Miłomłyn: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(Kultura)
(Nie pokazano 30 wersji utworzonych przez 6 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
{{Wieś infobox
 
{{Wieś infobox
 
  |nazwa                = Miłomłyn  
 
  |nazwa                = Miłomłyn  
  |herb wsi              =Herb gminy Miłomłyn.png
+
  |herb wsi              = Herb gminy Miłomłyn.png
 
  |flaga wsi            =
 
  |flaga wsi            =
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
 
  |dopełniacz wsi        = Miłomłyna
 
  |dopełniacz wsi        = Miłomłyna
  |zdjęcie              = Kościół pw. św. Bartłomieja w Miłomłynie.jpg  
+
  |zdjęcie              = milomlyn.jpg
  |opis zdjęcia          = Kościół pw. św. Bartłomieja w Miłomłynie   
+
  |opis zdjęcia          = Kościół w Miłomłynie.<br>Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Mi%C5%82om%C5%82yn.JPG Wikimedia Commons] 
 
  |rodzaj miejscowości  = miasto
 
  |rodzaj miejscowości  = miasto
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
Linia 14: Linia 14:
 
  |sołectwo              =
 
  |sołectwo              =
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
  |liczba ludności      = 2431
+
  |liczba ludności      = 2 431
 
  |rok                  = 2012
 
  |rok                  = 2012
 
  |strefa numeracyjna    =(+48) 89
 
  |strefa numeracyjna    =(+48) 89
Linia 28: Linia 28:
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
}}
+
}}<br/>
<big>''' Miłomłyn''' (niem. ''Liebemühl'', prus. ''Liwasmaluns'')- [[miasto]] w Polsce, położona w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat ostródzki|powiecie ostródzkim]].
+
[[File:milomlyn2.jpg|thumb|right|290px|Kamienice przy dawnej ulicy Schulstrasse. Lata 1901-1915. <br>Źródło: Ze zbiorów dawnego Urzędu Prowincjonalnego Konserwatora Zabytków Prus Wschodnich w Królewcu. Kolekcja IS PAN]]
W latach 1975-1998 miejscowość [[administracja|administracyjnie]] należała do [[województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]].
+
[[File: milomlyn3.jpg|thumb|right|290px|Dwór nad brzegiem śluzy w Miłomłynie. Lata 1901-1915. <br>Źródło: Ze zbiorów dawnego Urzędu Prowincjonalnego Konserwatora Zabytków Prus Wschodnich w Królewcu. Kolekcja IS PAN]]
Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Miłomłyn.
+
[[image:miłom.jpg|thumb|right|290px|Źródło: Archiwum [[lkwim:Andrzej Cieślak|Andrzeja Cieślaka]]]]
  
 +
''' Miłomłyn''' (niem. ''Liebemühl'', prus. ''Liwasmaluns'') – miasto położone w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko—mazurskim]], w [[Powiat ostródzki|powiecie ostródzkim]].
 +
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Siedziba [[Miłomłyn (gmina miejsko-wiejska) |gminy miejsko—wiejskiej Miłomłyn]].
 +
W 2010 roku miejscowość liczyła 2 431 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza sprawuje [[Stanisław Siwkowski|Stanisław Henryk Siwkowski]]<ref>[http://www.bip.milomlyn.pl/index.php?strona=dokument&podstrona=22&bip_sid=vjnWU0LfPWg93xWbXWZHudLMEX9H3h/ Strona Urzędu Gminy Miłomłyn] [10.09.2013]</ref>.
 +
<br/><br/>
 +
 +
== Położenie ==
 +
Miejscowość położona jest na [[Mazury Zachodnie|Mazurach Zachodnich]], we wschodniej części [[Pojezierze Iławskie|Pojezierza Iławskiego]], nad [[Kanał Elbląski|Kanałem Elbląskim]]. Miasto jest oddalone o 14 km na północny zachód od [[Ostróda|Ostródy]].
 
