Nowe Miasto Lubawskie: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja zweryfikowana][wersja zweryfikowana]
 
(Nie pokazano 21 wersji utworzonych przez 6 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
 
 
{{Wieś infobox
 
{{Wieś infobox
 
  |nazwa                = Nowe Miasto Lubawskie   
 
  |nazwa                = Nowe Miasto Lubawskie   
Linia 8: Linia 6:
 
  |dopełniacz wsi        = Nowego Miasta Lubawskiego   
 
  |dopełniacz wsi        = Nowego Miasta Lubawskiego   
 
  |zdjęcie              = Nowe Miasto.jpg  
 
  |zdjęcie              = Nowe Miasto.jpg  
  |opis zdjęcia          = Now Miasto na starej widokówce,, źródło: http://www.nowemiasto.com.pl/historia.htm, 12.09.2013.      
+
  |opis zdjęcia          = Nowe Miasto na starej widokówce.<br>Źródło: [http://www.nowemiasto.com.pl/historia.htm www.nowemiasto.com.pl] [12.09.2013]      
 
  |rodzaj miejscowości  = miasto powiatowe
 
  |rodzaj miejscowości  = miasto powiatowe
  |województwo          = warmińsko - mazurskie
+
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
 
  |powiat                = nowomiejski  
 
  |powiat                = nowomiejski  
 
  |gmina                = Nowe Miasto Lubawskie
 
  |gmina                = Nowe Miasto Lubawskie
Linia 16: Linia 14:
 
  |sołectwo              =  
 
  |sołectwo              =  
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
  |liczba ludności      = 11.145  
+
  |liczba ludności      = 11 145  
  |rok                  = 2012, źródło: http://gminanml.pl. 
+
  |rok                  = 2012
 
  |strefa numeracyjna    = (+48) 56
 
  |strefa numeracyjna    = (+48) 56
 
  |kod pocztowy          = 13 - 300
 
  |kod pocztowy          = 13 - 300
Linia 31: Linia 29:
 
  |www                  =
 
  |www                  =
 
}}
 
}}
<big>'''Nowe Miasto Lubawskie'''</big> (niem. Neumark in Westpreussen) – miasto gminne w Polsce w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat nowomiejski |powiecie nowomiejskim]], w [[Nowe Miasto Lubawskie |gminie Nowe Miasto Lubawskie]]. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie przynależała do województwa toruńskiego.
+
'''Nowe Miasto Lubawskie''' (niem. ''Neumark in Westpreussen'') – miasto gminne w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat nowomiejski |powiecie nowomiejskim]], w [[Nowe Miasto Lubawskie (gmina wiejska)|gminie Nowe Miasto Lubawskie]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. W 2010 roku miasto liczyło 11 145 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza pełni [[Józef Blank]]<ref>[http://nml-um.bip-wm.pl/public/?id=821/ Strona Urzędu Miejskiego Nowego Miasta Lubawskiego] [04.10.2014]</ref>.
 +
<br/><br/>
 +
== Położenie ==
 +
Nowe Miasto Lubawskie położone jest między [[Garb Lubawski |Garbem Lubawskim]] a [[Pojezierze Iławskie |Pojezierzem Iławskim]], nad rzeką [[Rzeka Drwęca|Drwęcą]].
 +
<br/>
 +
 
 +
== Dzieje miejscowości ==
 +
We wczesnym średniowieczu ziemie dzisiejszego miasta zamieszkiwało bałtyjskie plemię [[Sasini| Sasinów]]. Pierwsza wzmianka o Nowym Mieście pochodzi z 1325 r. i znajduje się w kronice [[Piotr z Duisburga |Piotra z Duisburga]]. Nowe Miasto zostało założone przez komtura ziemskiego [[Otton von Lutterberg |Ottona von Lutterberga]]. Nowe Miasto prawa miejskie otrzymało w 1353 r. na [[Prawo chełmińskie |prawie chełmińskim]]. W XIV w. powstał tutaj pierwszy kościół i mury obronne.
 +
 
 +
Po [[Bitwa pod Grunwaldem|bitwie pod Grunwaldem]] przejściowo miasto znalazło się w rękach Władysława Jagieły. I pokój toruński przyznał jednak te ziemie [[Zakon krzyżacki| Krzyżakom]]. W 1440 r. przedstawiciele miasta przystąpili do [[Związek Pruski |Związku Pruskiego]]. Nowe Miasto w 1468 r. trafiło w ręce Polski. Po sekularyzacji zakonu w 1525 roku król Zygmunt I Stary wydał przywilej, na mocy którego Nowe Miasto zostało przekazane w dożywocie kasztelanowi płockiemu Janowi Wiećwińskiemu.  
  
