Olsztynek: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(Ludzie związani z miejscowością)
 
(Nie pokazano 18 wersji utworzonych przez 6 użytkowników)
Linia 6: Linia 6:
 
  |dopełniacz wsi        = Olsztynka   
 
  |dopełniacz wsi        = Olsztynka   
 
  |zdjęcie              = Ratusz w Olsztynku.jpg
 
  |zdjęcie              = Ratusz w Olsztynku.jpg
  |opis zdjęcia          = Ratusz w Olsztynku [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Olsztynek_town_hall?uselang=pl#mediaviewer/File:Olstynekgmina.JPG] [dostęp: 12.12.2014]   
+
  |opis zdjęcia          = Ratusz w Olsztynku.<br>Fot. Rimantas Lazdynas. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Olsztynek_town_hall?uselang=pl#mediaviewer/File:Olstynekgmina.JPG Commons Wikimedia] [12.12.2014]   
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |województwo          =  warmińsko-mazurskie
 
  |województwo          =  warmińsko-mazurskie
Linia 28: Linia 28:
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
}}<br/>
+
}}
''' Olsztynek''' (niem. ''Hohenstein'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Gmina Olsztynek |gminie Olsztynek]]. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do [[województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2012 roku miejscowość liczyła 7713 mieszkańców. Aktualnie funkcję burmistrza sprawuje [[Artur Zenon Wrochna]] <ref>http://www.olsztynek.bil-wm.pl/index.php?inf=2&idsl=3&idu=2 [dostęp: 12.12.2014]. </ref>.<br/><br/>
+
''' Olsztynek''' (niem. ''Hohenstein'') – miasto położone w [[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Olsztynek (gmina miejsko-wiejska) |gminie Olsztynek]]. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego. W 2012 roku miejscowość liczyła 7713 mieszkańców. W wyborach samorządowych 2018 mandat burmistrza uzyskał [[Mirosław Stegienko]]<ref>https://wybory2018.pkw.gov.pl/pl/geografia/281409#results_vote_elect_mayor_round_2</ref>, który zmarł przed końcem kadencji, 2 maja 2022 r.  
  
 +
[[File:Zamek w Olsztynku (obecnie szkoła).jpg|thumb|290 px|right|Zamek w Olsztynku (obecnie szkoła). Fot. Kozak1410. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:2010.09.11_OLSZTNEK_%281%29.jpg?uselang=pl Commons Wikimedia] [14.12.2.2014]]]
 +
 +
[[File:Olsztynek Kościół pw. NSPJ.jpg|thumb|290 px|right|Olsztynek. Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa. Fot. Rimantas Lazdynas. Źródło: [http://tenis.easyabout.com/?title=Plik:Orzechowo,_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_pw_%C5%9Aw._Jana_Chrzciciela.JPG Commons Wikimedia] [14.12.2014]]]
 +
 +
[[image:olsztynek kdp.jpg|thumb|right|290px|Olsztynek na mapie z XIX w.<br>Źródło: Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich, 1:300000, Paryż 1859 r.]]
 
== Położenie ==
 
== Położenie ==
Olsztynek jest położony na [[Warmia|Warmii]] na obszarze [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierza Olsztyńskiego]], w odległości 28 km od [[Olsztyn|Olsztyna]].
+
Olsztynek jest położony na [[Mazury|Mazurach]], na obszarze [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierza Olsztyńskiego]], w odległości 28 km od [[Olsztyn|Olsztyna]].
<br/>
 
  
 