<br/>
 
<br/>
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
+
 
Miejscowość położona na [[Mazury Zachodnie|Mazurach Zachodnich]], we wschodniej części [[Pojezierze Iławskie|Pojezierza Iławskiego]], nad [[Kanał Elbląski|Kanałem Elbląskim]]. Miasto jest oddalone o 14 km na północny zachód od [[Ostróda|Ostródy]].
+
== Dzieje miejscowości ==
<br/>
+
Na przestrzeni stuleci pojawiały się liczne wersje nazwy miejscowości mającej staropruskie korzenie: ''Lybenmühle'', ''Liebemühle'', ''Liebemohle, Liwemühle''. Nazwa w dosłownym tłumaczeniu oznaczała ''Młyn nad Liwą''. Ostatecznie przyjęła się przekształcona wersja ''Liebemühle'', którą Polacy przetłumaczyli jako Miłomłyn. Nazwa miejscowości spotykana jest już w źródłach z XV wieku. Pierwsze wzmianki dotyczące Miłomłyna pochodzą z 1315 roku. Na przełomie XIII i XIV wieku obok [[Liwa |Liwy]] – osady [[Prusowie |pruskiej]] – wzniesiono warownię [[Zakon Krzyżacki |krzyżacką]], strzegącą przejścia między jeziorami. Na początku XIV wieku Zakon Krzyżacki zbudował zamek i młyn. Wokół zamku rozwijało się osiedle targowe – ''Liwmühle''. Po 1310 roku zaczęto osiedlać kolonistów niemieckich, sprowadzanych głównie z Turyngii i Saksonii. W 1335 roku komtur dzierzgoński [[Hartung von Sonnenborn]] nadał Miłomłynowi herb i przywilej lokacyjny na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. W czasach krzyżackich miejscowość należała do [[Komturstwo dzierzgońskie|komturstwa dzierzgońskiego]]. Od połowy XIV wieku Miłomłyn posiadał władze miejskie i sąd miejski. Zamek pełnił funkcję siedziby pokuratora podległej komturstwu w Dzierzgoniu. W latach 1466–1525 miasto pozostawało w rękach Zakonu Krzyżackiego. Od 1525 do 1657 roku Miłomłyn należał do [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]]. W 1552 roku starostwo w Miłomłynie trafiło  w ręce [[Albrecht von Finckenstein|Albrechta Finck von Finckensteina]], który otrzymał je w zastaw w zamian za udzieloną pruskiemu księciu pożyczkę. Do przełomu XVI i XVII wieku Miłomłyn był miastem niemieckim. W drugiej połowie XIX wieku do miejscowości przybyła nieliczna grupa kupców żydowskich. Od czasów reformacji do połowy XIX stulecia Miłomłyn był miastem protestanckim. W 1628 roku miasto zniszczyli Szwedzi, a w 1710 roku kolejne spustoszenia poczyniła epidemia dżumy szalejąca w Prusach w latach 1709-1711. Miasto na przestrzeni stuleci padało kilkakrotnie ofiarą pożarów: 1414, 1591, 1633, 1700 . Kolejny pożar strawił miasto na początku XIX wieku. W 1808 zabudowano obszar nowego rynku, a w 1824 postawiono ratusz. W 1801 miasto liczyło 141 domów, a 1856 liczba ta wzrosła do 175. W 1807 i 1813 roku Miłomłyn zajmowały kolejno wojska francuskie, a następnie pruskie i rosyjskie.  
=== Dzieje miejscowości ===
+
Prawdopodobnie już w XVI wieku w mieście działała szkoła. W ciągu kolejnych stuleci miała charakter świecko-kościelny ze względu na fakt, iż była podlegała kontroli miejscowego pastora. Pod koniec XIX wieku została przekształcona w szkołę powszechną.
Na przestrzeni stuleci pojawiały się liczne wersje nazwy miejscowości, mającej staropruskie korzenie: ''Lybenmühle'', ''Liebemühle'', ''Liebemohle, Liwemühle''. Nazwa w dosłownym tłumaczeniu oznaczała ''Młyn nad Liwą''. Ostatecznie przyjęła się przekształcona wersja Liebemühle, którą Polacy przetłumaczyli jako Miłomłyn . Nazwa miejscowości spotykana jest już w źródłach z XV wieku.Pierwsze wzmianki dotyczące Miłomłyna pochodzą z 1315 roku . Na przełomie XIII i XIV wieku obok Liwy, osady pruskiej wzniesiono warownię krzyżacką, strzegącą przejścia między jeziorami. Na początku XIV wieku [[Zakon Krzyżacki|Zakon]] zbudował zamek i młyn. Wokół zamku rozwijało się osiedle targowe - Liwmühle . Po 1310 roku zaczęto osiedlać kolonistów niemieckich, sprowadzanych głównie z [[Turyngia|Turyngii]] i Saksonia|Saksonii]]. W 1335 roku komtur dzierzgoński [[Hartung von Sonnenborn]] nadał Miłomłynowi herb i [[przywilej lokacyjny]] na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. W czasach krzyżackich miejscowość należała do [[komturstwo dzierzgońskie|komturstwa dzierzgońskiego]]. Od połowy XIV wieku Miłomłyn posiadał władze miejskie i sąd miejski.Zamek pełnił funkcję siedziby prokuratora podległej komturstwu w Dzierzgoniu. W latach 1466-1525 miasto pozostawało w rękach Zakonu Krzyżackiego. Od 1525 do 1657 roku miasto należało do [[Prusy Książęce|Prus Książęcych]]. W 1552 roku starostwo w Miłomłynie trafiło  w ręce Albrechta von [[Finck von Finckenstein|Finckensteina]], który otrzymał je w zastaw w zamian za udzieloną pruskiemu księciu pożyczkę . Do przełomu XVI i XVII wieku Miłomłyn był miastem niemieckim. Oprócz Polaków, w drugiej połowie XIX wieku do miejscowości przybyła nieliczna grupa kupców żydowskich. Od czasów reformacji do połowy XIX stulecia Miłomłyn był miastem protestanckim .W 1628 roku miasto zniszczyli [[wojny szwedzkie|Szwedzi]], a w 1710 roku kolejne spustoszenia poczyniła [[epidemia dżumy]], szalejąca w Prusach w latach 1709-1711. Miasto na przestrzeni stuleci padało kilkakrotnie ofiarą pożarów: 1414, 1591, 1633, 1700 . Kolejny pożar strawił miasto na początku XIX wieku. W 1808 zabudowano obszar nowego rynku, a w 1824 postawiono ratusz. W 1801 miasto liczyło 141 domów, a 1856 liczba ta wzrosła do 175.W 1807 i 1813 Miłomłyn zajmowały kolejno [[wojska francuskie]], a następnie pruskie i rosyjskie.  
+
 
