Nowe Miasto Lubawskie: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Bibliografia) |
(→Bibliografia) |
||
| Linia 30: | Linia 30: | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
'''Nowe Miasto Lubawskie''' (niem. ''Neumark in Westpreussen'') – miasto gminne w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat nowomiejski |powiecie nowomiejskim]], w [[Nowe Miasto Lubawskie |gminie Nowe Miasto Lubawskie]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. W 2010 roku miasto liczyło 11 145 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza pełni [[Józef Blank]]<ref>[http://nml-um.bip-wm.pl/public/?id=821/ Strona Urzędu Miejskiego Nowego Miasta Lubawskiego] [04.10.2014]</ref>. | '''Nowe Miasto Lubawskie''' (niem. ''Neumark in Westpreussen'') – miasto gminne w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat nowomiejski |powiecie nowomiejskim]], w [[Nowe Miasto Lubawskie |gminie Nowe Miasto Lubawskie]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. W 2010 roku miasto liczyło 11 145 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza pełni [[Józef Blank]]<ref>[http://nml-um.bip-wm.pl/public/?id=821/ Strona Urzędu Miejskiego Nowego Miasta Lubawskiego] [04.10.2014]</ref>. | ||
| + | <br/><br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| − | |||
Nowe Miasto Lubawskie położone jest między [[Garb Lubawski |Garbem Lubawskim]] a [[Pojezierze Iławskie |Pojezierzem Iławskim]], nad rzeką [[Rzeka Drwęca|Drwęcą]]. | Nowe Miasto Lubawskie położone jest między [[Garb Lubawski |Garbem Lubawskim]] a [[Pojezierze Iławskie |Pojezierzem Iławskim]], nad rzeką [[Rzeka Drwęca|Drwęcą]]. | ||
| + | <br/> | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| + | We wczesnym średniowieczu ziemie dzisiejszego miasta zamieszkiwało bałtyjskie plemię [[Sasini| Sasinów]]. Pierwsza wzmianka o Nowym Mieście pochodzi z 1325 r. i znajduje się w kronice [[Piotr z Duisburga |Piotra z Duisburga]]. Nowe Miasto zostało założone przez komtura ziemskiego [[Otton von Lutterberg |Ottona von Lutterberga]]. Nowe Miasto prawa miejskie otrzymało w 1353 r. na [[Prawo chełmińskie |prawie chełmińskim]]. W XIV w. powstał tutaj pierwszy kościół i mury obronne. Po bitwie pod Grunwaldem przejściowo miasto znalazło się w rękach Władysława Jagieły. I pokój toruński przyznał jednak te ziemie [[Zakon Krzyżacki| Krzyżakom]]. W 1440 r. przedstawiciele miasta przystąpili do [[Związek Pruski |Związku Pruskiego]]. Nowe Miasto w 1468 r. trafiło w ręce Polski. Po sekularyzacji Zakonu w 1525 roku król Zygmunt I Stary wydał przywilej, na mocy którego Nowe Miasto zostało przekazane w dożywocie kasztelanowi płockiemu – Jan Wiećwiński| Janowi Wiećwińskiemu]]. Najazdy szwedzkie w XVII wieku doprowadziły miasto do ruiny. W 1629 roku spalone zostały przedmieścia oraz klasztor franciszkański. Dodatkowo miasto zostało zniszczone przez epidemię dżumy i wojnę północną (1700–1721). Od 1818 r. Nowe Miasto stało się stolicą nowo utworzonego [[Powiat lubawski| powiatu lubawskiego]]. W 1865 r. powołano tu [[Towarzystwo Rolnicze w Nowym Mieście Lubawskim|Towarzystwo Rolnicze]] przekształcone następnie w 1893 r. w [[Bank Ludowy w Nowym Mieście Lubawskim |Bank Ludowy]]. W granicach Polski Nowe Miasto znalazło się ponownie w 1920 r. Weszło w skład województwa pomorskiego ze stolicą w Toruniu. Do 1937 roku miasto miało urzędową nazwę "Nowemiasto-Pomorze" , a od 1 IV 1937 "Nowe Miasto Lubawskie". W 1945 roku Nowe Miasto należało do województwa bydgoskiego, a od 1950 do województwa olsztyńskiego. | ||
| − | |||
W kolejnych latach liczba mieszkańców przedstawiała się następująco: | W kolejnych latach liczba mieszkańców przedstawiała się następująco: | ||
| − | *1812 r. – 719 osób | + | |
| − | *1825 r. – 1.067 osób | + | *1812 r. – 719 osób |
| − | *1910 r. – 4.144 osoby | + | |
| − | *1945 r. – 4.672 osoby | + | *1825 r. – 1.067 osób |
| − | *1955 r. – 5.046 osób | + | |
| − | *1965 r. – 6.450 osób | + | *1910 r. – 4.144 osoby |
| − | *1998 r. – 10.800 osób | + | |
| + | *1945 r. – 4.672 osoby | ||
| + | |||
| + | *1955 r. – 5.046 osób | ||
| + | |||
| + | *1965 r. – 6.450 osób | ||
| + | |||
| + | *1998 r. – 10.800 osób | ||
==Gospodarka== | ==Gospodarka== | ||
| − | |||