== Dzieje miejscowości ==
 
== Dzieje miejscowości ==
Miasto powstało na obszarze zamieszkanym pierwotnie przez pruskie plemię [[Sasini|Sasinów]]. Akcja kolonizacyjna prowadzona przez [[Zakon Krzyżacki]] rozpoczęła się w połowie XVI wieku. Z inicjatywy komtura ostródzkiego [[Gunther von Hohenstein|Gunthera von Hohensteina]] na obszarze dzisiejszego miasta wzniesiono zamek, wokół którego zaczęła się rozwijać osada rzemieślniczo-handlowa. W 1359 roku osada otrzymała prawa miejskie oraz nazwę Hohenstein. Miasto otrzymało 47 łanów na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. Wkrótce obok zamku wniesiono kościół. Mieszkańcami ówczesnego Olsztynka był zamożny i wpływowy patrycjat niemiecki; pozostali mieszkańcy byli Polakami z terenu Mazowsza. Począwszy od 1410 roku Olsztynek był jedną z licznych ofiar konfliktu polsko-krzyżackiego. Zniszczeniu uległ zamek, kościół, dwa młyny. W okresie [[Wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]] Olsztynek przyłączył się do antykrzyżackiej koalicji reprezentowanej przez [[Związek Pruski]]. Traktat pokojowy z 1466 roku pozostawiał Olsztynek w rękach Zakonu. W czasie ostatniej wojny (1519-1521) miasto okupowały polskie wojska. W 1525 do 1610 roku Olsztynek był siedzibą starostwa. W 1534 roku uruchomiona została szkoła partykularna. Jej absolwenci mogli kontynuować naukę na uniwersytetach. W tym okresie w Olsztynku działał od jakiegoś czasu szpital, utrzymywany z darowizn. W 1651 roku miejscowość została strawiona przez pożar. Cztery lata później w mieście pojawiły się wojska szwedzkie. Przymusowe kwaterunki, rabunki, kontrybucje doprowadziły do zubożenia mieszkańców. Po najeździe tatarskim w Olsztynku wybuchła epidemia dżumy. Zabiła 300 z ogólnej liczby 800 mieszkańców. Kolejnym ciosem był pożar w 1685 roku. Spłonął kościół, ratusz, praktycznie wszystkie domy należące do mieszczan. Na początku XVIII wieku na miasto powtórnie spadła [[Epidemia dżumy 1709-1711|epidemia dżumy]]. Olsztynek do 1711 roku utracił połowę mieszkańców. W 1804 roku następny pożar pochłonął plebanię ewangelicką, ratusz,domy, stajnie, spichlerze.
+
Miasto powstało na obszarze zamieszkanym pierwotnie przez [[Prusowie|pruskie plemię]] [[Sasini|Sasinów]]. Akcja kolonizacyjna prowadzona przez [[zakon krzyżacki]] rozpoczęła się w połowie XVI wieku. Z inicjatywy komtura ostródzkiego [[Gunther von Hohenstein|Gunthera von Hohensteina]] na obszarze dzisiejszego miasta wzniesiono zamek, wokół którego zaczęła się rozwijać osada rzemieślniczo-handlowa. W 1359 roku osada otrzymała prawa miejskie oraz nazwę Hohenstein. Miasto otrzymało 47 łanów na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]]. Wkrótce obok zamku wniesiono kościół. Mieszkańcami ówczesnego Olsztynka był zamożny i wpływowy patrycjat niemiecki; pozostali mieszkańcy byli Polakami z terenu Mazowsza. Począwszy od 1410 roku Olsztynek był jedną z licznych ofiar konfliktu polsko-krzyżackiego. Zniszczeniu uległ zamek, kościół i dwa młyny.  
 +
 
 +
W okresie wojny trzydziestoletniej Olsztynek przyłączył się do antykrzyżackiej koalicji reprezentowanej przez [[Związek Pruski]]. Traktat pokojowy z 1466 roku pozostawiał Olsztynek w rękach Zakonu. W czasie ostatniej wojny (1519-1521) miasto okupowały polskie wojska. W 1525 do 1610 roku Olsztynek był siedzibą starostwa. W 1534 roku uruchomiona została szkoła partykularna. Jej absolwenci mogli kontynuować naukę na uniwersytetach. W tym okresie w Olsztynku działał od pewnego czasu szpital utrzymywany z darowizn.  
 +
 