Prawdopodobnie już w XVI wieku w mieście działała [[szkoła w Miłomłynie|szkoła]]. W ciągu kolejnych stuleci miała charakter świecko-kościelny, ze względu na fakt, iż była podlegała kontroli miejscowego pastora . Pod koniec XIX wieku została przekształcona w szkołę powszechną.
+
Za sprawą  otwarcia [[Kanał Ostródzko-Elbląski|Kanału Ostródzko—Elbląskiego]] (1860) oraz zbudowania linii kolejowej łączącej miasto z Elblągiem i Ostródą (1893) Miłomłyn stał się ważnym ośrodkiem handlu drewnem oraz węzłem dróg wodnych.  
Za sprawą  otwarcia [[Kanał Ostródzko-Elbląski|Kanału Ostródzko-Elbląskiego]] (1860) oraz zbudowania linii kolejowej łączącej miasto z Elblągiem i Ostródą (1893), Miłomłyn stał się ważnym ośrodkiem handlu drewnem oraz węzłem dróg wodnych .
+
Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] Miłomłyn był zniszczony w 90%. Liczba ludności z 2 434 osób w 1939 roku zmalała do 430 osób w roku 1946 .
Po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]] Miłomłyn był zniszczony w 90%. Liczba ludności z 2434 w 1939 roku zmalała do 430 osób w roku 1946 . Obecnie funkcję [[wójt|wójta]] sprawuje [[ ]] <ref> [data dostępu: 10.09.2013]</ref>.
 