<br/>
+
Najazdy szwedzkie w XVII wieku doprowadziły miasto do ruiny. W 1629 roku spalone zostały przedmieścia oraz klasztor franciszkański. Dodatkowo miasto zostało zniszczone przez [[Epidemia dżumy 1709-1711|epidemię dżumy]] i wojnę północną (1700–1721).
 +
 
 +
Od 1818 r. Nowe Miasto stało się stolicą nowo utworzonego powiatu lubawskiego. W 1865 r. powołano tu [[Towarzystwo Rolnicze w Nowym Mieście Lubawskim|Towarzystwo Rolnicze]] przekształcone następnie w 1893 r. w [[Bank Ludowy w Nowym Mieście Lubawskim |Bank Ludowy]].
 +
 
 +
W granicach Polski Nowe Miasto znalazło się ponownie w 1920 r. Weszło w skład województwa pomorskiego ze stolicą w Toruniu. Do 1937 roku miasto nosiło urzędową nazwę "Nowemiasto-Pomorze" , a od 1 IV 1937  "Nowe Miasto Lubawskie". W 1945 roku Nowe Miasto należało do województwa bydgoskiego, a od 1950 do województwa olsztyńskiego. 
 +
 
 +
W kolejnych latach liczba mieszkańców przedstawiała się następująco:
 +
 
 +
*1812 r. – 719 osób
 +
 
 +
*1825 r. – 1.067 osób
 +
 
 +
*1910 r. – 4.144 osoby
 +
 
 +
*1945 r. – 4.672 osoby
  
== Charakterystyka fizjograficzna ==
+
*1955 r. – 5.046 osób
Nowe Miasto Lubawskie położone jest między [[Garb Lubawski |Garbem Lubawskim]] a [[Pojezierze Iławskie |Pojezierzem Iławskim]], nad [[Rzeka Drwęca|rzeką Drwęcą]]. Miejscowość położona jest na terenie [[Nowe Miasto Lubawskie|gminy Nowe Miasto Lubawskie]], która posiada niezwykle urozmaiconą rzeźbę. Obszar gminy obejmuje [[Pojezierze Brodnickie]], [[Garb Lubawski]] i głęboko wciętą dolinę Drwęcy. Na terenie gminy występują takie formy jak ozy i kemy, powstałe podczas zlodowacenia w zagłębieniach i szczelinach martwego lodu. Na południe od [[Nowy Dwór Bratiański |Nowego Dworu Bratiańskiego]] znajduje się oz (eksploatowany jako żwirownia), natomiast na północ od wsi [[Chrośle]] i na południe od [[Jamielnik |Jamielnika]] występują kemy. Oś hydrograficzną gminy stanowi rzeka Drwęca. Znaczną powierzchnię zaś zajmują mokradła i bagna, występujące głównie w dnach rynien i innych obniżeniach terenu. Stosunkowo niewielką powierzchnię zajmują lasy (14% powierzchni gminy). Ponadto 65% powierzchni gminy stanowi obszar chronionego krajobrazu.
 
 
<br/>
 
  
== Dzieje miejscowości ==
+
*1965 r. 6.450 osób
We wczesnym średniowieczu ziemie dzisiejszego miasta zamieszkiwało bałtyjskie plemię [[Sasini| Sasinów]]. Pierwsza wzmianka o Nowym Mieście pochodzi z 1325 r. i znajdują się w kronice [[Piotr z Duisburga |Piotra z Duisburga]]. Nowe Miasto zostało założone przez komtura ziemskiego Ottona von Lutterberga otrzymując w tym też roku przywilej lokacyjny. Nowe Miasto prawa miejskie otrzymało w 1353 r. na [[prawa chełmińskie |prawie chełmińskim]]. W XIV w. powstał tutaj pierwszy kościół i mury obronne.Po bitwie pod Grunwaldem przejściowo miasto znalazło się w rękach Władysława Jagieły. [[I pokój toruński]] przyznał jednak te ziemie [[Zakon Krzyżacki| Krzyżakom]]. W 1440 r. przedstawiciele miasta przystąpili do [[Związek Pruski |Związku Pruskiego]]. Nowe Miasto w 1468 r. trafiło w ręce Polski. Po sekularyzacji Zakonu w 1525 roku król Zygmunt I Stary wydał przywilej na mocy którego Nowe Miasto zostało przekazane w dożywocie kasztelanowi płockiemu - Janowi Wiećwińskiemu. Najazdy szwedzkie w XVII wieku doprowadziły miasto do ruiny. W 1629 roku spalone zostały przedmieścia oraz klasztor franciszkański. Dodatkowo miasto zostało zniszczone przez epidemię dżumy i wojnę północną (1700-1721). Od 1818 r. Nowe Miasto stało się stolicą nowo utworzonego [[Powiat lubawski| powiatu lubawskiego]]. W 1865 r. powołano tu [[Towarzystwo Rolnicze w Nowym Mieście Lubawskim|Towarzystwo Rolnicze]] przekształcone następnie w 1893 r. w [[Bank Ludowy w Nowym Mieście Lubawskim |Bank Ludowy]]. W granicach Polski Nowe Miasto znalazło się ponownie w 1920 r. Weszło w skład województwa pomorskiego ze stolicą w Toruniu. Do 1937 roku Nazwę urzędową miasto miało "Nowemiasto-Pomorze" , a od 1 IV 1937 - "Nowe Miasto Lubawskie". W 1945 roku Nowe Miasto należało do województwa bydgoskiego, a od 1950 do [[Województwo olsztyńskie| województwa olsztyńskiego]]. Po kolejnej reformie administracyjnej Nowe Miasto i część [[Powiat nowomiejski |powiatu nowomiejskiego]] znalazło się w granicach województwa toruńskiego.
 