W Nowym Mieście Lubawskim mieszczą się zakłady przemysłu meblarskiego ([[Szynaka Meble sp. z o.o. |Szynaka–Meble]]), materiałów budowlanych ([[Finishparkiet]], Jawor). Funkcjonuje także firma [[F.H.U. Krystal]], Hotel MOSiR, Zajazd "Nad Drwęcą", Hotel "Finisz", Hotelik Il’Cavaliere oraz kwatery prywatne (zob. [[Obszary peryferyzacji społeczno–gospodarczej]], [[Warmińsko–Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.]]). W mieście znajduje się siedziba [[Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Warmińsko–Mazurski Oddział Regionalny w Nowym Mieście Lubawskim |Powiatowego Oddziału Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa]]. | W Nowym Mieście Lubawskim mieszczą się zakłady przemysłu meblarskiego ([[Szynaka Meble sp. z o.o. |Szynaka–Meble]]), materiałów budowlanych ([[Finishparkiet]], Jawor). Funkcjonuje także firma [[F.H.U. Krystal]], Hotel MOSiR, Zajazd "Nad Drwęcą", Hotel "Finisz", Hotelik Il’Cavaliere oraz kwatery prywatne (zob. [[Obszary peryferyzacji społeczno–gospodarczej]], [[Warmińsko–Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.]]). W mieście znajduje się siedziba [[Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Warmińsko–Mazurski Oddział Regionalny w Nowym Mieście Lubawskim |Powiatowego Oddziału Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa]]. | ||
| − | + | <br/> | |
==Kultura== | ==Kultura== | ||
| − | |||
Na terenie miejscowości działa [[Gminna Biblioteka Publiczna w Nowym Mieście Lubawskim |Gminna Biblioteka Publiczna]], [[Miejska Biblioteka Publiczna w Nowym Mieście Lubawskim |Miejska Biblioteka Publiczna]], filia [[Warmińsko–Mazurska Biblioteka Pedagogiczna w Elblągu Filia w Nowym Mieście Lubawskim | Warmińsko–Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej]], [[Gminne Centrum Kultury w Nowym Mieście Lubawskim |Gminne Centrum Kultury]], [[Muzeum Ziemi Lubawskiej w Nowym Mieście Lubawskim |Muzeum Ziemi Lubawskiej]], [[Nowomiejskie Towarzystwo Kultury]], [[Stowarzyszenie Pro Artis Bono w Nowym Mieście Lubawskim |Stowarzyszenie Pro Artis Bono]], [[lkwim: Towarzystwo Śpiewacze Harmonia| Towarzystwo Śpiewacze Harmonia]]. | Na terenie miejscowości działa [[Gminna Biblioteka Publiczna w Nowym Mieście Lubawskim |Gminna Biblioteka Publiczna]], [[Miejska Biblioteka Publiczna w Nowym Mieście Lubawskim |Miejska Biblioteka Publiczna]], filia [[Warmińsko–Mazurska Biblioteka Pedagogiczna w Elblągu Filia w Nowym Mieście Lubawskim | Warmińsko–Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej]], [[Gminne Centrum Kultury w Nowym Mieście Lubawskim |Gminne Centrum Kultury]], [[Muzeum Ziemi Lubawskiej w Nowym Mieście Lubawskim |Muzeum Ziemi Lubawskiej]], [[Nowomiejskie Towarzystwo Kultury]], [[Stowarzyszenie Pro Artis Bono w Nowym Mieście Lubawskim |Stowarzyszenie Pro Artis Bono]], [[lkwim: Towarzystwo Śpiewacze Harmonia| Towarzystwo Śpiewacze Harmonia]]. | ||
| Linia 60: | Linia 66: | ||
W Nowym Mieście Lubawskim organizowanych jest szereg imprez zarówno jednorazowych, jak i cyklicznych: | W Nowym Mieście Lubawskim organizowanych jest szereg imprez zarówno jednorazowych, jak i cyklicznych: | ||
| − | *[[lkwim: Ogólnopolski Festiwal Rockowy „Fest Czad” – Nowe Miasto Lubawskie 2005| Ogólnopolski Festiwal Rockowy „Fest Czad” – Nowe Miasto Lubawskie]] | + | *[[lkwim: Ogólnopolski Festiwal Rockowy „Fest Czad” – Nowe Miasto Lubawskie 2005| Ogólnopolski Festiwal Rockowy „Fest Czad” – Nowe Miasto Lubawskie]]. |
| − | *[[lkwim:Dni Kultury Chrześcijańskiej w Nowym Mieście Lubawskim | Dni Kultury Chrześcijańskiej]] | + | *[[lkwim:Dni Kultury Chrześcijańskiej w Nowym Mieście Lubawskim | Dni Kultury Chrześcijańskiej]] |
| − | *[[lkwim:Pokaz Przedsiębiorczości i Kultury Regionu 2010 |Pokaz Przedsiębiorczości i Kultury Regionu 2010]] | + | *[[lkwim:Pokaz Przedsiębiorczości i Kultury Regionu 2010 |Pokaz Przedsiębiorczości i Kultury Regionu 2010]] |
| − | *[[lkwim:Dni Oświaty, Książki i Prasy 1973 r. w województwie olsztyńskim |Dni Oświaty, Książki i Prasy Województwa Olsztyńskiego]] | + | *[[lkwim:Dni Oświaty, Książki i Prasy 1973 r. w województwie olsztyńskim |Dni Oświaty, Książki i Prasy Województwa Olsztyńskiego]] |
| − | *[[lkwim:Polskie 50-lecie Literackie |Polskie 50–lecie Literackie]] | + | *[[lkwim:Polskie 50-lecie Literackie |Polskie 50–lecie Literackie]] |
| − | *[[lkwim:Spotkania z Poezją Dziecięcą |Spotkania z Poezją Dziecięcą]] | + | *[[lkwim:Spotkania z Poezją Dziecięcą |Spotkania z Poezją Dziecięcą]] |
Z miastem związane są różne zespoły muzyczne i grupy artystyczne, w tym m.in.: | Z miastem związane są różne zespoły muzyczne i grupy artystyczne, w tym m.in.: | ||
| − | *[[lkwim:Ananakofana | Ananakofana]] | + | *[[lkwim:Ananakofana | Ananakofana]] |
| − | *[[Chór św. | + | *[[Chór św. Cecyli]] |