 +
W 1651 roku miejscowość została strawiona przez pożar. Cztery lata później w mieście pojawiły się wojska szwedzkie. Przymusowe kwaterunki, rabunki i kontrybucje doprowadziły do zubożenia mieszkańców. Po najeździe tatarskim w Olsztynku wybuchła epidemia dżumy. Zabiła 300 z ogólnej liczby 800 mieszkańców. Kolejnym ciosem był pożar w 1685 roku. Spłonął kościół, ratusz, praktycznie wszystkie domy należące do mieszczan. Na początku XVIII wieku na miasto powtórnie spadła [[Epidemia dżumy 1709-1711|wielka epidemia dżumy]]. Olsztynek do 1711 roku utracił połowę mieszkańców. W 1804 roku następny pożar pochłonął plebanię ewangelicką, ratusz,domy, stajnie i spichlerze.
 +
 
 +
30 grudnia 1806 roku do Olsztynka wkroczyły francuskie oddziały. Wokół miasta obozowało 12 tys. żołnierzy. Rekwizycje, kontrybucje i samowola żołnierzy doprowadziły do klęski głodu.  
  
Natomiast 30 grudnia 1806 roku do Olsztynka wkroczyły francuskie oddziały. Wokół miasta obozowało 12 tys. żołnierzy. Rekwizycje, kontrybucje i samowola żołnierzy doprowadziły do klęski głodu. Olsztynek wszedł w fazę spokojnego ale widocznego rozwoju w 2. połowie XIX wieku. Budowa szosy do [[Ostróda|Ostródy]] i [[Nidzica|Nidzicy]], uzyskanie połączenia kolejowego, budowa szpitala, w widoczny sposób wpłynęły na ożywienie społeczno-gospodarcze miasta. Lata 1939-1945 zapisały się w historii Olsztynka symbolicznie. W czasie [[II Wojna Światowa|II wojny światowej]] działał tu bowiem  [[Obóz jeniecki w Olsztynku|obóz jeniecki]]. Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do miasta 22 stycznia 1945 roku. Miasto zostało zniszczone w 70%, a nieliczni mieszkańcy, którzy nie opuścili domów byli skazani na okrucieństwo radzieckich żołnierzy. Pierwsi polscy osadnicy z powiatu mławskiego przybyli do Olsztynka latem 1945 roku. We wrześniu tego roku miejscowośc liczyła 854 mieszkańców (w tym 53 Mazurów i 140 Niemców). Po wysiedleniu ludności niemieckiej napłynęła kolejna fala osadników z Wileńszczyzny i Wołynia. W sierpniu 1946 roku Olsztynek liczył 2 149 mieszkańców.
+
Olsztynek wszedł w fazę spokojnego, ale widocznego rozwoju w drugiej połowie XIX wieku. Budowa szosy do [[Ostróda|Ostródy]] i [[Nidzica|Nidzicy]], uzyskanie połączenia kolejowego, budowa szpitala w widoczny sposób wpłynęły na ożywienie społeczno-gospodarcze miasta.  
Pierwszym powojennym burmistrzem został [[Teodor Banasiak]].
 
  
 +
W czasie II wojny światowej działał tu  [[Obóz jeniecki w Olsztynku|obóz jeniecki]]. Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do miasta 22 stycznia 1945 roku. Zostało ono zniszczone w 70%, a nieliczni mieszkańcy, którzy nie opuścili domów, byli skazani na okrucieństwo radzieckich żołnierzy. Pierwsi polscy osadnicy z powiatu mławskiego przybyli do Olsztynka latem 1945 roku. We wrześniu tego roku miejscowość liczyła 854 mieszkańców (w tym 53 [[Mazurzy|Mazurów]] i 140 Niemców). Po wysiedleniu ludności niemieckiej napłynęła kolejna fala osadników z Wileńszczyzny i Wołynia. W sierpniu 1946 roku Olsztynek liczył 2149 mieszkańców.
  
[[File:Zamek w Olsztynku (obecnie szkoła).jpg|thumb|242 px|left|Zamek w Olsztynku (obecnie szkoła)[http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Olsztynek_Castle?uselang=pl#mediaviewer/File:2010.09.11_OLSZTNEK_%281%29.jpg][dostęp: 14.12.2.2014]]]
+
Pierwszym powojennym burmistrzem został [[Teodor Banasiak]].
[[File:Olsztynek Kościół pw. NSPJ.jpg|thumb|242 px|left|Olsztynek. Kościół pw. NSPJ [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Sacred_Heart_church_in_Olsztynek?uselang=pl#mediaviewer/File:Olsztynek_-_kościół_rzymskokatolicki_p][dostęp: 14.12.2014]]]
 
<br/>
 
  
 
==Gospodarka==
 
==Gospodarka==
Linia 51: Linia 59:
 
*Piekarnia Spółdzielni Handlowo-Produkcyjnej w Olsztynku
 
*Piekarnia Spółdzielni Handlowo-Produkcyjnej w Olsztynku
 
*Provimi Polska Olsztynek Sp. z o.o.
 