 
W kolejnych latach liczba mieszkańców przedstawiała się następująco: 1812 r.- 719, 1825 r. - 1.067, 1910 r. - 4.144, 1945 r.- 4.672,
 
1955 r. - 5.046, 1965 r. - 6.450, 1998 r. - 10.800.
 
  
<br/>
+
*1998 r. – 10.800 osób
  
 
==Gospodarka==
 
==Gospodarka==
W Nowym Mieście Lubawskim mieszczą się zakłady przemysłu: meblarskiego (Szynaka-Meble), materiałów budowlanych ([[Finishparkiet]], Jawor). Funkcjonuje także firma [[F.H.U. Krystal]], Hotel MOSiR, Zajazd "Nad Drwęcą", Hotel "Finisz", Hotelik Il’Cavaliere oraz kwatery prywatne.  
+
W Nowym Mieście Lubawskim mieszczą się zakłady przemysłu meblarskiego ([[Szynaka Meble sp. z o.o. |Szynaka–Meble]]), materiałów budowlanych ([[Finishparkiet]], Jawor). Funkcjonuje także firma [[F.H.U. Krystal]], Hotel MOSiR, Zajazd "Nad Drwęcą", Hotel "Finisz", Hotelik Il’Cavaliere oraz kwatery prywatne (zob. [[Obszary peryferyzacji społeczno–gospodarczej]], [[Warmińsko–Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.]]). W mieście znajduje się siedziba [[Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Warmińsko–Mazurski Oddział Regionalny w Nowym Mieście Lubawskim |Powiatowego Oddziału Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa]].
 
 
 
<br/>
 
<br/>
  
 
==Kultura==
 
==Kultura==
Na terenie miejscowości działa [[Gminna Biblioteka Publiczna w Nowym Mieście Lubawskim |Gminna Biblioteka Publiczna]], [[Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna w Elblągu Filia w Nowym Mieście Lubawskim |filia Warmińsko–Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej]], [[Gminne Centrum Kultury w Nowym Mieście Lubawskim |Gminne Centrum Kultury]], [[Nowomiejskie Towarzystwo Kultury]], [[Stowarzyszenie Pro Artis Bono w Nowym Mieście Lubawskim |Stowarzyszenie „Pro Artis Bono”]], [[lkwim: Towarzystwo Śpiewacze Harmonia| Towarzystwo Śpiewacze Harmonia]].  
+
Na terenie miejscowości działa [[Gminna Biblioteka Publiczna w Nowym Mieście Lubawskim |Gminna Biblioteka Publiczna]], [[Miejska Biblioteka Publiczna w Nowym Mieście Lubawskim |Miejska Biblioteka Publiczna]], filia [[Warmińsko–Mazurska Biblioteka Pedagogiczna w Elblągu Filia w Nowym Mieście Lubawskim | Warmińsko–Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej]], [[Gminne Centrum Kultury w Nowym Mieście Lubawskim |Gminne Centrum Kultury]], [[Muzeum Ziemi Lubawskiej w Nowym Mieście Lubawskim |Muzeum Ziemi Lubawskiej]], [[Nowomiejskie Towarzystwo Kultury]], [[Stowarzyszenie Pro Artis Bono w Nowym Mieście Lubawskim |Stowarzyszenie Pro Artis Bono]], [[lkwim: Towarzystwo Śpiewacze Harmonia| Towarzystwo Śpiewacze Harmonia]].  
  
Ponadto funkcjonuje tutaj: [[Gazeta Nowomiejska]] – tygodnik, [[Tygodnik Internetowy NML]], [[Portal Ziemi Nowomiejskiej]], [[Gazeta Pomorska]]- wydanie toruńskie – codziennie jedna strona poświęcona informacjom z Brodnicy i Nowego Miasta Lubawskiego, "Nowości Dziennik Toruński", [[lkwim:Polskie Radio Olsztyn |Polskie Radio Olsztyn]], [[Telewizja Eltronik]] – lokalna brodnicka telewizja, program dla Nowego Miasta. W mieście istnieje także ,.  
+
Ponadto funkcjonuje tutaj: [[Gazeta Nowomiejska]] – tygodnik, [[Tygodnik Internetowy NML]], [[Portal Ziemi Nowomiejskiej]], [[Gazeta Pomorska]]- wydanie toruńskie – codziennie jedna strona poświęcona jest informacjom z Brodnicy i Nowego Miasta Lubawskiego, "Nowości Dziennik Toruński", [[lkwim:Polskie Radio Olsztyn |Polskie Radio Olsztyn]], [[Telewizja Eltronik]] – lokalna brodnicka telewizja, program dla Nowego Miasta.  
  
W Nowym Mieście Lubawskim organizowanych jest szereg imprez zarówno jednorazowych, jak i cyklicznych, jak np.:
+
W Nowym Mieście Lubawskim organizowanych jest szereg imprez zarówno jednorazowych, jak i cyklicznych:
 
*[[lkwim: Ogólnopolski Festiwal Rockowy „Fest Czad” – Nowe Miasto Lubawskie 2005| Ogólnopolski Festiwal Rockowy „Fest Czad” – Nowe Miasto Lubawskie]].
 