| − | *[[lkwim:Chór „Esspresivo” z Nowego Miasta Lubawskiego |Chór „Esspresivo”]] | + | *[[lkwim:Chór „Esspresivo” z Nowego Miasta Lubawskiego |Chór „Esspresivo”]] |
| − | *[[lkwim:Sorry Andżej |Sorry Andżej]] | + | *[[lkwim:Sorry Andżej |Sorry Andżej]] |
== Edukacja == | == Edukacja == | ||
| − | + | *[[Szkoła Podstawowa nr 1 w Nowym Mieście Lubawskim |Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jana Pawła II]] | |
| − | + | *[[Szkoła Podstawowa Nr 2 Nowym Mieście Lubawskim |Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół Nr 2]] | |
| − | *[[Szkoła Podstawowa nr 1 w Nowym Mieście Lubawskim |Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jana Pawła II]] | + | *[[Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Nowym Mieście Lubawskim |Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych]] |
| − | *[[Szkoła Podstawowa Nr 2 Nowym Mieście Lubawskim |Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół Nr 2]] | + | *[[Liceum Ogólnokształcące w Nowym Mieście Lubawskim |Liceum Ogólnokształcące im. C.K. Norwida]] |
| − | *[[Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Nowym Mieście Lubawskim |Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych]] | + | *[[Zespół Szkół Zawodowych w Nowym Mieście Lubawskim |Zespół Szkół Zawodowych]] |
| − | *[[Liceum Ogólnokształcące w Nowym Mieście Lubawskim |Liceum Ogólnokształcące im. C.K. Norwida]] | + | *[[Uniwersytet Trzeciego Wieku w Nowym Mieście Lubawskim |Uniwersytet Trzeciego Wieku]] |
| − | *[[Zespół Szkół Zawodowych w Nowym Mieście Lubawskim |Zespół Szkół Zawodowych]] | + | *[[Gminny Zespół Oświaty w Nowym Mieście Lubawskim |Gminny Zespół Oświaty]] |
| − | *[[Uniwersytet Trzeciego Wieku w Nowym Mieście Lubawskim |Uniwersytet Trzeciego Wieku]] | + | *[[Stowarzyszenie Edukacja Pod Żaglami |Stowarzyszenie Edukacja Pod Żaglami]] |
| − | *[[Gminny Zespół Oświaty w Nowym Mieście Lubawskim |Gminny Zespół Oświaty]] | ||
| − | *[[Stowarzyszenie Edukacja Pod Żaglami |Stowarzyszenie Edukacja Pod Żaglami]] | ||
== Bezpieczeństwo == | == Bezpieczeństwo == | ||
| − | |||
Miasto jest siedzibą [[Komenda Powiatowa Policji w Nowym Mieście Lubawskim |Komendy Powiatowej Policji]] i [[Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Nowym Mieście Lubawskim |Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej]]. | Miasto jest siedzibą [[Komenda Powiatowa Policji w Nowym Mieście Lubawskim |Komendy Powiatowej Policji]] i [[Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Nowym Mieście Lubawskim |Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej]]. | ||
| + | <br/> | ||
== Sport == | == Sport == | ||
| − | |||
W mieście działają: | W mieście działają: | ||
| − | *[[KS Drwęca Nowe Miasto Lubawskie]] | + | *[[KS Drwęca Nowe Miasto Lubawskie]] |
| − | *[[Automobilklub w Nowym Mieście Lubawskim |Automobilklub]] | + | *[[Automobilklub w Nowym Mieście Lubawskim |Automobilklub]] |
| − | *[[NKS Drwęca]] | + | *[[NKS Drwęca]] |
| − | *[[MUKS Olimpia]] | + | *[[MUKS Olimpia]] |
| − | *[[UKS Iskra]] | + | *[[UKS Iskra]] |
| − | *[[UKS Sokół]] | + | *[[UKS Sokół]] |
| − | *[[UKS Klub Taneczny]] | + | *[[UKS Klub Taneczny]] |
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | + | *gotycka [[lkwim: Bazylika Mniejsza św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim |Bazylika pw. św. Tomasza Apostoła]], dawny kościół ewangelicki z 1912 r. | |
| − | + | *fragmenty murów miejskich z okresu po 1343 r. | |
| − | *gotycka [[lkwim: Bazylika Mniejsza św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim |Bazylika pw. św. Tomasza Apostoła]], dawny kościół ewangelicki z 1912 r. | + | *domy z XIX w. |
| − | *fragmenty murów miejskich z okresu po 1343 r. | ||
| − | *domy z XIX | ||
== Turystyka == | == Turystyka == | ||
| − | + | *w mieście funkcjonuje [[Centrum Informacji Turystycznej w Nowym Mieście Lubawskim |Centrum Informacji Turystycznej]] | |
| − | *[[Czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno|czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno]] | + | *[[Czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno|czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno]] |
| − | *[[Szlak św. Jakuba: Olsztyn – Lipowiec |Szlak św. Jakuba]] – przebieg trasy: [[Olsztyn]] – [[Łupstych]] – [[Gietrzwałd]] – [[Tomaryny]] – [[Guzowy Piec]] – [[Parwółki]] – [[Stare Jabłonki]] – [[Ostróda]] – [[Samborowo]] – [[Frednowy]] – [[Tynwałd]] – [[Szałkowo]] – [[Iława]] – [[Radomno]] – Nowe Miasto Lubawskie – [[Lipowiec]] – dalej do Torunia | + | *[[Szlak św. Jakuba: Olsztyn – Lipowiec |Szlak św. Jakuba]] – przebieg trasy: [[Olsztyn]] – [[Łupstych]] – [[Gietrzwałd]] – [[Tomaryny]] – [[Guzowy Piec]] – [[Parwółki]] – [[Stare Jabłonki]] – [[Ostróda]] – [[Samborowo]] – [[Frednowy]] – [[Tynwałd]] – [[Szałkowo]] – [[Iława]] – [[Radomno]] – Nowe Miasto Lubawskie – [[Lipowiec]] – dalej do Torunia |
