Nowe Miasto Lubawskie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja zweryfikowana][wersja zweryfikowana]
(Bibliografia)
 
(Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 6: Linia 6:
 
  |dopełniacz wsi        = Nowego Miasta Lubawskiego   
 
  |dopełniacz wsi        = Nowego Miasta Lubawskiego   
 
  |zdjęcie              = Nowe Miasto.jpg  
 
  |zdjęcie              = Nowe Miasto.jpg  
  |opis zdjęcia          = Now Miasto na starej widokówce [http://www.nowemiasto.com.pl/historia.htm/ Strona Nowego Miasta Lubawskiego] [12.09.2013]     
+
  |opis zdjęcia          = Nowe Miasto na starej widokówce.<br>Źródło: [http://www.nowemiasto.com.pl/historia.htm www.nowemiasto.com.pl] [12.09.2013]     
 
  |rodzaj miejscowości  = miasto powiatowe
 
  |rodzaj miejscowości  = miasto powiatowe
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
Linia 28: Linia 28:
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
}}<br/>
+
}}
'''Nowe Miasto Lubawskie''' (niem. ''Neumark in Westpreussen'') – miasto gminne w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat nowomiejski |powiecie nowomiejskim]], w [[Nowe Miasto Lubawskie |gminie Nowe Miasto Lubawskie]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. W 2010 roku miasto liczyło 11 145 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza pełni [[Józef Blank]]<ref>[http://nml-um.bip-wm.pl/public/?id=821/ Strona Urzędu Miejskiego Nowego Miasta Lubawskiego] [04.10.2014]</ref>.
+
'''Nowe Miasto Lubawskie''' (niem. ''Neumark in Westpreussen'') – miasto gminne w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat nowomiejski |powiecie nowomiejskim]], w [[Nowe Miasto Lubawskie (gmina wiejska)|gminie Nowe Miasto Lubawskie]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. W 2010 roku miasto liczyło 11 145 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza pełni [[Józef Blank]]<ref>[http://nml-um.bip-wm.pl/public/?id=821/ Strona Urzędu Miejskiego Nowego Miasta Lubawskiego] [04.10.2014]</ref>.
 
<br/><br/>
 
<br/><br/>
 
 
== Położenie ==
 
== Położenie ==
 
Nowe Miasto Lubawskie położone jest między [[Garb Lubawski |Garbem Lubawskim]] a [[Pojezierze Iławskie |Pojezierzem Iławskim]], nad rzeką [[Rzeka Drwęca|Drwęcą]].  
 
Nowe Miasto Lubawskie położone jest między [[Garb Lubawski |Garbem Lubawskim]] a [[Pojezierze Iławskie |Pojezierzem Iławskim]], nad rzeką [[Rzeka Drwęca|Drwęcą]].  
Linia 37: Linia 36:
  