*[[lkwim: Ogólnopolski Festiwal Rockowy „Fest Czad” – Nowe Miasto Lubawskie 2005| Ogólnopolski Festiwal Rockowy „Fest Czad” – Nowe Miasto Lubawskie]].
 
*[[lkwim:Dni Kultury Chrześcijańskiej w Nowym Mieście Lubawskim | Dni Kultury Chrześcijańskiej]]
 
*[[lkwim:Dni Kultury Chrześcijańskiej w Nowym Mieście Lubawskim | Dni Kultury Chrześcijańskiej]]
 +
*[[lkwim:Pokaz Przedsiębiorczości i Kultury Regionu 2010 |Pokaz Przedsiębiorczości i Kultury Regionu 2010]]
 +
*[[lkwim:Dni Oświaty, Książki i Prasy 1973 r. w województwie olsztyńskim |Dni Oświaty, Książki i Prasy Województwa Olsztyńskiego]]
 +
*[[lkwim:Polskie 50-lecie Literackie |Polskie 50–lecie Literackie]]
 +
*[[lkwim:Spotkania z Poezją Dziecięcą |Spotkania z Poezją Dziecięcą]]
  
 
Z miastem związane są różne zespoły muzyczne i grupy artystyczne, w tym m.in.:  
 
Z miastem związane są różne zespoły muzyczne i grupy artystyczne, w tym m.in.:  
Linia 66: Linia 83:
 
*[[Chór św. Cecyli]]
 
*[[Chór św. Cecyli]]
 
*[[lkwim:Chór „Esspresivo” z Nowego Miasta Lubawskiego |Chór „Esspresivo”]]
 
*[[lkwim:Chór „Esspresivo” z Nowego Miasta Lubawskiego |Chór „Esspresivo”]]
 
+
*[[lkwim:Sorry Andżej |Sorry Andżej]]
<br/>
 
  
 
== Edukacja ==
 
== Edukacja ==
Są tutaj także dwie szkoły podstawowe, przedszkole, [[Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Nowym Mieście Lubawskim |Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych]] i [[Zespół Szkół Zawodowych w Nowym Mieście Lubawskim |Zespół Szkół Zawodowych]]. W mieście działa również [[Gminny Zespół Oświaty w Nowym Mieście Lubawskim |Gminny Zespół Oświaty]] i [[Stowarzyszenie Edukacja Pod Żaglami |Stowarzyszenie Edukacja Pod Żaglami]].
+
*[[Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jana Pawła II w Nowym Mieście Lubawskim |Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jana Pawła II]]
 +
*[[Szkoła Podstawowa nr 2 Nowym Mieście Lubawskim |Szkoła Podstawowa w Zespole Szkół nr 2]]
 +
*[[Gimnazjum im. Filomatów Nowomiejskich w Nowym Mieście Lubawskim]]
 +
*[[Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Nowym Mieście Lubawskim |Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych]]
 +
*[[Liceum Ogólnokształcące w Nowym Mieście Lubawskim |Liceum Ogólnokształcące im. C.K. Norwida]]
 +
*[[Zespół Szkół Zawodowych w Nowym Mieście Lubawskim |Zespół Szkół Zawodowych]]  
 +
*[[Uniwersytet Trzeciego Wieku w Nowym Mieście Lubawskim |Uniwersytet Trzeciego Wieku]]
 +
*[[Gminny Zespół Oświaty w Nowym Mieście Lubawskim |Gminny Zespół Oświaty]]
 +
*[[Stowarzyszenie "Edukacja Pod Żaglami" |Stowarzyszenie "Edukacja Pod Żaglami"]]
  
 +
== Bezpieczeństwo ==
 +
Miasto jest siedzibą [[Komenda Powiatowa Policji w Nowym Mieście Lubawskim |Komendy Powiatowej Policji]] i [[Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Nowym Mieście Lubawskim |Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej]].
 
<br/>
 
<br/>
  
Linia 84: Linia 110:
 
*[[UKS Klub Taneczny]]
 
*[[UKS Klub Taneczny]]
 
   
 
   
<br/>
+
==Religia==
 +
*[[Parafia pw. św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim]]
  
== Zabytki: ==
+
== Zabytki ==
Na terenie miasta znajdują się następujące zabytki:
 
 
*gotycka [[lkwim: Bazylika Mniejsza św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim |Bazylika pw. św. Tomasza Apostoła]], dawny kościół ewangelicki z 1912 r.
 
*gotycka [[lkwim: Bazylika Mniejsza św. Tomasza Apostoła w Nowym Mieście Lubawskim |Bazylika pw. św. Tomasza Apostoła]], dawny kościół ewangelicki z 1912 r.
*fragmenty murów miejskich z okresu po 1343 r., domy z XIX w.
+
*fragmenty murów miejskich z okresu po 1343 r.  
 
+
*domy z XIX w.
[[File:Nowe Miasto1.jpg|300 px|thumb|Pozostałości murów miejskich, źródło: www.fotopolska.eu, 12.09.2013.]]
 