  
  
 
Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:
 
Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:
  
1740 – 583
+
*1740 r. – 583
  
1782 – 1100
+
*1782 r. – 1100
  
1816 – 1200
+
*1816 r. – 1200
  
1852 – 1777
+
*1852 r. – 1777
  
1890 – 2150
+
*1890 r. – 2150
  
1900 – 2398
+
*1900 r. – 2398
  
1925 – 2159
+
*1925 r. – 2159
  
 +
==Gospodarka==
 +
W mieście funkcjonuje [[Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska w Miłomłynie|Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska]]. Miejscowość jest siedzibą [[Nadleśnictwo Miłomłyn|Nadleśnictwa Miłomłyn]]. Na terenie miasta działają przedsiębiorstwa: [[INVESTPLAN Sp. z o. o. w Miłomłynie]], [[firma Bianco w Miłomłynie|Bianco]] oraz [[firma "Termo" Sp z o. o. w Miłomłynie|firma "Termo" Sp z o. o.]], kilka gospodarstw [[Agroturystyka |agroturystycznych]] oraz [[Hotel Miłomłyn Zdrój Medical Spa & Vitalit]].
 
<br/>
 
<br/>
  
===Kultura===
+
==Przyroda==
W miejscowości działa [[Gminny Ośrodek Kultury]] i [[Gminna Biblioteka Publiczna]].
+
W pobliżu miasta znajduje się [[Rezerwat Jezioro Iłgi]]. Na terenie nadleśnictwa znajdują się pomniki przyrody: - [[Głaz narzutowy nad jeziorem Gil Wielki|głaz narzutowy nad jeziorem Gil Wielki]] i [[Głaz narzutowy w leśnictwie Śródjezierze |głaz narzutowy w leśnictwie Śródjezierze]].
 
<br/>
 
<br/>
[[File: Kamienice przy dawnej ulicy Schulstrasse.Lata 1901-1915.jpg|thumb|left|300px|Kamienice przy dawnej ulicy Schulstrasse.Lata 1901-1915]]
 
  
===Sport===
+
==Kultura==
W mieście działa [[klub piłkarski]]  [[LKS Tęcza Miłomłyn]].
+
W miejscowości działa [[Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Miłomłynie|Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury]]<ref>[http://www.mgok.cba.pl/news.php/ Strona MGOK w Miłomłynie] [10.09.2013]</ref> i [[Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Miłomłynie|Miejsko—Gminna Biblioteka Publiczna]].
 +
Organizowane są tu różne imprezy i wydarzenia kulturalne, m.in.:
 +
*[[lkwim:Festiwal Młodych Talentów w Miłomłynie 2010 |Festiwal Młodych Talentów]]
 +
*[[lkwim:Festiwal Muzyki Folkowej FOLKOWO |Festiwal Muzyki Folkowej FOLKOWO]]
 +
*[[lkwim: Wystawa Fotografii PANGEA w Miłomłynie |Wystawa Fotografii PANGEA]]
 +
Działa tu zespół [[Life Pain |„Life Pain”]], w latach 80. działał tu amatorski zespół śpiewaczy [[lkwim:Ale Babki|Ale Babki]].
 +
==Ludzie związani z miejscowością==
 +
*[[Jan Henneberger]] (również Hans Henneberger) (1563—1601) – urodzony w Miłomłynie niemiecki artysta malarz
 +
*[[Danuta Siedzikówna]] (1928—1946) — pseud. ''Inka'', sanitariuszka 4. szwadronu 5. Wileńskiej Brygady AK, w 1946 w 1. szwadronie Brygady działającym na Pomorzu; na przełomie 1945/1946 pod nazwiskiem Danuty Obuchowicz podjęła pracę w nadleśnictwie Miłomłyn; aresztowana 20 lipca 1946 roku przez UB; skazana na śmierć i rozstrzelana 28 sierpnia 1946 roku
 +
*[[Wojciech Zbanyszek]] (1909—1990) — podoficer Wojska Polskiego II RP, Kawaler Orderu Virtuti Militari, działacz sportowy, członek Polskiego Związku Jeździeckiego
 +
*[[lkwim:Elżbieta Pawluć|Elżbieta Pawluć]] (ur. 1975) — malarka amator
 +
*[[Stanisław Andrzej Gorczyca]]  (ur. 1958) — samorządowiec, wójt gminy Miłomłyn, burmistrz miasta i gminy Miłomłyn, wykładowca akademicki, polityk, poseł na Sejm IV i V kadencji, senator VII i VIII kadencji
 +
==Sport==
 +
W mieście działa klub piłkarski [[LKS Tęcza Miłomłyn]].
 +
<br/>
 +
==Edukacja==
 +
W mieście działa [[Publiczna Szkoła Podstawowa w Miłomłynie|szkoła podstawowa]]<ref>[http://www.spmilomlyn.edupage.org/ Strona Szkoły Podstawowej w Miłomłynie] [10.09.2013]</ref> oraz [[Publiczne Gimnazjum im. Ziemi Mazurskiej w Miłomłynie| gimnazjum]].
 
