Malina moroszka

Malina moroszka (moroszka; malina nordycka) Rubus chamaemorus L. – gatunek rośliny zielnej z rodziny różowatych (Rosaceae).

Rubus chamaemorus - malina moroszka (Media:http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Hjortron.jpg#metadata.ogg)

Morfologia

Tworzy kłącza, z których wyrastają dwuletnie pędy (w pierwszym roku płonne). Mają wys. 10-30 cm i są gołe (bez kolców i szczecinek). Liście na dole łodygi łuskowate, wyżej pojedyncze, sercowatonerkowate, niepodzielne, najczęściej 5-klapowe, brzegiem drobno piłkowane o zanikowych przylistkach. Roślina dwupienna o białych lub różowych kwiatach na wyprostowanych szypułkach. Kwiaty żeńskie, mniejsze o kilku słupkach i szczątkowych pręcikach, męskie o wielu pręcikach i nielicznych słupkach. Kwitnie w czerwcu. Owoc pozorny złożony z kilku pestkowców, początkowo czerwony, dojrzały pomarańczowy. Owoce jadalne, ale nieco cierpkie. W warunkach krajowych rzadko dojrzewają. Kwitną i owocują zazwyczaj okazy rosnące w zacienieniu, pod drzewami i krzewami. Natomiast okazy rosnące na otwartych, dobrze nasłonecznionych terenach zwykle są płonne.

Rozmieszczenie i ekologia

Roślina strefy borealno–arktycznej Euroazji i Ameryki Północnej. W Skandynawii oraz Rosji występuje powszechnie. W Polsce jest bardzo rzadka - jest reliktem epoki polodowcowej. Gatunek ten ma kilka rozproszonych stanowisk na Pomorzu, Warmii i Mazurach oraz w Sudetach (dwa stanowiska na torfowiskach w Karkonoszach). Na Pomorzu jej zasięg sięga po linię Świnoujście – Tuchola – Morąg – Górowo Iławeckie. W 2002 znaleziono jedno stanowisko w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej na torfowisku Puścizna Wielka. Jest to jedyne stanowisko tego gatunku w Karpatach i równocześnie najbardziej na południe wysunięte w całym jego zasięgu.

Malin a moroszka rośnie w górach – piętro kosodrzewiny, oraz na niżu – torfowiska wysokie i bory bagienne. Głównym źródłem jej zagrożenia jest osuszanie i eksploatacja torfowisk.

Wartość użytkowa

Owoce moroszki są smaczne i mają duże wartości odżywcze. W Polsce ze względu na rzadkość występowania rośliny (kategoria "V" na Czerwonej Liście) nie mają znaczenia praktycznego. Ponadto, gatunek ten objęty jest w naszym kraju ścisłą ochroną.

W Skandynawii przetwory (dżemy, wina) z maliny moroszki nazywanej "multe" lub "molte" (Norwegia), "hjortron" (Szwecja), "lakka" (Finlandia) są narodowym przysmakiem. W północnych krajach owoce i liście maliny moroszki są używane w medycynie ludowej jako środek przeciwgorączkowy i przeciwbiegunkowy oraz zapobiegający szkorbutowi. Dodatkowo, roślina ta zawiera diosgeninę – prekursor progesteronu – który znajduje zastosowanie w leczeniu reumatyzmu i artretyzmu.

Ciekawostki

Na Warmii i Mazurach najbogatsze stanowisko maliny moroszki znane jest z torfowiska Zielony Mechacz koło Małdyt.

Bibliografia

B. Polakowski: Świat roślinny Warmii i Mazur. Olsztyn: Pojezierze, 1971.

K. Zarzycki, Z. Szeląg: Red list of the vascular plants in Poland. W: Z. Mirek, . Zarzycki, W. Wojewoda Z. Szelag (red.), Red lists of plants and fungi in Poland. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2006, 11-20.

Linki zewnętrzne

http://pl.wikipedia.org/wiki/Malina_moroszka