 
 
<br/>
 
  
 
== Turystyka ==
 
== Turystyka ==
*W miejscowości ma swój początek [[Szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno |czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno]].
+
*[[Czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno|czerwony szlak pieszy Nowe Miasto Lubawskie – Radomno]]
*Wiedzie tędy [[Szlak św. Jakuba: Olsztyn - Lipowiec |Szlak św. Jakuba]] - przebieg trasy: [[Olsztyn]] – [[Łupstych]] – [[Gietrzwałd]] – [[Tomaryny]] – [[Guzowy Piec]] – [[Parwółki]] – [[Stare Jabłonki]] – [[Ostróda]] – [[Samborowo]] – [[Frednowy]] – [[Tynwałd]] – [[Szałkowo]] – [[Iława]] – [[Radomno]] – Nowe Miasto Lubawskie - [[Lipowiec]] - dalej do Torunia.
+
*[[Szlak św. Jakuba: Olsztyn Lipowiec |Szlak św. Jakuba]] przebieg trasy: [[Olsztyn]] – [[Łupstych]] – [[Gietrzwałd]] – [[Tomaryny]] – [[Guzowy Piec]] – [[Parwółki]] – [[Stare Jabłonki]] – [[Ostróda]] – [[Samborowo]] – [[Frednowy]] – [[Tynwałd]] – [[Szałkowo]] – [[Iława]] – [[Radomno]] – Nowe Miasto Lubawskie [[Lipowiec]] dalej do Torunia
 
+
*szlak kajakowy o długości 79 km – przebieg trasy: [[Idzbark]] – Ostróda – Samborowo – Nowe Miasto Lubawskie – [[Kurzętnik]] – [[Nielbark]].
<br/>
 
  
 +
W mieście funkcjonuje Centrum Informacji Turystycznej.
 
== Ludzie związani z miejscowością ==
 
== Ludzie związani z miejscowością ==
Na kartach historii Nowego Miasta Lubawskiego zapisali się:  
+
*[[Ryszard Abramowski|Ryszard Herman Abramowski]] (1862–1932) – duchowny ewangelicki, tłumacz, wydawca oraz redaktor, uczęszczał do gimnazjum w Nowym Mieście Lubawskim
*[[lkwim:Franciszek Bukowski|Franciszek Bukowski]] (1882-1970) - nauczyciel, założyciel i kierownik bibliotek w Nowym Mieście Lubawskim
+
*[[Alojzy Barczewski]] (1898–1973) – działacz warmiński, nauczyciel
*[[lkwim:Franciszek Chabrowski |Franciszek Chabrowski]] (1899-1978) - działacz plebiscytowy na Warmii, uczestnik kampanii wrześniowej, autor pamiętników, malarz, radnym Powiatowej Rady Narodowej w Nowym Mieście Lubawskim  
+
*[[lkwim:Bogdan Bartkowski |Bogdan Bartkowski]] (ur. 1958) – urodzony w Nowym Mieście Lubawskim grafik, projektant, artysta interdyscyplinarny
*[[lkwim:Genowefa Czarnota |Genowefa Czarnota]] (1920-1991) – organizatorka, kierowniczka i choreograf dziecięcego zespołu tanecznego w Nowym Mieście Lubawskim
+
*[[lkwim:Lidia Bartkowska |Lidia Bartkowska]] (1939–1989) – muzyk, dyrygentka, do 1989 r. pełniła funkcję dyrektora Społecznego Ogniska Muzycznego w Nowym Mieście Lubawskim, w latach 1979–1984 była także dyrygentem Towarzystwa Śpiewaczego „Harmonia"
*[[Katarzyna Dąbrowska]] - piosenkarka i aktorka  
+
*[[Józef Blank]] (ur. 1959) — trener, społecznik, samorządowiec, burmistrz miasta Nowe Miasto Lubawskie (2010–2014)
*[[Tadeusz Domagała]] - historyk sztuki
+
*[[lkwim:Franciszek Bukowski|Franciszek Bukowski]] (1882–1970) nauczyciel, założyciel i kierownik bibliotek w Nowym Mieście Lubawskim
*[[lkwim:Jadwiga Dzięgielewska |Jadwiga Dzięgielewska]] (1914-1998) – aktorka, reżyser teatralny, animatorka kultury
+
*[[lkwim:Franciszek Chabrowski |Franciszek Chabrowski]] (1899–1978)–  działacz plebiscytowy na [[Warmia |Warmii]], uczestnik kampanii wrześniowej, autor pamiętników, malarz, radny Powiatowej Rady Narodowej w Nowym Mieście Lubawskim  
*[[Zyta Gilowska]] - minister finansów oraz wicepremier w rządach Kazimierza Marcinkiewicza oraz Jarosława Kaczyńskiego
+
*[[lkwim:Genowefa Czarnota |Genowefa Czarnota]] (1920–1991) – organizatorka, kierowniczka i choreograf dziecięcego zespołu tanecznego w Nowym Mieście Lubawskim
*[[Stanisław Grabowski]] - poeta, wydawca, dziennikarz  
+
*[[Katarzyna Dąbrowska]] piosenkarka i aktorka  
*[[Piotr Grzymowicz]] - prezydent Olsztyna  
+
*[[Ewa Dembek |Ewa Barbara Dembek]] (ur. 1959) — samorządowiec, społecznik, animatorka kultury, starosta powiatu nowomiejskiego
*[[Zygmunt Kittel]] - współorganizator i dowódca powstania wielkopolskiego w Gnieźnie, starosta gnieźnieński
+
*[[Wojciech Dereszewski]] (ur. 1973) — samorządowiec, wójt [[Kurzętnik (gmina wiejska) |gminy Kurzętnik]]
*[[Juliusz Lech Kulikowski]] – biocybernetyk  
+
*[[Tadeusz Domagała]] historyk sztuki
 +
*[[lkwim:Jadwiga Dzięgielewska |Jadwiga Dzięgielewska]] (1914–1998) – aktorka, reżyser teatralny, animatorka kultury
 +
*[[Zyta Gilowska]] minister finansów oraz wicepremier w rządach Kazimierza Marcinkiewicza oraz Jarosława Kaczyńskiego
 +
*[[Stanisław Grabowski]] poeta, wydawca, dziennikarz  
 +
*[[Piotr Grzymowicz]] prezydent Olsztyna  
 +
*[[Wincenty Kalitowski]] (1894–1937) – duchowny katolicki, członek Rady Nadzorczej Banku Ludowego i "Spółki Wydawniczej" w Nowym Mieście Lubawskim 
 +
*[[Zbigniew Kieżun]] (ur. 1950) – trener piłki nożnej, szkoleniowiec "Drwęcy" Nowe Miasto Lubawskie
 +
*[[Zygmunt Kittel]] współorganizator i dowódca powstania wielkopolskiego w Gnieźnie, starosta gnieźnieński
 +
*[[Augustyn Klimek]] (1892–1982)– nauczyciel, działacz społeczny i oświatowy
 +
*[[lkwim:Bernard Krajnik |Bernard Krajnik]] (1908–1976) – pedagog, społecznik, zbieracz zabytków kultury, autor opracowań etnograficznych
 +
*[[Juliusz Kulikowski |Juliusz Lech Kulikowski]] – biocybernetyk  
 