*szlak kajakowy o długości 79 km – przebieg trasy: [[Idzbark]] – Ostróda – Samborowo – Nowe Miasto Lubawskie – [[Kurzętnik]] – [[Nielbark]]. | *szlak kajakowy o długości 79 km – przebieg trasy: [[Idzbark]] – Ostróda – Samborowo – Nowe Miasto Lubawskie – [[Kurzętnik]] – [[Nielbark]]. | ||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | + | *[[Ryszard Abramowski|Ryszard Herman Abramowski]] (1862–1932) – duchowny ewangelicki, tłumacz, wydawca oraz redaktor, uczęszczał do gimnazjum w Nowym Mieście Lubawskim | |
| − | + | *[[Alojzy Barczewski]] (1898–1973) – działacz warmiński, nauczyciel | |
| − | *[[Ryszard Abramowski|Ryszard Herman Abramowski]] – duchowny ewangelicki, tłumacz, wydawca oraz redaktor, uczęszczał do gimnazjum w Nowym Mieście Lubawskim | + | *[[lkwim:Bogdan Bartkowski |Bogdan Bartkowski]] (ur. 1958) – urodzony w Nowym Mieście Lubawskim grafik, projektant, artysta interdyscyplinarny |
| − | *[[Alojzy Barczewski]] – działacz warmiński, nauczyciel | + | *[[lkwim:Lidia Bartkowska |Lidia Bartkowska]] (1939–1989) – muzyk, dyrygentka, do 1989 r. pełniła funkcję dyrektora Społecznego Ogniska Muzycznego w Nowym Mieście Lubawskim, w latach 1979–1984 była także dyrygentem Towarzystwa Śpiewaczego „Harmonia" |
| − | *[[lkwim:Bogdan Bartkowski |Bogdan Bartkowski]] – urodzony w Nowym Mieście Lubawskim grafik, projektant, artysta interdyscyplinarny | + | *[[Józef Blank]] (ur. 1959) — trener, społecznik, samorządowiec, burmistrz miasta Nowe Miasto Lubawskie (2010–2014) |
| − | *[[lkwim:Lidia Bartkowska |Lidia Bartkowska]] – muzyk, dyrygentka, do 1989 r. pełniła funkcję dyrektora Społecznego Ogniska Muzycznego w Nowym Mieście Lubawskim, w latach 1979–1984 była także dyrygentem Towarzystwa Śpiewaczego „Harmonia" | + | *[[lkwim:Franciszek Bukowski|Franciszek Bukowski]] (1882–1970) – nauczyciel, założyciel i kierownik bibliotek w Nowym Mieście Lubawskim |
| − | *[[Józef Blank]] — trener, społecznik, samorządowiec, burmistrz miasta Nowe Miasto Lubawskie ( | + | *[[lkwim:Franciszek Chabrowski |Franciszek Chabrowski]] (1899–1978)– działacz plebiscytowy na [[Warmia |Warmii]], uczestnik kampanii wrześniowej, autor pamiętników, malarz, radny Powiatowej Rady Narodowej w Nowym Mieście Lubawskim |
| − | *[[lkwim:Franciszek Bukowski|Franciszek Bukowski]] – nauczyciel, założyciel i kierownik bibliotek w Nowym Mieście Lubawskim | + | *[[lkwim:Genowefa Czarnota |Genowefa Czarnota]] (1920–1991) – organizatorka, kierowniczka i choreograf dziecięcego zespołu tanecznego w Nowym Mieście Lubawskim |
| − | *[[lkwim:Franciszek Chabrowski |Franciszek Chabrowski]] – działacz plebiscytowy na [[Warmia |Warmii]], uczestnik kampanii wrześniowej, autor pamiętników, malarz, radny Powiatowej Rady Narodowej w Nowym Mieście Lubawskim | + | *[[Katarzyna Dąbrowska]] – piosenkarka i aktorka |
| − | *[[lkwim:Genowefa Czarnota |Genowefa Czarnota]] – organizatorka, kierowniczka i choreograf dziecięcego zespołu tanecznego w Nowym Mieście Lubawskim | + | *[[Ewa Dembek |Ewa Barbara Dembek]] (ur. 1959) — samorządowiec, społecznik, animatorka kultury, starosta powiatu nowomiejskiego |
| − | *[[Katarzyna Dąbrowska]] – piosenkarka i aktorka | + | *[[Wojciech Dereszewski]] (ur. 1973) — samorządowiec, wójt [[Kurzętnik (gmina wiejska) |gminy Kurzętnik]] |
| − | *[[Ewa Dembek |Ewa Barbara Dembek]] — samorządowiec, społecznik, animatorka kultury, starosta powiatu nowomiejskiego | + | *[[Tadeusz Domagała]] – historyk sztuki |
| − | *[[Wojciech Dereszewski]] — samorządowiec, wójt [[Kurzętnik (gmina wiejska) |gminy Kurzętnik]] | + | *[[lkwim:Jadwiga Dzięgielewska |Jadwiga Dzięgielewska]] (1914–1998) – aktorka, reżyser teatralny, animatorka kultury |
| − | *[[Tadeusz Domagała]] – historyk sztuki | + | *[[Zyta Gilowska]] – minister finansów oraz wicepremier w rządach Kazimierza Marcinkiewicza oraz Jarosława Kaczyńskiego |
| − | *[[lkwim:Jadwiga Dzięgielewska |Jadwiga Dzięgielewska]] – aktorka, reżyser teatralny, animatorka kultury | + | *[[Stanisław Grabowski]] – poeta, wydawca, dziennikarz |
| − | *[[Zyta Gilowska]] – minister finansów oraz wicepremier w rządach Kazimierza Marcinkiewicza oraz Jarosława Kaczyńskiego | + | *[[Piotr Grzymowicz]] – prezydent Olsztyna |