<br/>
 
<br/>
 +
== Zabytki ==
 +
*pozostałości murów miejskich wzniesionych XVI wieku
 +
*neogotycki [[lkwim:Kościół pw. św. Bartłomieja w Miłomłynie|kościół parafialny]] wzniesiony w latach 1898-1901
 +
*[[Kaplica ewangelicka w Miłomłynie|kaplica ewangelicka]] z XIX wieku, zlokalizowana przy ul. Twardej
 +
*neogotycka kaplica cmentarna z początku XX wieku
 +
*domy z XVIII i XIX wieku  przy ul. Kościelnej, Rynkowej i Twardej
 +
*dawny [[Folwark Przejazd w Miłomłynie |folwark ''Przejazd'']]: [[Dwów w Miłomłynie |dwór]] wybudowany w XIX wieku, położony przy śluzie Miłomłyn
 +
*dawny [[Cmentarz ewangelicki w Miłomłynie|cmentarz ewangelicki]], wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków
 +
== Turystyka ==
 +
*niebieski szlak rowerowy o zasięgu regionalnym - przebieg trasy: [[Zalewo]] – [[Rąbity]] – [[Międzychód]] – [[Śliwa]] – [[Boreczno]] – [[Duba]] – [[Mózgowo]] – [[Karnity]] – [[Dębinka]] – Miłomłyn – [[Lubień]] – Liwa – Zalewo – [[Gil Mały]] – [[Gil Wielki]] – [[Wiewiórka]] – [[Frednowy]] – [[Tynwałd]] – [[Jezierzyce]] – [[Jażdżówki]] – [[Kwiry]] – [[Szałkowo]] – [[Iława]]
  
===Szkolnictwo===
+
==Bibliografia==
 
+
Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I–II, Olsztyn 2011.
<br/>
+
Jackiewicz–Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław,  ''Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach'', Olsztyn 2006.
 +
Gąsiorowski Andrzej, ''Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466–1939'', Olsztyn 2005.
 +
Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
 +
''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2012 r.'', Warszawa 2012.
 +
''Ostróda. Z dziejów miasta i okolic'',  red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.
 +
Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
 +
Rzempołuch Andrzej, ''Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1992.
 +
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
 +
[http://www.stat.gov.pl/gus/5840_13647_PLK_HTML.htm/ Bank Danych Lokalnych GUS] [29.08.2013]
 +
[http://www.verwaltungsgeschichte.de/osterode.html/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [29.08.2013]
 +
[http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [29.08.2013]
 +
[http://www.milomlyn.pl/ Strona Gminy Miłomłyn] [29.08.2013]
  
=== Zabytki: ===
 
*Pozostałości murów miejskich wzniesionych  XVI wieku
 
*Neogotycki [[kościół parafialny pw. św. Bartłomieja w Miłomłynie|kościół parafialny pw. św. Bartłomieja]], wzniesiony w latach 1898-1901.
 