*Provimi Polska Olsztynek Sp. z o.o.
<br/>
 
 
 
==Kultura==
 
==Kultura==
 
*[[lkwim:Miejski Dom Kultury w Olsztynku|Miejski Dom Kultury w Olsztynku]]
 
*[[lkwim:Miejski Dom Kultury w Olsztynku|Miejski Dom Kultury w Olsztynku]]
Linia 66: Linia 72:
 
*[[lkwim:Turniej Tańca Towarzyskiego o Puchar Burmistrza Olsztynka i Kubusia|Turniej Tańca Towarzyskiego o Puchar Burmistrza Olsztynka i Kubusia]]
 
*[[lkwim:Turniej Tańca Towarzyskiego o Puchar Burmistrza Olsztynka i Kubusia|Turniej Tańca Towarzyskiego o Puchar Burmistrza Olsztynka i Kubusia]]
 
*[[Konkurs piosenki „Złota Nutka” w Olsztynku]]
 
*[[Konkurs piosenki „Złota Nutka” w Olsztynku]]
*[[lkwim:Wyróżnienie Zasłużony dla Olsztynka]]
+
*[[lkwim:Wyróżnienie Zasłużony dla Olsztynka|wyróżnienie "Zasłużony dla Olsztynka"]]
*[[Multimedialne Muzeum Stalagu IB i Historii Olsztynka]]  
+
*[[Multimedialne Muzeum Stalagu IB i Historii Olsztynka]]
<br/>
 
  
 
==Organizacje i stowarzyszenia==
 
==Organizacje i stowarzyszenia==
Linia 87: Linia 92:
 
*[[Stowarzyszenie do Pielęgnacji Dóbr Kultury Niemieckiej im. Emila von Behringa w Olsztynku|Stowarzyszenie do Pielęgnacji Dóbr Kultury Niemieckiej im. Emila von Behringa]]
 
*[[Stowarzyszenie do Pielęgnacji Dóbr Kultury Niemieckiej im. Emila von Behringa w Olsztynku|Stowarzyszenie do Pielęgnacji Dóbr Kultury Niemieckiej im. Emila von Behringa]]
 
*[[Zrzeszenie Forum Kobiet Koło w Olsztynku]]
 
*[[Zrzeszenie Forum Kobiet Koło w Olsztynku]]
<br/>
 
 
 
==Religia==
 
==Religia==
*[[Parafia pw. Błogosławionej Anieli Salawy w Olsztynku]]
+
*[[Parafia pw. bł. Anieli Salawy w Olsztynku]]
 
*[[Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynku]]
 
*[[Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynku]]
 
*[[Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów w Olsztynku]]
 
*[[Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów w Olsztynku]]
 
*[[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Olsztynku]]
 
*[[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Olsztynku]]
<br/>
 
 
 
== Ludzie związani z miejscowością ==
 
== Ludzie związani z miejscowością ==
 
*[[Emil von Behring]]
 
*[[Emil von Behring]]
Linia 108: Linia 109:
 
*[[Karol Harich]]
 
*[[Karol Harich]]
 
*[[lkwim: Erwin Kruk|Erwin Kruk]]
 
*[[lkwim: Erwin Kruk|Erwin Kruk]]
<br/>
 
 
 
==Sport==
 
==Sport==
 
*[[MKS Olimpia Olsztynek]]
 
*[[MKS Olimpia Olsztynek]]
<br/>
 
 
 
==Edukacja==
 
==Edukacja==
 
*[[Przedszkole Miejskie w Olsztynku]]
 