| − | *[[Stanisław Grabowski]] – poeta, wydawca, dziennikarz | + | *[[Wincenty Kalitowski]] (1894–1937) – duchowny katolicki, członek Rady Nadzorczej Banku Ludowego i "Spółki Wydawniczej" w Nowym Mieście Lubawskim |
| − | *[[Piotr Grzymowicz]] – prezydent Olsztyna | + | *[[Zbigniew Kieżun]] (ur. 1950) – trener piłki nożnej, szkoleniowiec "Drwęcy" Nowe Miasto Lubawskie |
| − | *[[Wincenty Kalitowski]] – duchowny katolicki, członek Rady Nadzorczej Banku Ludowego i "Spółki Wydawniczej" w Nowym Mieście Lubawskim | + | *[[Zygmunt Kittel]] – współorganizator i dowódca powstania wielkopolskiego w Gnieźnie, starosta gnieźnieński |
| − | *[[Zbigniew Kieżun]] – trener piłki nożnej, szkoleniowiec "Drwęcy" Nowe Miasto Lubawskie | + | *[[Augustyn Klimek]] (1892–1982)– nauczyciel, działacz społeczny i oświatowy |
| − | *[[Zygmunt Kittel]] – współorganizator i dowódca powstania wielkopolskiego w Gnieźnie, starosta gnieźnieński | + | *[[lkwim:Bernard Krajnik |Bernard Krajnik]] (1908–1976) – pedagog, społecznik, zbieracz zabytków kultury, autor opracowań etnograficznych |
| − | *[[Augustyn Klimek]] – nauczyciel, działacz społeczny i oświatowy | + | *[[Juliusz Kulikowski |Juliusz Lech Kulikowski]] – biocybernetyk |
| − | *[[lkwim:Bernard Krajnik |Bernard Krajnik]] – pedagog, społecznik, zbieracz zabytków kultury, autor opracowań etnograficznych | + | *[[Roman Kulikowski]] – cybernetyk |
| − | *[[Juliusz Kulikowski |Juliusz Lech Kulikowski]] – biocybernetyk | + | *[[Wiesław Lendzion]] – piłkarz i działacz sportowy |
| − | *[[Roman Kulikowski]] – cybernetyk | + | *[[Jan Lippert]] (1877–1951) – mazurski działacz społeczny i narodowościowy |
| − | *[[Wiesław Lendzion]] – piłkarz i działacz sportowy | + | *[[lkwim:Leon Mazurewicz |Leon Mazurewicz]] (1929–1994) – rzeźbiarz |
| − | *[[Jan Lippert]] – mazurski działacz społeczny i narodowościowy | + | *[[Krzysztof Michalski]] – wojewoda lubelski w latach 1998–2000, do 1998 burmistrz Świdnika |
| − | *[[lkwim:Leon Mazurewicz |Leon Mazurewicz]] – rzeźbiarz | + | *[[Stefan Michałek]] – adwokat i działacz społeczno–polityczny oraz prezydent Torunia w latach 1922–1924 |
| − | *[[Krzysztof Michalski]] – wojewoda lubelski w latach 1998–2000, do 1998 burmistrz Świdnika | + | *[[Jacek Moczadło]] – muzyk rockowy |
| − | *[[Stefan Michałek]] – adwokat i działacz społeczno–polityczny oraz prezydent Torunia w latach 1922–1924 | + | *[[Zbigniew Muchliński]] – działacz państwowy i samorządowy |
| − | *[[Jacek Moczadło]] – muzyk rockowy | + | *[[Ludwik Ochocki]] – ekonomista i wiceminister administracji oraz gospodarki terenowej i ochrony środowiska (1972–1981) |
| − | *[[Zbigniew Muchliński]] – działacz państwowy i samorządowy | + | *[[Mieczysław Oelberg]] (1901–1973) – nauczyciel szkół polskich w Niemczech, kierownik szkoły polskiej w Purdzie, nauczyciel szkół zawodowych |
| − | *[[Ludwik Ochocki]] – ekonomista i wiceminister administracji oraz gospodarki terenowej i ochrony środowiska (1972–1981) | + | *[[lkwim:Jerzy Orzeł |Jerzy Orzeł]] (1947–1991) – pedagog, animator kultury, założyciel amatorskich grup teatralnych i kabaretowych w Nowym Mieście Lubawskim |
| − | *[[Mieczysław Oelberg]] – nauczyciel szkół polskich w Niemczech, kierownik szkoły polskiej w Purdzie, nauczyciel szkół zawodowych | + | *[[lkwim:Elżbieta Pawluć |Elżbieta Pawluć]] (ur. 1975) – urodzona w Nowym Mieście Lubawskim malarka |
| − | *[[lkwim:Jerzy Orzeł |Jerzy Orzeł]] – pedagog, animator kultury, założyciel amatorskich grup teatralnych i kabaretowych w Nowym Mieście Lubawskim | + | *[[lkwim:Józef Polak |Józef Zbigniew Polak]] (ur. 1923) – architekt, artysta plastyk, rysownik, miłośnik Ziemi Nowomiejskiej, działacz społeczny, założyciel [[Stowarzyszenie Pro Artis Bono w Nowym Mieście Lubawskim |Stowarzyszenia „Pro Artis Bono”]] |
| − | *[[lkwim:Elżbieta Pawluć |Elżbieta Pawluć]] – urodzona w Nowym Mieście Lubawskim malarka | + | *[[Tomasz Reich]] – poeta i dziennikarz |
| − | *[[lkwim:Józef Polak |Józef Zbigniew Polak]] – architekt, artysta plastyk, rysownik, miłośnik Ziemi Nowomiejskiej, działacz społeczny, założyciel [[Stowarzyszenie Pro Artis Bono w Nowym Mieście Lubawskim |Stowarzyszenia „Pro Artis Bono”]] | + | *[[Wincenty Siegmund]] (1864–1948) – absolwent miejskiego gimnazjum, duchowny katolicki |
| − | *[[Tomasz Reich]] – poeta i dziennikarz | + | *[[lkwim:Piotr Szauer |Piotr Szauer]] (ur. 1985) – urodzony w Nowym Mieście Lubawskim śpiewający autor, konferansjer, animator kultury |