*[[Roman Kulikowski]] – cybernetyk
 
*[[Roman Kulikowski]] – cybernetyk
 
*[[Wiesław Lendzion]] – piłkarz i działacz sportowy
 
*[[Wiesław Lendzion]] – piłkarz i działacz sportowy
*[[Krzysztof Michalski]] - wojewoda lubelski w latach 1998-2000, do 1998 burmistrz Świdnika
+
*[[Jan Lippert]] (1877–1951) – mazurski działacz społeczny i narodowościowy
*[[Stefan Michałek]] – adwokat i  działacz społeczno-polityczny oraz prezydent Torunia w latach 1922-1924
+
*[[lkwim:Leon Mazurewicz |Leon Mazurewicz]] (1929–1994) – rzeźbiarz
*[[Jacek Moczadło]] - muzyk rockowy  
+
*[[Krzysztof Michalski]] wojewoda lubelski w latach 1998–2000, do 1998 burmistrz Świdnika
*[[Zbigniew Muchliński]] - działacz państwowy i samorządowy
+
*[[Stefan Michałek]] – adwokat i  działacz społeczno–polityczny oraz prezydent Torunia w latach 1922–1924
 +
*[[Jacek Moczadło]] muzyk rockowy  
 +
*[[Zbigniew Muchliński]] działacz państwowy i samorządowy
 
*[[Ludwik Ochocki]] – ekonomista i wiceminister administracji oraz gospodarki terenowej i ochrony środowiska (1972–1981)  
 
*[[Ludwik Ochocki]] – ekonomista i wiceminister administracji oraz gospodarki terenowej i ochrony środowiska (1972–1981)  
*[[lkwim:Jerzy Orzeł |Jerzy Orzeł]] (1947-1991) – pedagog, animator kultury, założyciel amatorskich grup teatralnych i kabaretowych w Nowym Mieście Lubawskim  
+
*[[Mieczysław Oelberg]] (1901–1973) – nauczyciel szkół polskich w Niemczech, kierownik szkoły polskiej w Purdzie, nauczyciel szkół zawodowych
*[[lkwim:Józef Zbigniew Polak |Józef Zbigniew Polak]] (ur. 1923) – architekt, artysta plastyk, rysownik, miłośnik Ziemi Nowomiejskiej, działacz społeczny, założyciel [[Stowarzyszenie Pro Artis Bono w Nowym Mieście Lubawskim |Stowarzyszenia „Pro Artis Bono”]]
+
*[[lkwim:Jerzy Orzeł |Jerzy Orzeł]] (1947–1991) – pedagog, animator kultury, założyciel amatorskich grup teatralnych i kabaretowych w Nowym Mieście Lubawskim  
*[[Tomasz Reich]] - poeta i dziennikarz
+
*[[lkwim:Elżbieta Pawluć |Elżbieta Pawluć]] (ur. 1975) – urodzona w Nowym Mieście Lubawskim malarka 
 +
*[[lkwim:Józef Polak |Józef Zbigniew Polak]] (ur. 1923) – architekt, artysta plastyk, rysownik, miłośnik Ziemi Nowomiejskiej, działacz społeczny, założyciel [[Stowarzyszenie Pro Artis Bono w Nowym Mieście Lubawskim |Stowarzyszenia „Pro Artis Bono”]]
 +
*[[Tomasz Reich]] poeta i dziennikarz
 +
*[[Wincenty Siegmund]] (1864–1948) – absolwent miejskiego gimnazjum, duchowny katolicki 
 +
*[[lkwim:Piotr Szauer |Piotr Szauer]] (ur. 1985) – urodzony w Nowym Mieście Lubawskim śpiewający autor, konferansjer, animator kultury
 