*[[Przedszkole Miejskie w Olsztynku]]
Linia 120: Linia 117:
 
*[[Szkoła Podstawowa w Olsztynku]]
 
*[[Szkoła Podstawowa w Olsztynku]]
 
*[[Zespół Szkół im. K. C. Mrongowiusza w Olsztynku|Zespół Szkół im. K. C. Mrongowiusza]]
 
*[[Zespół Szkół im. K. C. Mrongowiusza w Olsztynku|Zespół Szkół im. K. C. Mrongowiusza]]
*[[I Liceum Ogólnokształcące im Jacka Kaczmarskiego w Olsztynku|I Liceum Ogólnokształcące im Jacka Kaczmarskiego]]
+
*[[I Liceum Ogólnokształcące im. Jacka Kaczmarskiego w Olsztynku|I Liceum Ogólnokształcące im. Jacka Kaczmarskiego]]
<br/>
 
  
 
==Turystyka==
 
==Turystyka==
Linia 128: Linia 124:
 
*[[Rezerwat Dylewo]]
 
*[[Rezerwat Dylewo]]
 
*[[Szlak pieszy Grunwald - Olsztynek]]
 
*[[Szlak pieszy Grunwald - Olsztynek]]
 
<br/>
 
 
 
== Zabytki ==
 
== Zabytki ==
 
*[[Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynku|Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa]]
 
*[[Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynku|Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa]]
Linia 141: Linia 134:
 
*[[lkwim:Kościół ewangelicki w Olsztynku|Kościół ewangelicki w Olsztynku]]
 
*[[lkwim:Kościół ewangelicki w Olsztynku|Kościół ewangelicki w Olsztynku]]
 
*Wieża ciśnień (1905)
 
*Wieża ciśnień (1905)
*Wieżą ciśnień (1935)
+
*Wieża ciśnień (1935)
 
*Domy przy ul.Warszawskiej, Świerczewskiego, Zamkowej, Ratuszowej, [[Dom Mrongowiusza w Olsztynku |Dom Mrongowiusza]]
 
*Domy przy ul.Warszawskiej, Świerczewskiego, Zamkowej, Ratuszowej, [[Dom Mrongowiusza w Olsztynku |Dom Mrongowiusza]]
 
*Cmentarz ewangelicko-augsburski (1. połowa XIX w.)
 
*Cmentarz ewangelicko-augsburski (1. połowa XIX w.)
 
*Cmentarz ewangelicko-augsburski (XIX w.)
 
*Cmentarz ewangelicko-augsburski (XIX w.)
*Cmentarz rzymsko-katolicki (XIX w.)
+
*Cmentarz rzymskokatolicki (XIX w.)
<br/>
+
{{Przypisy}}
 
+
<references/>
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
+
Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I-II, Olsztyn 2010-2011.<br/>
#Dudzińska Zofia, ''Obóz jeniecki w Olsztynku'', Olsztyn 1983.
+
Dudzińska Zofia, ''Obóz jeniecki w Olsztynku'', Olsztyn 1983.<br/>
#''Olsztynek i okolice'', Olsztyn 1970.
+
''Olsztynek i okolice'', Olsztyn 1970.<br/>
#Kuźniewski Bogumił, ''Olsztynek: miasto i gmina'', Olsztynek 2008.
+
Kuźniewski Bogumił, ''Olsztynek: miasto i gmina'', Olsztynek 2008.<br/>
#''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.  
+
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/>
#Toeppen Max, ''Historia okręgu i miasta Olsztynka'', oprac. Grzegorz Białuński i Grzegorz Jasiński, przeł. Magdalena Socha, Dąbrówno 2004.
+
Toeppen Max, ''Historia okręgu i miasta Olsztynka'', oprac. Grzegorz Białuński i Grzegorz Jasiński, przeł. Magdalena Socha, Dąbrówno 2004.<br/>
#http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/l_ludnosc_stan_struktura_30062012.pdf| Ludność. Stan i struktura] [dostęp:24.11.2014] [dostęp:24.11.2014]
+
[http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/l_ludnosc_stan_struktura_30062012.pdf| Ludność. Stan i struktura] [24.11.2014]<br/>
#[http://mdkolsztynek.pl|Miejski Dom Kultury w Olsztynku]  
+
[http://mdkolsztynek.pl Miejski Dom Kultury w Olsztynku] [24.11.2014]<br/>
#[http://muzeumolsztynek.pl| Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku] [dostęp: 24.11.2014].
+
[http://muzeumolsztynek.pl Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku] [24.11.2014]<br/>
#[http://www.olsztynek.pl| Portal Informacyjny Olsztynka] [dostęp: 24.11.2014].
+
[http://www.olsztynek.pl Portal Informacyjny Olsztynka] [24.11.2014]<br/>
#[http://www.olsztynek.bil-wm.pl/index.php|Baza Informacji Lokalnej] [dostęp: 24.11.2014].
+
[http://www.olsztynek.bil-wm.pl/index.php Baza Informacji Lokalnej] [24.11.2014]<br/>
#[http://www.domwarminski.pl/|Dom Warmiński] [dostęp: 24.11.2014].
+
[http://www.domwarminski.pl/ Dom Warmiński] [24.11.2014]<br/>
 