 
== Dzieje miejscowości ==
 
== Dzieje miejscowości ==
We wczesnym średniowieczu ziemie dzisiejszego miasta zamieszkiwało bałtyjskie plemię [[Sasini| Sasinów]]. Pierwsza wzmianka o Nowym Mieście pochodzi z 1325 r. i znajduje się w kronice [[Piotr z Duisburga |Piotra z Duisburga]]. Nowe Miasto zostało założone przez komtura ziemskiego [[Otton von Lutterberg |Ottona von Lutterberga]]. Nowe Miasto prawa miejskie otrzymało w 1353 r. na [[Prawo chełmińskie |prawie chełmińskim]]. W XIV w. powstał tutaj pierwszy kościół i mury obronne. Po bitwie pod Grunwaldem przejściowo miasto znalazło się w rękach Władysława Jagieły. I pokój toruński przyznał jednak te ziemie [[Zakon Krzyżacki| Krzyżakom]]. W 1440 r. przedstawiciele miasta przystąpili do [[Związek Pruski |Związku Pruskiego]]. Nowe Miasto w 1468 r. trafiło w ręce Polski. Po sekularyzacji Zakonu w 1525 roku król Zygmunt I Stary wydał przywilej, na mocy którego Nowe Miasto zostało przekazane w dożywocie kasztelanowi płockiemu – Jan Wiećwiński| Janowi Wiećwińskiemu]]. Najazdy szwedzkie w XVII wieku doprowadziły miasto do ruiny. W 1629 roku spalone zostały przedmieścia oraz klasztor franciszkański. Dodatkowo miasto zostało zniszczone przez epidemię dżumy i wojnę północną (1700–1721). Od 1818 r. Nowe Miasto stało się stolicą nowo utworzonego [[Powiat lubawski| powiatu lubawskiego]]. W 1865 r. powołano tu [[Towarzystwo Rolnicze w Nowym Mieście Lubawskim|Towarzystwo Rolnicze]] przekształcone następnie w 1893 r. w [[Bank Ludowy w Nowym Mieście Lubawskim |Bank Ludowy]]. W granicach Polski Nowe Miasto znalazło się ponownie w 1920 r. Weszło w skład województwa pomorskiego ze stolicą w Toruniu. Do 1937 roku miasto miało urzędową nazwę "Nowemiasto-Pomorze" , a od 1 IV 1937  "Nowe Miasto Lubawskie". W 1945 roku Nowe Miasto należało do województwa bydgoskiego, a od 1950 do województwa olsztyńskiego. 
+
We wczesnym średniowieczu ziemie dzisiejszego miasta zamieszkiwało bałtyjskie plemię [[Sasini| Sasinów]]. Pierwsza wzmianka o Nowym Mieście pochodzi z 1325 r. i znajduje się w kronice [[Piotr z Duisburga |Piotra z Duisburga]]. Nowe Miasto zostało założone przez komtura ziemskiego [[Otton von Lutterberg |Ottona von Lutterberga]]. Nowe Miasto prawa miejskie otrzymało w 1353 r. na [[Prawo chełmińskie |prawie chełmińskim]]. W XIV w. powstał tutaj pierwszy kościół i mury obronne.  
 +
 
 +
Po [[Bitwa pod Grunwaldem|bitwie pod Grunwaldem]] przejściowo miasto znalazło się w rękach Władysława Jagieły. I pokój toruński przyznał jednak te ziemie [[Zakon krzyżacki| Krzyżakom]]. W 1440 r. przedstawiciele miasta przystąpili do [[Związek Pruski |Związku Pruskiego]]. Nowe Miasto w 1468 r. trafiło w ręce Polski. Po sekularyzacji zakonu w 1525 roku król Zygmunt I Stary wydał przywilej, na mocy którego Nowe Miasto zostało przekazane w dożywocie kasztelanowi płockiemu Janowi Wiećwińskiemu.  
 +
 
 +
Najazdy szwedzkie w XVII wieku doprowadziły miasto do ruiny. W 1629 roku spalone zostały przedmieścia oraz klasztor franciszkański. Dodatkowo miasto zostało zniszczone przez [[Epidemia dżumy 1709-1711|epidemię dżumy]] i wojnę północną (1700–1721).
 +
 
 +
Od 1818 r. Nowe Miasto stało się stolicą nowo utworzonego powiatu lubawskiego. W 1865 r. powołano tu [[Towarzystwo Rolnicze w Nowym Mieście Lubawskim|Towarzystwo Rolnicze]] przekształcone następnie w 1893 r. w [[Bank Ludowy w Nowym Mieście Lubawskim |Bank Ludowy]].
  
 +
W granicach Polski Nowe Miasto znalazło się ponownie w 1920 r. Weszło w skład województwa pomorskiego ze stolicą w Toruniu. Do 1937 roku miasto nosiło urzędową nazwę "Nowemiasto-Pomorze" , a od 1 IV 1937  "Nowe Miasto Lubawskie". W 1945 roku Nowe Miasto należało do województwa bydgoskiego, a od 1950 do województwa olsztyńskiego. 
  