| − | *[[Wincenty Siegmund]] – absolwent miejskiego gimnazjum, duchowny katolicki | + | *[[Antoni Stawikowski]] – astronom i działacz podziemnej Solidarności |
| − | *[[lkwim:Piotr Szauer |Piotr Szauer]] – urodzony w Nowym Mieście Lubawskim śpiewający autor, konferansjer, animator kultury | + | *[[Wiktor Steffen]] (1903–1997) – filolog klasyczny, hellenista, tłumacz, profesor uniwersytetu we Wrocławiu i Poznaniu |
| − | *[[Antoni Stawikowski]] – astronom i działacz podziemnej Solidarności | + | *[[Krzysztof Szczawiński]] – kolarz zawodowy |
| − | *[[Wiktor Steffen]] – filolog klasyczny, hellenista, tłumacz, profesor uniwersytetu we Wrocławiu i Poznaniu | + | *[[Zbigniew Szwejkowski]] – meteorolog i klimatolog |
| − | *[[Krzysztof Szczawiński]] – kolarz zawodowy | + | *[[Roman Trąpczyński]] (ur. 1945) – samorządowiec, społecznik, wieloletni wójt gminy Nowe Miasto Lubawskie |
| − | *[[Zbigniew Szwejkowski]] – meteorolog i klimatolog | + | *[[Zuzanna Trzcińska]] – wioślarka |
| − | *[[Roman Trąpczyński]] – samorządowiec, społecznik, wieloletni wójt gminy Nowe Miasto Lubawskie | + | *[[lkwim: Józef Urbanowski|Józef Urbanowski]] – dyrygent, animator życia muzycznego w Nowym Mieście Lubawskim |
| − | *[[Zuzanna Trzcińska]] – wioślarka | + | *[[Nikolaus von Vormann]] – niemiecki generał |
| − | *[[lkwim: Józef Urbanowski|Józef Urbanowski]] – dyrygent, animator życia muzycznego w Nowym Mieście Lubawskim | + | *[[Tomasz Waruszewski]] (ur. 1976) — społecznik, samorządowiec, wójt gminy Nowe Miasto Lubawskie |
| − | *[[Nikolaus von Vormann]] – niemiecki generał | + | *[[Leszek Werner]] – muzykolog |
| − | *[[Tomasz Waruszewski]] | + | *[[Ruth Weyher]] – niemiecka aktorka |
| − | *[[Leszek Werner]] – muzykolog | + | *[[Andrzej Witkowski]] – hydrogeolog, prezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia Wód Podziemnych |
| − | *[[Ruth Weyher]] – niemiecka aktorka | ||
| − | *[[Andrzej Witkowski]] – hydrogeolog, prezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia Wód Podziemnych | ||
== Inne == | == Inne == | ||
W mieście funkcjonuje [[Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Nowym Mieście Lubawskim |Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej]], oddział [[Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie |Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie]]. | W mieście funkcjonuje [[Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Nowym Mieście Lubawskim |Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej]], oddział [[Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie |Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie]]. | ||
| − | + | <br/> | |
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Nowe Miasto. Z dziejów miasta i powiatu'', pod red. Zbigniewa Witkowskiego, Olsztyn 1963.<br/> | |
| − | + | [http://www.nowemiasto.com.pl/historia.htm/ Strona Nowego Miasta Lubawskiego] [12.09.2013]<br/> | |
| − | + | [http://nml-um.bip-wm.pl/ Strona Urzędu Miejskiego Nowego Miasta Lubawskiego] [04.10.2014]<br/> | |
| − | + | [http://gminanml.pl/ Strona Gminy Nowe Miasto Lubawskie] [04.10.2014] | |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| Linia 181: | Linia 180: | ||
[[Kategoria: Powiat nowomiejski]] | [[Kategoria: Powiat nowomiejski]] | ||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Miasta]] |
| − | |||
[[Kategoria: 1301-1400]] | [[Kategoria: 1301-1400]] | ||
Wersja z 22:00, 9 lut 2015
| Nowe Miasto Lubawskie | |
| | |
![Now Miasto na starej widokówce Strona Nowego Miasta Lubawskiego [12.09.2013]](/index.php/Plik:Nowe_Miasto.jpg) Now Miasto na starej widokówce Strona Nowego Miasta Lubawskiego [12.09.2013]
| |
| Rodzaj miejscowości | miasto powiatowe |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | nowomiejski |
| Gmina | Nowe Miasto Lubawskie |
| Liczba ludności (2012) | 11 145 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 56 |
| Kod pocztowy | 13 - 300 |
| Tablice rejestracyjne | NNM |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Nowe Miasto Lubawskie | |
| Położenie na mapie Polski  Nowe Miasto Lubawskie | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Nowe Miasto Lubawskie (niem. Neumark in Westpreussen) – miasto gminne w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Nowe Miasto Lubawskie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. W 2010 roku miasto liczyło 11 145 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza pełni Józef Blank[1].
Spis treści
Położenie
Nowe Miasto Lubawskie położone jest między Garbem Lubawskim a Pojezierzem Iławskim, nad rzeką Drwęcą.