 
<br/>
 
 
 
{{Przypisy}}
 
<references>
 
<br/>
 
 
 
== Zobacz też ==
 
<br/>
 
  
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat olsztyński]] [[Kategoria: Gmina Olsztynek (miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: Miasta]] [[Kategoria: Historia]] [[Kategoria: Wydarzenia historyczne]] [[Kategoria: II Wojna Światowa]] [[Kategoria: Obozy jenieckie]] [[Kategoria: Kultura]] [[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: Zamki krzyżackie]] [[Kategoria: Kościoły]] [[Kategoria: Inne obiekty architektury]]
+
[[Kategoria: Miejscowość]]  
 +
[[Kategoria:Miasta]]
 +
[[Kategoria: Powiat olsztyński]]  
 +
[[Kategoria: Olsztynek (gmina miejsko-wiejska)]]  
 +
[[Kategoria: 1301-1400]]

Aktualna wersja na dzień 07:49, 3 maj 2022

Olsztynek

Herb
Herb Olsztynka
Ratusz w Olsztynku.Fot. Rimantas Lazdynas. Źródło: Commons Wikimedia [12.12.2014]
Ratusz w Olsztynku.
Fot. Rimantas Lazdynas. Źródło: Commons Wikimedia [12.12.2014]
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Gmina Olsztynek
Liczba ludności (2012) 7713
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Olsztynek
Olsztynek
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Olsztynek
Olsztynek
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Olsztynek (niem. Hohenstein) – miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Olsztynek. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego. W 2012 roku miejscowość liczyła 7713 mieszkańców. W wyborach samorządowych 2018 mandat burmistrza uzyskał Mirosław Stegienko[1], który zmarł przed końcem kadencji, 2 maja 2022 r.

Zamek w Olsztynku (obecnie szkoła). Fot. Kozak1410. Źródło: Commons Wikimedia [14.12.2.2014]
Olsztynek. Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa. Fot. Rimantas Lazdynas. Źródło: Commons Wikimedia [14.12.2014]
Olsztynek na mapie z XIX w.
Źródło: Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich, 1:300000, Paryż 1859 r.

Położenie

Olsztynek jest położony na Mazurach, na obszarze Pojezierza Olsztyńskiego, w odległości 28 km od Olsztyna.

Dzieje miejscowości

Miasto powstało na obszarze zamieszkanym pierwotnie przez pruskie plemię Sasinów. Akcja kolonizacyjna prowadzona przez zakon krzyżacki rozpoczęła się w połowie XVI wieku. Z inicjatywy komtura ostródzkiego Gunthera von Hohensteina na obszarze dzisiejszego miasta wzniesiono zamek, wokół którego zaczęła się rozwijać osada rzemieślniczo-handlowa. W 1359 roku osada otrzymała prawa miejskie oraz nazwę Hohenstein. Miasto otrzymało 47 łanów na prawie chełmińskim. Wkrótce obok zamku wniesiono kościół. Mieszkańcami ówczesnego Olsztynka był zamożny i wpływowy patrycjat niemiecki; pozostali mieszkańcy byli Polakami z terenu Mazowsza. Począwszy od 1410 roku Olsztynek był jedną z licznych ofiar konfliktu polsko-krzyżackiego. Zniszczeniu uległ zamek, kościół i dwa młyny.