 
W kolejnych latach liczba mieszkańców przedstawiała się następująco:  
 
W kolejnych latach liczba mieszkańców przedstawiała się następująco:  
Linia 80: Linia 86:
  
 
== Edukacja ==
 
== Edukacja ==
*[[Szkoła Podstawowa nr 1 w Nowym Mieście Lubawskim |Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jana Pawła II]]  
+
*[[Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jana Pawła II w Nowym Mieście Lubawskim |Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jana Pawła II]]  
*[[Szkoła Podstawowa Nr 2 Nowym Mieście Lubawskim |Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół Nr 2]]
+
*[[Szkoła Podstawowa nr 2 Nowym Mieście Lubawskim |Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół nr 2]]
 +
*[[Gimnazjum im. Filomatów Nowomiejskich w Nowym Mieście Lubawskim]]
 
*[[Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Nowym Mieście Lubawskim |Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych]]
 
*[[Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Nowym Mieście Lubawskim |Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych]]
 
*[[Liceum Ogólnokształcące w Nowym Mieście Lubawskim |Liceum Ogólnokształcące im. C.K. Norwida]]
 
*[[Liceum Ogólnokształcące w Nowym Mieście Lubawskim |Liceum Ogólnokształcące im. C.K. Norwida]]
Linia 87: Linia 94:
 
*[[Uniwersytet Trzeciego Wieku w Nowym Mieście Lubawskim |Uniwersytet Trzeciego Wieku]]  
 
*[[Uniwersytet Trzeciego Wieku w Nowym Mieście Lubawskim |Uniwersytet Trzeciego Wieku]]  
 
*[[Gminny Zespół Oświaty w Nowym Mieście Lubawskim |Gminny Zespół Oświaty]]   
 
*[[Gminny Zespół Oświaty w Nowym Mieście Lubawskim |Gminny Zespół Oświaty]]   
*[[Stowarzyszenie Edukacja Pod Żaglami |Stowarzyszenie Edukacja Pod Żaglami]]
+
*[[Stowarzyszenie "Edukacja Pod Żaglami" |Stowarzyszenie "Edukacja Pod Żaglami"]]
  
 
== Bezpieczeństwo ==
 
== Bezpieczeństwo ==
Linia 103: Linia 110:
 
*[[UKS Klub Taneczny]]
 
*[[UKS Klub Taneczny]]
 
   
 
   
 +
==Religia==
 +
*[[Parafia pw. św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim]]
 +
 
== Zabytki ==
 
== Zabytki ==
 
*gotycka [[lkwim: Bazylika Mniejsza św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim |Bazylika pw. św. Tomasza Apostoła]], dawny kościół ewangelicki z 1912 r.
 
*gotycka [[lkwim: Bazylika Mniejsza św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim |Bazylika pw. św. Tomasza Apostoła]], dawny kościół ewangelicki z 1912 r.
Linia 109: Linia 119:
  
 
== Turystyka ==
 
== Turystyka ==
*w mieście funkcjonuje [[Centrum Informacji Turystycznej w Nowym Mieście Lubawskim |Centrum Informacji Turystycznej]]
 
 
*[[Czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno|czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno]]
 
*[[Czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno|czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno]]
 
*[[Szlak św. Jakuba: Olsztyn – Lipowiec |Szlak św. Jakuba]] – przebieg trasy: [[Olsztyn]] – [[Łupstych]] – [[Gietrzwałd]] – [[Tomaryny]] – [[Guzowy Piec]] – [[Parwółki]] – [[Stare Jabłonki]] – [[Ostróda]] – [[Samborowo]] – [[Frednowy]] – [[Tynwałd]] – [[Szałkowo]] – [[Iława]] – [[Radomno]] – Nowe Miasto Lubawskie – [[Lipowiec]] – dalej do Torunia
 
*[[Szlak św. Jakuba: Olsztyn – Lipowiec |Szlak św. Jakuba]] – przebieg trasy: [[Olsztyn]] – [[Łupstych]] – [[Gietrzwałd]] – [[Tomaryny]] – [[Guzowy Piec]] – [[Parwółki]] – [[Stare Jabłonki]] – [[Ostróda]] – [[Samborowo]] – [[Frednowy]] – [[Tynwałd]] – [[Szałkowo]] – [[Iława]] – [[Radomno]] – Nowe Miasto Lubawskie – [[Lipowiec]] – dalej do Torunia
 
*szlak kajakowy o długości 79 km – przebieg trasy: [[Idzbark]] – Ostróda – Samborowo – Nowe Miasto Lubawskie – [[Kurzętnik]] – [[Nielbark]].
 