*[[Kaplica ewangelicka w Miłomłynie|Kaplica ewangelicka]] (przy ul Twardej) z XIX wieku, zlokalizowana przy ul. Twardej
 
*Neogotycka kaplica cmentarna z początku XX wieku
 
*Domy z XVIII i XIX wieku  przy ul. Kościelnej, Rynkowej i Twardej.
 
*Dawny [[folwark ''Przejazd'']]: dwór wybudowany w XIX wieku, położony przy śluzie Miłomłyn
 
*Dawny [[cmentarz ewangelicki w Miłomłynie|cmentarz ewangelicki]], wpisany do [[wojewódzki rejestr zabytków|wojewódzkiego rejestru zabytków]]
 
<br/>
 
=== Bibliografia: ===
 
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2011.
 
#Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław,  ''Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach'', Olsztyn 2006.
 
#Gąsiorowski Andrzej, ''Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466-1939'', Olsztyn 2005.
 
#Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
 
#''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2012 r.'', Warszawa 2012: http://www.stat.gov.pl/gus/5840_13647_PLK_HTML.htm [data dostępu: 29.08.2013]
 
#''Ostróda. Z dziejów miasta i okolic'',  red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976.
 
#Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
 
#Rzempołuch Andrzej, ''Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich'', Olsztyn 1992.
 
#''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
 
#Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/osterode.html [data dostępu: 29.08.2013]
 
#Rejestr Zabytków Nieruchomych województwa warmińsko-mazurskiego: http://www.wuoz.olsztyn.pl/ [data dostępu: 29.08.2013]
 
#Urząd Miasta i Gminy Miłomłyn: http://www.milomlyn.pl/ [data dostępu: 29.08.2013]
 
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
 
 
<references/>
 
<references/>
 
<br/>
 
<br/>
  
== Zobacz też ==
+
[[Kategoria: Powiat ostródzki]]   
[[Użytkownik:Emzet|Emzet]] ([[Dyskusja użytkownika:Emzet|dyskusja]]) 13:08, 28 wrz 2013 (CEST)
+
[[Kategoria: Miłomłyn (gmina miejsko-wiejska)]]  
 
+
[[Kategoria: Miasta]]  
[[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria: miasto]] [[Kategoria: powiat ostródzki]]  [[Kategoria: gmina Miłomłyn]]  
+
[[Kategoria: 1301-1400]]
[[Użytkownik:Emzet|Emzet]] ([[Dyskusja użytkownika:Emzet|dyskusja]]) 01:45, 28 wrz 2013 (CEST)
 

Wersja z 08:14, 21 sty 2019

Miłomłyn

Herb
Herb Miłomłyna
Kościół w Miłomłynie.Źródło: Wikimedia Commons
Kościół w Miłomłynie.
Źródło: Wikimedia Commons
Rodzaj miejscowości miasto
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat ostródzki
Gmina Miłomłyn
Liczba ludności (2012) 2 431
Strefa numeracyjna (+48) 89
Kod pocztowy 14-140
Tablice rejestracyjne NOS
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Miłomłyn
Miłomłyn
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Miłomłyn
Miłomłyn
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Kamienice przy dawnej ulicy Schulstrasse. Lata 1901-1915.
Źródło: Ze zbiorów dawnego Urzędu Prowincjonalnego Konserwatora Zabytków Prus Wschodnich w Królewcu. Kolekcja IS PAN
Dwór nad brzegiem śluzy w Miłomłynie. Lata 1901-1915.
Źródło: Ze zbiorów dawnego Urzędu Prowincjonalnego Konserwatora Zabytków Prus Wschodnich w Królewcu. Kolekcja IS PAN
Źródło: Archiwum Andrzeja Cieślaka

Miłomłyn (niem. Liebemühl, prus. Liwasmaluns) – miasto położone w województwie warmińsko—mazurskim, w powiecie ostródzkim. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Siedziba gminy miejsko—wiejskiej Miłomłyn. W 2010 roku miejscowość liczyła 2 431 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza sprawuje Stanisław Henryk Siwkowski[1].