W okresie wojny trzydziestoletniej Olsztynek przyłączył się do antykrzyżackiej koalicji reprezentowanej przez Związek Pruski. Traktat pokojowy z 1466 roku pozostawiał Olsztynek w rękach Zakonu. W czasie ostatniej wojny (1519-1521) miasto okupowały polskie wojska. W 1525 do 1610 roku Olsztynek był siedzibą starostwa. W 1534 roku uruchomiona została szkoła partykularna. Jej absolwenci mogli kontynuować naukę na uniwersytetach. W tym okresie w Olsztynku działał od pewnego czasu szpital utrzymywany z darowizn.

W 1651 roku miejscowość została strawiona przez pożar. Cztery lata później w mieście pojawiły się wojska szwedzkie. Przymusowe kwaterunki, rabunki i kontrybucje doprowadziły do zubożenia mieszkańców. Po najeździe tatarskim w Olsztynku wybuchła epidemia dżumy. Zabiła 300 z ogólnej liczby 800 mieszkańców. Kolejnym ciosem był pożar w 1685 roku. Spłonął kościół, ratusz, praktycznie wszystkie domy należące do mieszczan. Na początku XVIII wieku na miasto powtórnie spadła wielka epidemia dżumy. Olsztynek do 1711 roku utracił połowę mieszkańców. W 1804 roku następny pożar pochłonął plebanię ewangelicką, ratusz,domy, stajnie i spichlerze.

30 grudnia 1806 roku do Olsztynka wkroczyły francuskie oddziały. Wokół miasta obozowało 12 tys. żołnierzy. Rekwizycje, kontrybucje i samowola żołnierzy doprowadziły do klęski głodu.

Olsztynek wszedł w fazę spokojnego, ale widocznego rozwoju w drugiej połowie XIX wieku. Budowa szosy do Ostródy i Nidzicy, uzyskanie połączenia kolejowego, budowa szpitala w widoczny sposób wpłynęły na ożywienie społeczno-gospodarcze miasta.

W czasie II wojny światowej działał tu obóz jeniecki. Oddziały Armii Czerwonej wkroczyły do miasta 22 stycznia 1945 roku. Zostało ono zniszczone w 70%, a nieliczni mieszkańcy, którzy nie opuścili domów, byli skazani na okrucieństwo radzieckich żołnierzy. Pierwsi polscy osadnicy z powiatu mławskiego przybyli do Olsztynka latem 1945 roku. We wrześniu tego roku miejscowość liczyła 854 mieszkańców (w tym 53 Mazurów i 140 Niemców). Po wysiedleniu ludności niemieckiej napłynęła kolejna fala osadników z Wileńszczyzny i Wołynia. W sierpniu 1946 roku Olsztynek liczył 2149 mieszkańców.

Pierwszym powojennym burmistrzem został Teodor Banasiak.

Gospodarka

Kultura

Organizacje i stowarzyszenia

Religia

Ludzie związani z miejscowością

Sport

Edukacja

Turystyka

Zabytki

Przypisy

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I-II, Olsztyn 2010-2011.
Dudzińska Zofia, Obóz jeniecki w Olsztynku, Olsztyn 1983.
Olsztynek i okolice, Olsztyn 1970.
Kuźniewski Bogumił, Olsztynek: miasto i gmina, Olsztynek 2008.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Toeppen Max, Historia okręgu i miasta Olsztynka, oprac. Grzegorz Białuński i Grzegorz Jasiński, przeł. Magdalena Socha, Dąbrówno 2004.
Ludność. Stan i struktura [24.11.2014]
Miejski Dom Kultury w Olsztynku [24.11.2014]
Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku [24.11.2014]
Portal Informacyjny Olsztynka [24.11.2014]
Baza Informacji Lokalnej [24.11.2014]
Dom Warmiński [24.11.2014]