*szlak kajakowy o długości 79 km – przebieg trasy: [[Idzbark]] – Ostróda – Samborowo – Nowe Miasto Lubawskie – [[Kurzętnik]] – [[Nielbark]].
  
 +
W mieście funkcjonuje Centrum Informacji Turystycznej.
 
== Ludzie związani z miejscowością ==
 
== Ludzie związani z miejscowością ==
 
*[[Ryszard Abramowski|Ryszard Herman Abramowski]] (1862–1932) – duchowny ewangelicki, tłumacz, wydawca oraz redaktor, uczęszczał do gimnazjum w Nowym Mieście Lubawskim  
 
*[[Ryszard Abramowski|Ryszard Herman Abramowski]] (1862–1932) – duchowny ewangelicki, tłumacz, wydawca oraz redaktor, uczęszczał do gimnazjum w Nowym Mieście Lubawskim  
Linia 165: Linia 175:
 
*[[Ruth Weyher]] – niemiecka aktorka  
 
*[[Ruth Weyher]] – niemiecka aktorka  
 
*[[Andrzej Witkowski]] – hydrogeolog, prezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia Wód Podziemnych  
 
*[[Andrzej Witkowski]] – hydrogeolog, prezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia Wód Podziemnych  
 
 
== Inne ==
 
== Inne ==
 
W mieście funkcjonuje [[Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Nowym Mieście Lubawskim |Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej]], oddział [[Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie |Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie]].
 
W mieście funkcjonuje [[Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Nowym Mieście Lubawskim |Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej]], oddział [[Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie |Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie]].
Linia 179: Linia 188:
 
<br/>
 
<br/>
  
[[Kategoria: Powiat nowomiejski]]
+
[[Kategoria: Miejscowość]]
 
[[Kategoria: Miasta]]
 
[[Kategoria: Miasta]]
 
[[Kategoria: 1301-1400]]
 
[[Kategoria: 1301-1400]]
 +
[[Kategoria: Powiat nowomiejski]] [[Kategoria: Nowe Miasto Lubawskie]]

Aktualna wersja na dzień 14:27, 17 mar 2015

Nowe Miasto Lubawskie

Nowe Miasto na starej widokówce.Źródło: www.nowemiasto.com.pl [12.09.2013]
Nowe Miasto na starej widokówce.
Źródło: www.nowemiasto.com.pl [12.09.2013]
Rodzaj miejscowości miasto powiatowe
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat nowomiejski
Gmina Nowe Miasto Lubawskie
Liczba ludności (2012) 11 145
Strefa numeracyjna (+48) 56
Kod pocztowy 13 - 300
Tablice rejestracyjne NNM
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Nowe Miasto Lubawskie
Nowe Miasto Lubawskie
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Nowe Miasto Lubawskie
Nowe Miasto Lubawskie
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Nowe Miasto Lubawskie (niem. Neumark in Westpreussen) – miasto gminne w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Nowe Miasto Lubawskie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. W 2010 roku miasto liczyło 11 145 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza pełni Józef Blank[1].

Położenie

Nowe Miasto Lubawskie położone jest między Garbem Lubawskim a Pojezierzem Iławskim, nad rzeką Drwęcą.

Dzieje miejscowości

We wczesnym średniowieczu ziemie dzisiejszego miasta zamieszkiwało bałtyjskie plemię Sasinów. Pierwsza wzmianka o Nowym Mieście pochodzi z 1325 r. i znajduje się w kronice Piotra z Duisburga. Nowe Miasto zostało założone przez komtura ziemskiego Ottona von Lutterberga. Nowe Miasto prawa miejskie otrzymało w 1353 r. na prawie chełmińskim. W XIV w. powstał tutaj pierwszy kościół i mury obronne.