*[[Antoni Stawikowski]] – astronom i  działacz podziemnej Solidarności  
 
*[[Antoni Stawikowski]] – astronom i  działacz podziemnej Solidarności  
*[[Krzysztof Szczawiński]] - kolarz zawodowy  
+
*[[Wiktor Steffen]] (1903–1997) – filolog klasyczny, hellenista, tłumacz, profesor uniwersytetu we Wrocławiu i Poznaniu
 +
*[[Krzysztof Szczawiński]] kolarz zawodowy  
 
*[[Zbigniew Szwejkowski]] – meteorolog i klimatolog
 
*[[Zbigniew Szwejkowski]] – meteorolog i klimatolog
 +
*[[Roman Trąpczyński]] (ur. 1945) – samorządowiec, społecznik, wieloletni wójt gminy Nowe Miasto Lubawskie
 
*[[Zuzanna Trzcińska]] – wioślarka  
 
*[[Zuzanna Trzcińska]] – wioślarka  
*[[lkwim: Józef Urbanowski|Józef Urbanowski]] - dyrygent, animator życia muzycznego w Nowym Mieście Lubawskim
+
*[[lkwim: Józef Urbanowski|Józef Urbanowski]] dyrygent, animator życia muzycznego w Nowym Mieście Lubawskim
*[[Nikolaus von Vormann]] - niemiecki generał  
+
*[[Nikolaus von Vormann]] niemiecki generał  
 +
*[[Tomasz Waruszewski]] (ur. 1976) — społecznik, samorządowiec, wójt gminy Nowe Miasto Lubawskie
 
*[[Leszek Werner]] – muzykolog  
 
*[[Leszek Werner]] – muzykolog  
*[[Ruth Weyher]] - niemiecka aktorka  
+
*[[Ruth Weyher]] niemiecka aktorka  
*[[Andrzej Witkowski]] - hydrogeolog, prezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia Wód Podziemnych.
+
*[[Andrzej Witkowski]] hydrogeolog, prezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia Wód Podziemnych  
 
 
<br/>
 
 
 
 
== Inne ==
 
== Inne ==
W mieście funkcjonuje [[Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Nowym Mieście Lubawskim |Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej]].
+
W mieście funkcjonuje [[Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Nowym Mieście Lubawskim |Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej]], oddział [[Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie |Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie]].
 
 
 
<br/>
 
<br/>
 +
== Bibliografia ==
 +
''Nowe Miasto. Z dziejów miasta i powiatu'', pod red. Zbigniewa Witkowskiego, Olsztyn 1963.<br/>
 +
[http://www.nowemiasto.com.pl/historia.htm/ Strona Nowego Miasta Lubawskiego] [12.09.2013]<br/>
 +
[http://nml-um.bip-wm.pl/ Strona Urzędu Miejskiego Nowego Miasta Lubawskiego] [04.10.2014]<br/>
 +
[http://gminanml.pl/ Strona Gminy Nowe Miasto Lubawskie] [04.10.2014]
  
== Bibliografia: ==
+
{{Przypisy}}
 
+
<references/>
''Nowe Miasto. Z dziejów miasta i powiatu'', pod red. Zbigniewa Witkowskiego, Olsztyn 1963, 240 ss.
 
 
 
http://www.nowemiasto.com.pl/historia.htm, 12.09.2013.
 
 
 
<br/>
 
 
 
== Zobacz też ==
 
http://gminanml.pl
 
 
 
 
<br/>
 
<br/>
  
[[Kategoria: Powiat nowomiejski]]
+
[[Kategoria: Miejscowość]]
[[Kategoria: Nowe Miasto Lubawskie]]
 
 
[[Kategoria: Miasta]]
 
[[Kategoria: Miasta]]
 
[[Kategoria: 1301-1400]]
 
[[Kategoria: 1301-1400]]
 +
[[Kategoria: Powiat nowomiejski]] [[Kategoria: Nowe Miasto Lubawskie]]

Aktualna wersja na dzień 14:27, 17 mar 2015

Nowe Miasto Lubawskie

Nowe Miasto na starej widokówce.Źródło: www.nowemiasto.com.pl [12.09.2013]
Nowe Miasto na starej widokówce.
Źródło: www.nowemiasto.com.pl [12.09.2013]
Rodzaj miejscowości miasto powiatowe
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat nowomiejski
Gmina Nowe Miasto Lubawskie
Liczba ludności (2012) 11 145
Strefa numeracyjna (+48) 56
Kod pocztowy 13 - 300
Tablice rejestracyjne NNM
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Nowe Miasto Lubawskie
Nowe Miasto Lubawskie
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Nowe Miasto Lubawskie
Nowe Miasto Lubawskie
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Nowe Miasto Lubawskie (niem. Neumark in Westpreussen) – miasto gminne w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie nowomiejskim, w gminie Nowe Miasto Lubawskie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa toruńskiego. W 2010 roku miasto liczyło 11 145 mieszkańców. Obecnie funkcję burmistrza pełni Józef Blank[1].

