Mazurska chata drewniana

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj

Mazurska chata drewniana – inaczej chałupa, dom wiejski z drewna zbudowany na Mazurach.

Występowanie

Model chaty drewnianej występujący na terenie Mazur do końca XIX w., zaliczany do tradycyjnego budownictwa ludowego na Warmii i Mazurach.

Opis

W pierwszej połowie XVII w. szeroko frontowe chaty mazurskie charakteryzowała asymetryczność dwóch części: inwentarzowej i mieszkalnej. Przez długi czas uboższe niż warmińskie chaty mazurskie były jednoizbowe z poddaszem wykorzystywanym jako spichlerz. Podział izby mieszkalnej na pomieszczenia wprowadzano stopniowo na przełomie XVIII i XIX w..

Tak jak na Warmii, dachy chat mazurskich pokryte były trzciną lub słomą, a kąt dachu wynosił około 45 stopni. Od XIX w. stopniowo następowały zmiany w budownictwie ludowym. Stosowano nowe ulepszone konstrukcje trójdzielne (chałupy symetryczne, szerokofrontowe) oraz nowe materiały, w tym kamienną podmurówkę oraz ogniotrwałe pokrycie dachu, np. dachówką, eternitem, blachą czy papą.

Wnętrze typowej chaty mazurskiej, w zależności od wielkości domu i zamożności właścicieli, składało się z 4 do 6 pomieszczeń. Centralnym miejscem w chacie była zazwyczaj czarna kuchnia – komin otoczony pozostałymi pomieszczeniami. Wejście przez sień znajdowało się zazwyczaj od strony podwórka, a okna zdobiły zielone lub bordowe okiennice, czasem niebieskie i brązowe. Mazurskie chaty od warmińskich wyróżnia ją mniejsza ilość detali architektonicznych.

Pod koniec XIX w. budownictwo murowane zaczęło wypierać drewniane. Dziś zachowane chaty mazurskie można oglądać w nielicznych miejscowościach, ale można zwiedzić Muzeum Budownictwa Ludowego Park Etnograficzny w Olsztynku, gdzie zebrano i wystawiono dla zwiedzających charakterystyczne dla Warmii i Mazur przykłady budownictwa ludowego.

Mazurska chata drewniana dwudzielna z częścią inwentarzową z Gązwy na Mazurach z przełomu XVIII i XIX w. w Muzeum Budownictwa Ludowego Parku Etnograficznym w Olsztynku,
źródło:wikimedia.org, dostęp 7. grudnia 2013

Bibliografia

Pokropek Marian, Osadnictwo i budownictwo, w: Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków, red. J. Burszta, Wrocław 1976, s. 111-181.

Linki zewnętrzne

Muzeum Budownictwa Ludowego-Parku Etnograficznego w Olsztynku