Dzieje miejscowości
We wczesnym średniowieczu ziemie dzisiejszego miasta zamieszkiwało bałtyjskie plemię Sasinów. Pierwsza wzmianka o Nowym Mieście pochodzi z 1325 r. i znajduje się w kronice Piotra z Duisburga. Nowe Miasto zostało założone przez komtura ziemskiego Ottona von Lutterberga. Nowe Miasto prawa miejskie otrzymało w 1353 r. na prawie chełmińskim. W XIV w. powstał tutaj pierwszy kościół i mury obronne. Po bitwie pod Grunwaldem przejściowo miasto znalazło się w rękach Władysława Jagieły. I pokój toruński przyznał jednak te ziemie Krzyżakom. W 1440 r. przedstawiciele miasta przystąpili do Związku Pruskiego. Nowe Miasto w 1468 r. trafiło w ręce Polski. Po sekularyzacji Zakonu w 1525 roku król Zygmunt I Stary wydał przywilej, na mocy którego Nowe Miasto zostało przekazane w dożywocie kasztelanowi płockiemu – Jan Wiećwiński| Janowi Wiećwińskiemu]]. Najazdy szwedzkie w XVII wieku doprowadziły miasto do ruiny. W 1629 roku spalone zostały przedmieścia oraz klasztor franciszkański. Dodatkowo miasto zostało zniszczone przez epidemię dżumy i wojnę północną (1700–1721). Od 1818 r. Nowe Miasto stało się stolicą nowo utworzonego powiatu lubawskiego. W 1865 r. powołano tu Towarzystwo Rolnicze przekształcone następnie w 1893 r. w Bank Ludowy. W granicach Polski Nowe Miasto znalazło się ponownie w 1920 r. Weszło w skład województwa pomorskiego ze stolicą w Toruniu. Do 1937 roku miasto miało urzędową nazwę "Nowemiasto-Pomorze" , a od 1 IV 1937 "Nowe Miasto Lubawskie". W 1945 roku Nowe Miasto należało do województwa bydgoskiego, a od 1950 do województwa olsztyńskiego.
W kolejnych latach liczba mieszkańców przedstawiała się następująco:
- 1812 r. – 719 osób
- 1825 r. – 1.067 osób
- 1910 r. – 4.144 osoby
- 1945 r. – 4.672 osoby
- 1955 r. – 5.046 osób
- 1965 r. – 6.450 osób
- 1998 r. – 10.800 osób
Gospodarka
W Nowym Mieście Lubawskim mieszczą się zakłady przemysłu meblarskiego (Szynaka–Meble), materiałów budowlanych (Finishparkiet, Jawor). Funkcjonuje także firma F.H.U. Krystal, Hotel MOSiR, Zajazd "Nad Drwęcą", Hotel "Finisz", Hotelik Il’Cavaliere oraz kwatery prywatne (zob. Obszary peryferyzacji społeczno–gospodarczej, Warmińsko–Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.). W mieście znajduje się siedziba Powiatowego Oddziału Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Kultura
Na terenie miejscowości działa Gminna Biblioteka Publiczna, Miejska Biblioteka Publiczna, filia Warmińsko–Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej, Gminne Centrum Kultury, Muzeum Ziemi Lubawskiej, Nowomiejskie Towarzystwo Kultury, Stowarzyszenie Pro Artis Bono, Towarzystwo Śpiewacze Harmonia.
Ponadto funkcjonuje tutaj: Gazeta Nowomiejska – tygodnik, Tygodnik Internetowy NML, Portal Ziemi Nowomiejskiej, Gazeta Pomorska- wydanie toruńskie – codziennie jedna strona poświęcona jest informacjom z Brodnicy i Nowego Miasta Lubawskiego, "Nowości Dziennik Toruński", Polskie Radio Olsztyn, Telewizja Eltronik – lokalna brodnicka telewizja, program dla Nowego Miasta.
W Nowym Mieście Lubawskim organizowanych jest szereg imprez zarówno jednorazowych, jak i cyklicznych:
- Ogólnopolski Festiwal Rockowy „Fest Czad” – Nowe Miasto Lubawskie.
- Dni Kultury Chrześcijańskiej
- Pokaz Przedsiębiorczości i Kultury Regionu 2010
- Dni Oświaty, Książki i Prasy Województwa Olsztyńskiego
- Polskie 50–lecie Literackie
- Spotkania z Poezją Dziecięcą
Z miastem związane są różne zespoły muzyczne i grupy artystyczne, w tym m.in.:
Edukacja
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jana Pawła II
- Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół Nr 2
- Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych
- Liceum Ogólnokształcące im. C.K. Norwida
- Zespół Szkół Zawodowych
- Uniwersytet Trzeciego Wieku
- Gminny Zespół Oświaty
- Stowarzyszenie Edukacja Pod Żaglami
Bezpieczeństwo
Miasto jest siedzibą Komendy Powiatowej Policji i Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej.
Sport
W mieście działają:
- KS Drwęca Nowe Miasto Lubawskie
- Automobilklub
- NKS Drwęca
- MUKS Olimpia
- UKS Iskra
- UKS Sokół
- UKS Klub Taneczny
Zabytki
- gotycka Bazylika pw. św. Tomasza Apostoła, dawny kościół ewangelicki z 1912 r.
- fragmenty murów miejskich z okresu po 1343 r.
- domy z XIX w.
Turystyka
- w mieście funkcjonuje Centrum Informacji Turystycznej
- czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno
- Szlak św. Jakuba – przebieg trasy: Olsztyn – Łupstych – Gietrzwałd – Tomaryny – Guzowy Piec – Parwółki – Stare Jabłonki – Ostróda – Samborowo – Frednowy – Tynwałd – Szałkowo – Iława – Radomno – Nowe Miasto Lubawskie – Lipowiec – dalej do Torunia
- szlak kajakowy o długości 79 km – przebieg trasy: Idzbark – Ostróda – Samborowo – Nowe Miasto Lubawskie – Kurzętnik – Nielbark.