Po bitwie pod Grunwaldem przejściowo miasto znalazło się w rękach Władysława Jagieły. I pokój toruński przyznał jednak te ziemie Krzyżakom. W 1440 r. przedstawiciele miasta przystąpili do Związku Pruskiego. Nowe Miasto w 1468 r. trafiło w ręce Polski. Po sekularyzacji zakonu w 1525 roku król Zygmunt I Stary wydał przywilej, na mocy którego Nowe Miasto zostało przekazane w dożywocie kasztelanowi płockiemu Janowi Wiećwińskiemu.

Najazdy szwedzkie w XVII wieku doprowadziły miasto do ruiny. W 1629 roku spalone zostały przedmieścia oraz klasztor franciszkański. Dodatkowo miasto zostało zniszczone przez epidemię dżumy i wojnę północną (1700–1721).

Od 1818 r. Nowe Miasto stało się stolicą nowo utworzonego powiatu lubawskiego. W 1865 r. powołano tu Towarzystwo Rolnicze przekształcone następnie w 1893 r. w Bank Ludowy.

W granicach Polski Nowe Miasto znalazło się ponownie w 1920 r. Weszło w skład województwa pomorskiego ze stolicą w Toruniu. Do 1937 roku miasto nosiło urzędową nazwę "Nowemiasto-Pomorze" , a od 1 IV 1937 "Nowe Miasto Lubawskie". W 1945 roku Nowe Miasto należało do województwa bydgoskiego, a od 1950 do województwa olsztyńskiego.

W kolejnych latach liczba mieszkańców przedstawiała się następująco:

  • 1812 r. – 719 osób
  • 1825 r. – 1.067 osób
  • 1910 r. – 4.144 osoby
  • 1945 r. – 4.672 osoby
  • 1955 r. – 5.046 osób
  • 1965 r. – 6.450 osób
  • 1998 r. – 10.800 osób

Gospodarka

W Nowym Mieście Lubawskim mieszczą się zakłady przemysłu meblarskiego (Szynaka–Meble), materiałów budowlanych (Finishparkiet, Jawor). Funkcjonuje także firma F.H.U. Krystal, Hotel MOSiR, Zajazd "Nad Drwęcą", Hotel "Finisz", Hotelik Il’Cavaliere oraz kwatery prywatne (zob. Obszary peryferyzacji społeczno–gospodarczej, Warmińsko–Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.). W mieście znajduje się siedziba Powiatowego Oddziału Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Kultura

Na terenie miejscowości działa Gminna Biblioteka Publiczna, Miejska Biblioteka Publiczna, filia Warmińsko–Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej, Gminne Centrum Kultury, Muzeum Ziemi Lubawskiej, Nowomiejskie Towarzystwo Kultury, Stowarzyszenie Pro Artis Bono, Towarzystwo Śpiewacze Harmonia.

Ponadto funkcjonuje tutaj: Gazeta Nowomiejska – tygodnik, Tygodnik Internetowy NML, Portal Ziemi Nowomiejskiej, Gazeta Pomorska- wydanie toruńskie – codziennie jedna strona poświęcona jest informacjom z Brodnicy i Nowego Miasta Lubawskiego, "Nowości Dziennik Toruński", Polskie Radio Olsztyn, Telewizja Eltronik – lokalna brodnicka telewizja, program dla Nowego Miasta.

W Nowym Mieście Lubawskim organizowanych jest szereg imprez zarówno jednorazowych, jak i cyklicznych:

Z miastem związane są różne zespoły muzyczne i grupy artystyczne, w tym m.in.:

Edukacja

Bezpieczeństwo

Miasto jest siedzibą Komendy Powiatowej Policji i Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej.

Sport

W mieście działają:

Religia

Zabytki

Turystyka

W mieście funkcjonuje Centrum Informacji Turystycznej.

Ludzie związani z miejscowością

Inne

W mieście funkcjonuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, oddział Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie.

Bibliografia

Nowe Miasto. Z dziejów miasta i powiatu, pod red. Zbigniewa Witkowskiego, Olsztyn 1963.
Strona Nowego Miasta Lubawskiego [12.09.2013]
Strona Urzędu Miejskiego Nowego Miasta Lubawskiego [04.10.2014]
Strona Gminy Nowe Miasto Lubawskie [04.10.2014]

Przypisy