Położenie

Nowe Miasto Lubawskie położone jest między Garbem Lubawskim a Pojezierzem Iławskim, nad rzeką Drwęcą.

Dzieje miejscowości

We wczesnym średniowieczu ziemie dzisiejszego miasta zamieszkiwało bałtyjskie plemię Sasinów. Pierwsza wzmianka o Nowym Mieście pochodzi z 1325 r. i znajduje się w kronice Piotra z Duisburga. Nowe Miasto zostało założone przez komtura ziemskiego Ottona von Lutterberga. Nowe Miasto prawa miejskie otrzymało w 1353 r. na prawie chełmińskim. W XIV w. powstał tutaj pierwszy kościół i mury obronne.

Po bitwie pod Grunwaldem przejściowo miasto znalazło się w rękach Władysława Jagieły. I pokój toruński przyznał jednak te ziemie Krzyżakom. W 1440 r. przedstawiciele miasta przystąpili do Związku Pruskiego. Nowe Miasto w 1468 r. trafiło w ręce Polski. Po sekularyzacji zakonu w 1525 roku król Zygmunt I Stary wydał przywilej, na mocy którego Nowe Miasto zostało przekazane w dożywocie kasztelanowi płockiemu Janowi Wiećwińskiemu.

Najazdy szwedzkie w XVII wieku doprowadziły miasto do ruiny. W 1629 roku spalone zostały przedmieścia oraz klasztor franciszkański. Dodatkowo miasto zostało zniszczone przez epidemię dżumy i wojnę północną (1700–1721).

Od 1818 r. Nowe Miasto stało się stolicą nowo utworzonego powiatu lubawskiego. W 1865 r. powołano tu Towarzystwo Rolnicze przekształcone następnie w 1893 r. w Bank Ludowy.

W granicach Polski Nowe Miasto znalazło się ponownie w 1920 r. Weszło w skład województwa pomorskiego ze stolicą w Toruniu. Do 1937 roku miasto nosiło urzędową nazwę "Nowemiasto-Pomorze" , a od 1 IV 1937 "Nowe Miasto Lubawskie". W 1945 roku Nowe Miasto należało do województwa bydgoskiego, a od 1950 do województwa olsztyńskiego.

W kolejnych latach liczba mieszkańców przedstawiała się następująco:

  • 1812 r. – 719 osób
  • 1825 r. – 1.067 osób
  • 1910 r. – 4.144 osoby
  • 1945 r. – 4.672 osoby
  • 1955 r. – 5.046 osób
  • 1965 r. – 6.450 osób
  • 1998 r. – 10.800 osób

Gospodarka

W Nowym Mieście Lubawskim mieszczą się zakłady przemysłu meblarskiego (Szynaka–Meble), materiałów budowlanych (Finishparkiet, Jawor). Funkcjonuje także firma F.H.U. Krystal, Hotel MOSiR, Zajazd "Nad Drwęcą", Hotel "Finisz", Hotelik Il’Cavaliere oraz kwatery prywatne (zob. Obszary peryferyzacji społeczno–gospodarczej, Warmińsko–Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna S.A.). W mieście znajduje się siedziba Powiatowego Oddziału Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Kultura

Na terenie miejscowości działa Gminna Biblioteka Publiczna, Miejska Biblioteka Publiczna, filia Warmińsko–Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej, Gminne Centrum Kultury, Muzeum Ziemi Lubawskiej, Nowomiejskie Towarzystwo Kultury, Stowarzyszenie Pro Artis Bono, Towarzystwo Śpiewacze Harmonia.

Ponadto funkcjonuje tutaj: Gazeta Nowomiejska – tygodnik, Tygodnik Internetowy NML, Portal Ziemi Nowomiejskiej, Gazeta Pomorska- wydanie toruńskie – codziennie jedna strona poświęcona jest informacjom z Brodnicy i Nowego Miasta Lubawskiego, "Nowości Dziennik Toruński", Polskie Radio Olsztyn, Telewizja Eltronik – lokalna brodnicka telewizja, program dla Nowego Miasta.

W Nowym Mieście Lubawskim organizowanych jest szereg imprez zarówno jednorazowych, jak i cyklicznych:

Z miastem związane są różne zespoły muzyczne i grupy artystyczne, w tym m.in.:

Edukacja

Bezpieczeństwo

Miasto jest siedzibą Komendy Powiatowej Policji i Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej.

Sport

W mieście działają:

Religia

Zabytki

Turystyka

W mieście funkcjonuje Centrum Informacji Turystycznej.

Ludzie związani z miejscowością

Inne

W mieście funkcjonuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, oddział Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie.

Bibliografia

Nowe Miasto. Z dziejów miasta i powiatu, pod red. Zbigniewa Witkowskiego, Olsztyn 1963.
Strona Nowego Miasta Lubawskiego [12.09.2013]
Strona Urzędu Miejskiego Nowego Miasta Lubawskiego [04.10.2014]
Strona Gminy Nowe Miasto Lubawskie [04.10.2014]

Przypisy