Ludzie związani z miejscowością
- Ryszard Herman Abramowski (1862–1932) – duchowny ewangelicki, tłumacz, wydawca oraz redaktor, uczęszczał do gimnazjum w Nowym Mieście Lubawskim
- Alojzy Barczewski (1898–1973) – działacz warmiński, nauczyciel
- Bogdan Bartkowski (ur. 1958) – urodzony w Nowym Mieście Lubawskim grafik, projektant, artysta interdyscyplinarny
- Lidia Bartkowska (1939–1989) – muzyk, dyrygentka, do 1989 r. pełniła funkcję dyrektora Społecznego Ogniska Muzycznego w Nowym Mieście Lubawskim, w latach 1979–1984 była także dyrygentem Towarzystwa Śpiewaczego „Harmonia"
- Józef Blank (ur. 1959) — trener, społecznik, samorządowiec, burmistrz miasta Nowe Miasto Lubawskie (2010–2014)
- Franciszek Bukowski (1882–1970) – nauczyciel, założyciel i kierownik bibliotek w Nowym Mieście Lubawskim
- Franciszek Chabrowski (1899–1978)– działacz plebiscytowy na Warmii, uczestnik kampanii wrześniowej, autor pamiętników, malarz, radny Powiatowej Rady Narodowej w Nowym Mieście Lubawskim
- Genowefa Czarnota (1920–1991) – organizatorka, kierowniczka i choreograf dziecięcego zespołu tanecznego w Nowym Mieście Lubawskim
- Katarzyna Dąbrowska – piosenkarka i aktorka
- Ewa Barbara Dembek (ur. 1959) — samorządowiec, społecznik, animatorka kultury, starosta powiatu nowomiejskiego
- Wojciech Dereszewski (ur. 1973) — samorządowiec, wójt gminy Kurzętnik
- Tadeusz Domagała – historyk sztuki
- Jadwiga Dzięgielewska (1914–1998) – aktorka, reżyser teatralny, animatorka kultury
- Zyta Gilowska – minister finansów oraz wicepremier w rządach Kazimierza Marcinkiewicza oraz Jarosława Kaczyńskiego
- Stanisław Grabowski – poeta, wydawca, dziennikarz
- Piotr Grzymowicz – prezydent Olsztyna
- Wincenty Kalitowski (1894–1937) – duchowny katolicki, członek Rady Nadzorczej Banku Ludowego i "Spółki Wydawniczej" w Nowym Mieście Lubawskim
- Zbigniew Kieżun (ur. 1950) – trener piłki nożnej, szkoleniowiec "Drwęcy" Nowe Miasto Lubawskie
- Zygmunt Kittel – współorganizator i dowódca powstania wielkopolskiego w Gnieźnie, starosta gnieźnieński
- Augustyn Klimek (1892–1982)– nauczyciel, działacz społeczny i oświatowy
- Bernard Krajnik (1908–1976) – pedagog, społecznik, zbieracz zabytków kultury, autor opracowań etnograficznych
- Juliusz Lech Kulikowski – biocybernetyk
- Roman Kulikowski – cybernetyk
- Wiesław Lendzion – piłkarz i działacz sportowy
- Jan Lippert (1877–1951) – mazurski działacz społeczny i narodowościowy
- Leon Mazurewicz (1929–1994) – rzeźbiarz
- Krzysztof Michalski – wojewoda lubelski w latach 1998–2000, do 1998 burmistrz Świdnika
- Stefan Michałek – adwokat i działacz społeczno–polityczny oraz prezydent Torunia w latach 1922–1924
- Jacek Moczadło – muzyk rockowy
- Zbigniew Muchliński – działacz państwowy i samorządowy
- Ludwik Ochocki – ekonomista i wiceminister administracji oraz gospodarki terenowej i ochrony środowiska (1972–1981)
- Mieczysław Oelberg (1901–1973) – nauczyciel szkół polskich w Niemczech, kierownik szkoły polskiej w Purdzie, nauczyciel szkół zawodowych
- Jerzy Orzeł (1947–1991) – pedagog, animator kultury, założyciel amatorskich grup teatralnych i kabaretowych w Nowym Mieście Lubawskim
- Elżbieta Pawluć (ur. 1975) – urodzona w Nowym Mieście Lubawskim malarka
- Józef Zbigniew Polak (ur. 1923) – architekt, artysta plastyk, rysownik, miłośnik Ziemi Nowomiejskiej, działacz społeczny, założyciel Stowarzyszenia „Pro Artis Bono”
- Tomasz Reich – poeta i dziennikarz
- Wincenty Siegmund (1864–1948) – absolwent miejskiego gimnazjum, duchowny katolicki
- Piotr Szauer (ur. 1985) – urodzony w Nowym Mieście Lubawskim śpiewający autor, konferansjer, animator kultury
- Antoni Stawikowski – astronom i działacz podziemnej Solidarności
- Wiktor Steffen (1903–1997) – filolog klasyczny, hellenista, tłumacz, profesor uniwersytetu we Wrocławiu i Poznaniu
- Krzysztof Szczawiński – kolarz zawodowy
- Zbigniew Szwejkowski – meteorolog i klimatolog
- Roman Trąpczyński (ur. 1945) – samorządowiec, społecznik, wieloletni wójt gminy Nowe Miasto Lubawskie
- Zuzanna Trzcińska – wioślarka
- Józef Urbanowski – dyrygent, animator życia muzycznego w Nowym Mieście Lubawskim
- Nikolaus von Vormann – niemiecki generał
- Tomasz Waruszewski (ur. 1976) — społecznik, samorządowiec, wójt gminy Nowe Miasto Lubawskie
- Leszek Werner – muzykolog
- Ruth Weyher – niemiecka aktorka
- Andrzej Witkowski – hydrogeolog, prezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia Wód Podziemnych
Inne
W mieście funkcjonuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, oddział Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie.
Bibliografia
Nowe Miasto. Z dziejów miasta i powiatu, pod red. Zbigniewa Witkowskiego, Olsztyn 1963.
Strona Nowego Miasta Lubawskiego [12.09.2013]
Strona Urzędu Miejskiego Nowego Miasta Lubawskiego [04.10.2014]
Strona Gminy Nowe Miasto Lubawskie [04.10.2014]
Przypisy
- ↑ Strona Urzędu Miejskiego Nowego Miasta Lubawskiego [04.10.2014]