Położenie

Miejscowość położona jest na Mazurach Zachodnich, we wschodniej części Pojezierza Iławskiego, nad Kanałem Elbląskim. Miasto jest oddalone o 14 km na północny zachód od Ostródy.

Dzieje miejscowości

Na przestrzeni stuleci pojawiały się liczne wersje nazwy miejscowości mającej staropruskie korzenie: Lybenmühle, Liebemühle, Liebemohle, Liwemühle. Nazwa w dosłownym tłumaczeniu oznaczała Młyn nad Liwą. Ostatecznie przyjęła się przekształcona wersja Liebemühle, którą Polacy przetłumaczyli jako Miłomłyn. Nazwa miejscowości spotykana jest już w źródłach z XV wieku. Pierwsze wzmianki dotyczące Miłomłyna pochodzą z 1315 roku. Na przełomie XIII i XIV wieku obok Liwy – osady pruskiej – wzniesiono warownię krzyżacką, strzegącą przejścia między jeziorami. Na początku XIV wieku Zakon Krzyżacki zbudował zamek i młyn. Wokół zamku rozwijało się osiedle targowe – Liwmühle. Po 1310 roku zaczęto osiedlać kolonistów niemieckich, sprowadzanych głównie z Turyngii i Saksonii. W 1335 roku komtur dzierzgoński Hartung von Sonnenborn nadał Miłomłynowi herb i przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim. W czasach krzyżackich miejscowość należała do komturstwa dzierzgońskiego. Od połowy XIV wieku Miłomłyn posiadał władze miejskie i sąd miejski. Zamek pełnił funkcję siedziby pokuratora podległej komturstwu w Dzierzgoniu. W latach 1466–1525 miasto pozostawało w rękach Zakonu Krzyżackiego. Od 1525 do 1657 roku Miłomłyn należał do Prus Książęcych. W 1552 roku starostwo w Miłomłynie trafiło w ręce Albrechta Finck von Finckensteina, który otrzymał je w zastaw w zamian za udzieloną pruskiemu księciu pożyczkę. Do przełomu XVI i XVII wieku Miłomłyn był miastem niemieckim. W drugiej połowie XIX wieku do miejscowości przybyła nieliczna grupa kupców żydowskich. Od czasów reformacji do połowy XIX stulecia Miłomłyn był miastem protestanckim. W 1628 roku miasto zniszczyli Szwedzi, a w 1710 roku kolejne spustoszenia poczyniła epidemia dżumy szalejąca w Prusach w latach 1709-1711. Miasto na przestrzeni stuleci padało kilkakrotnie ofiarą pożarów: 1414, 1591, 1633, 1700 . Kolejny pożar strawił miasto na początku XIX wieku. W 1808 zabudowano obszar nowego rynku, a w 1824 postawiono ratusz. W 1801 miasto liczyło 141 domów, a 1856 liczba ta wzrosła do 175. W 1807 i 1813 roku Miłomłyn zajmowały kolejno wojska francuskie, a następnie pruskie i rosyjskie. Prawdopodobnie już w XVI wieku w mieście działała szkoła. W ciągu kolejnych stuleci miała charakter świecko-kościelny ze względu na fakt, iż była podlegała kontroli miejscowego pastora. Pod koniec XIX wieku została przekształcona w szkołę powszechną.

Za sprawą otwarcia Kanału Ostródzko—Elbląskiego (1860) oraz zbudowania linii kolejowej łączącej miasto z Elblągiem i Ostródą (1893) Miłomłyn stał się ważnym ośrodkiem handlu drewnem oraz węzłem dróg wodnych. Po II wojnie światowej Miłomłyn był zniszczony w 90%. Liczba ludności z 2 434 osób w 1939 roku zmalała do 430 osób w roku 1946 .


