprzedano osobie prywatnej. Wówczas w większości zdemontowano wyposażenie młyna. Pod koniec lat 80. XX w. uruchomiono w młynie małą elektrownię wodną wykorzystującą turbinę młyńską oraz przeprowadzono remont budowli hydrotechnicznych. |
| − | + | ==Urządzenia i budowle hydrotechniczne== | |
| + | Wśród budowli i urządzeń hydrotechnicznych, które towarzyszą młynowi, znajduje się grobla, przez którą przebiega droga z mostem prowadzącym do młyna. W piętrzącej wodę grobli znajduje się betonowy jaz z upustami, a towarzyszą im komora turbin i siłownia. | ||
| − | + | W młynie zachowane są pozostałości historycznego wyposażenia pochodzącego z lat 20. XX w., w tym m.in.: turbina systemu Francisa, relikty pędni pasowych oraz pionowego transportu kubełkowego, a także złożenie kół młyńskich. Część budynku młyna, zlokalizowana w pobliżu jazu i grobli, wykorzystywana jest jako mała elektrownia wodna. | |
| − | |||
| − | W młynie zachowane są pozostałości historycznego wyposażenia pochodzącego z lat 20 | ||
==Ciekawostki== | ==Ciekawostki== | ||
| − | W bezpośrednim sąsiedztwie budynku młyna znajduje się renesansowa figura Chrystusa Sędziwego. Wykonana z piaskowca w XVII w. figura jest najstarszym tego typu zabytkiem w województwie | + | W bezpośrednim sąsiedztwie budynku młyna znajduje się renesansowa figura Chrystusa Sędziwego. Wykonana z piaskowca w XVII w. figura jest najstarszym tego typu zabytkiem w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]] (data na cokole figury późniejsza - 1791 r.) |
| − | W ściany budynku młyna wmurowane są trzy historyczne koła młyńskie, w tym wyprodukowane w Elblągu. | + | W ściany budynku młyna wmurowane są trzy historyczne koła młyńskie, w tym wyprodukowane w [[Elbląg|Elblągu]]. |
| − | Niedaleko Pajtun w Patrykach, także na rzece | + | Niedaleko Pajtun, w [[Patryki|Patrykach]], także na rzece Kośnej, znajduje się młyn z wyjątkowym w skali regionu kołem podsiębiernym pochodzącym z lat 80-tych XIX w. |
Wersja z 22:44, 8 lut 2015
| Pajtuny | |
| | |
 Młyn w Pajtunach. Po lewej grobla z drogą, mostem i jazem oraz mała elektrownia wodna
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Purda |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Pajtuny | |
| Położenie na mapie Polski  Pajtuny | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Młyn w Pajtunach -młyn w Pajtunach w gminie Purda, którego tradycja istnienia sięga średniowiecza. Obecnie w młynie funkcjonuje gospodarstwo agroturystyczne.
Spis treści
Opis
Budynkowi młyna, wzniesionemu w konstrukcji szkieletowej z wypełnieniem ceglanym (tzw. mur pruski), towarzyszą zabudowania gospodarcze, młynarzówka oraz urządzenia hydrotechniczne, a także figura Chrystusa Sędziego.
Historia
Sytuacja stopnia wodnego na rzece Kośna w Pajtunach pozostawała stabilna od średniowiecza przez kolejne stulecia, co sprzyjało funkcjonowaniu w tym miejscu młyna i współpracujących z nim budowli i urządzeń hydrotechnicznych. W Pajtunach uruchomiono także tartak wykorzystujący do swej działalności również siłę wody. Na przestrzeni dziejów w Pajtunach funkcjonowały kolejne młyny, remontowane i odbudowywane ze zniszczeń, także wojennych w XVII w. Do 1772 r. młyn w Pajtunach należał do Kapituły Warmińskiej.
Istniejący do dziś młyn w Pajtunach powstał pod koniec XIX w. W latach 20. XX w. przeprowadzono modernizację młyna, w tym jego wyposażenia technicznego. Wówczas koła młyńskie zastąpiono bardziej wydajnymi turbinami wodnymi systemu Francisa. Wytworzoną dzięki nim energię za pomocą przekładni, wałów i pasów pędnych przenoszono do urządzeń na wyższych kondygnacjach. Dzięki turbinom funkcjonował także sąsiedni tartak (obecnie zachowane pozostałości).
Po zakończeniu drugiej wojny światowej młyn w Pajtunach upaństwowiono (1945 r.). W 1983 r. funkcjonujący zakład sprzedano osobie prywatnej. Wówczas w większości zdemontowano wyposażenie młyna. Pod koniec lat 80. XX w. uruchomiono w młynie małą elektrownię wodną wykorzystującą turbinę młyńską oraz przeprowadzono remont budowli hydrotechnicznych.
Urządzenia i budowle hydrotechniczne
Wśród budowli i urządzeń hydrotechnicznych, które towarzyszą młynowi, znajduje się grobla, przez którą przebiega droga z mostem prowadzącym do młyna. W piętrzącej wodę grobli znajduje się betonowy jaz z upustami, a towarzyszą im komora turbin i siłownia.
W młynie zachowane są pozostałości historycznego wyposażenia pochodzącego z lat 20. XX w., w tym m.in.: turbina systemu Francisa, relikty pędni pasowych oraz pionowego transportu kubełkowego, a także złożenie kół młyńskich. Część budynku młyna, zlokalizowana w pobliżu jazu i grobli, wykorzystywana jest jako mała elektrownia wodna.
Ciekawostki
W bezpośrednim sąsiedztwie budynku młyna znajduje się renesansowa figura Chrystusa Sędziwego. Wykonana z piaskowca w XVII w. figura jest najstarszym tego typu zabytkiem w województwie warmińsko–mazurskim (data na cokole figury późniejsza - 1791 r.)
W ściany budynku młyna wmurowane są trzy historyczne koła młyńskie, w tym wyprodukowane w Elblągu.
Niedaleko Pajtun, w Patrykach, także na rzece Kośnej, znajduje się młyn z wyjątkowym w skali regionu kołem podsiębiernym pochodzącym z lat 80-tych XIX w.
Zobacz także
Figura Chrystusa Sędziego[[1]]
http://ro.com.pl/mlyny-wodne-w-niedzieli-odkrywcow-po-godz-11-zaprasza-robert-lesinski/01169870
Bibliografia
- K. Sobaczewski, Wykorzystanie rzeki Kośny do celów przemysłowych i technicznych, „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski” 1999, nr 1.
- A. Płoski, Historyczna infrastruktura wodna Warmii i Mazur, „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski” 2014, nr 6.