Liczba mieszkańców w poszczególnych okresach:

  • 1740 r. – 583
  • 1782 r. – 1100
  • 1816 r. – 1200
  • 1852 r. – 1777
  • 1890 r. – 2150
  • 1900 r. – 2398
  • 1925 r. – 2159

Gospodarka

W mieście funkcjonuje Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska. Miejscowość jest siedzibą Nadleśnictwa Miłomłyn. Na terenie miasta działają przedsiębiorstwa: INVESTPLAN Sp. z o. o. w Miłomłynie, Bianco oraz firma "Termo" Sp z o. o., kilka gospodarstw agroturystycznych oraz Hotel Miłomłyn Zdrój Medical Spa & Vitalit.

Przyroda

W pobliżu miasta znajduje się Rezerwat Jezioro Iłgi. Na terenie nadleśnictwa znajdują się pomniki przyrody: - głaz narzutowy nad jeziorem Gil Wielki i głaz narzutowy w leśnictwie Śródjezierze.

Kultura

W miejscowości działa Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury[2] i Miejsko—Gminna Biblioteka Publiczna. Organizowane są tu różne imprezy i wydarzenia kulturalne, m.in.:

Działa tu zespół „Life Pain”, w latach 80. działał tu amatorski zespół śpiewaczy Ale Babki.

Ludzie związani z miejscowością

  • Jan Henneberger (również Hans Henneberger) (1563—1601) – urodzony w Miłomłynie niemiecki artysta malarz
  • Danuta Siedzikówna (1928—1946) — pseud. Inka, sanitariuszka 4. szwadronu 5. Wileńskiej Brygady AK, w 1946 w 1. szwadronie Brygady działającym na Pomorzu; na przełomie 1945/1946 pod nazwiskiem Danuty Obuchowicz podjęła pracę w nadleśnictwie Miłomłyn; aresztowana 20 lipca 1946 roku przez UB; skazana na śmierć i rozstrzelana 28 sierpnia 1946 roku
  • Wojciech Zbanyszek (1909—1990) — podoficer Wojska Polskiego II RP, Kawaler Orderu Virtuti Militari, działacz sportowy, członek Polskiego Związku Jeździeckiego
  • Elżbieta Pawluć (ur. 1975) — malarka amator
  • Stanisław Andrzej Gorczyca (ur. 1958) — samorządowiec, wójt gminy Miłomłyn, burmistrz miasta i gminy Miłomłyn, wykładowca akademicki, polityk, poseł na Sejm IV i V kadencji, senator VII i VIII kadencji

Sport

W mieście działa klub piłkarski LKS Tęcza Miłomłyn.

Edukacja

W mieście działa szkoła podstawowa[3] oraz gimnazjum.

Zabytki

  • pozostałości murów miejskich wzniesionych XVI wieku
  • neogotycki kościół parafialny wzniesiony w latach 1898-1901
  • kaplica ewangelicka z XIX wieku, zlokalizowana przy ul. Twardej
  • neogotycka kaplica cmentarna z początku XX wieku
  • domy z XVIII i XIX wieku przy ul. Kościelnej, Rynkowej i Twardej
  • dawny folwark Przejazd: dwór wybudowany w XIX wieku, położony przy śluzie Miłomłyn
  • dawny cmentarz ewangelicki, wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków

Turystyka

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I–II, Olsztyn 2011. Jackiewicz–Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Zamki państwa krzyżackiego w dawnych Prusach, Olsztyn 2006. Gąsiorowski Andrzej, Podróże historyczne i krajoznawcze po pograniczu pruskim 1466–1939, Olsztyn 2005. Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2012 r., Warszawa 2012. Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1976. Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. Rzempołuch Andrzej, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 1992. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. Bank Danych Lokalnych GUS [29.08.2013] Deutsche Verwaltungsgeschichte [29.08.2013] Wojewódzka Ewidencja Zabytków [29.08.2013] Strona Gminy Miłomłyn [29.08.2013]

Przypisy