Orzyny: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(Utworzono nową stronę " {{Wieś infobox |nazwa = Orzyny |herb wsi = |flaga wsi = |herb artykuł = |dopełniacz wsi = Orzyn |...")
 
 
(Nie pokazano 13 wersji utworzonych przez 5 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
 
 
{{Wieś infobox
 
{{Wieś infobox
 
  |nazwa                = Orzyny   
 
  |nazwa                = Orzyny   
Linia 7: Linia 5:
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
 
  |dopełniacz wsi        = Orzyn   
 
  |dopełniacz wsi        = Orzyn   
  |zdjęcie              = Pole-obowiązkowe 
+
  |zdjęcie              = orzyny.jpg 
  |opis zdjęcia          = Pole-obowiązkowe   
+
  |opis zdjęcia          = Źródło: [http://archipelag.ceik.eu archipelag.ceik.eu]   
 
  |rodzaj miejscowości  =wieś sołecka
 
  |rodzaj miejscowości  =wieś sołecka
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
Linia 16: Linia 14:
 
  |sołectwo              =
 
  |sołectwo              =
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
  |liczba ludności      = 328 (łącznie Orzyny i Kulka)
+
  |liczba ludności      = 328  
 
  |rok                  = 2010
 
  |rok                  = 2010
 
  |strefa numeracyjna    =(+48) 89
 
  |strefa numeracyjna    =(+48) 89
Linia 30: Linia 28:
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
}}
+
}}<br/>
<big>''' Orzyny''' (Orżyny, dawniej ''Arwiny'', niem. ''Erben'') – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Dźwierzuty.
+
[[image:orzyny2.jpg|thumb|right|290px|Jezioro Arwiny.<br>Źródło: [http://archipelag.ceik.eu archipelag.ceik.eu]]]
 +
''' Orzyny''' (''Orżyny'', dawniej ''Arwiny'', niem. ''Erben'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat szczycieński | powiecie szczycieńskim]], w [[Dźwierzuty (gmina wiejska)|gminie Dźwierzuty]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 328 mieszkańców<ref>łącznie Orzyny i [[Kulka]]</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Wiesław Domalewski]]<ref>[http://bip.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-145/ Strona Urzędu Gminy Dźwierzuty] [10.09.2013]</ref>.
 +
<br/><br/>
  
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.  
+
== Położenie==
 +
Wieś położona jest na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]], w  południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, w północnej części powiatu szczycieńskiego. Miejscowość leży w odległości 15 km na północ od [[Szczytno|Szczytna]], na północnym krańcu jeziora [[Jezioro Łęsk|Łęsk]], wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 600 w kierunku [[Mrągowo|Mrągowa]].
 +
<br/>
  
 +
== Dzieje miejscowości ==
 +
Choć oficjalnie wieś nosi nazwę Orzyny, mieszkańcy nazywają ją Orżynami. Ta ostatnia nazwa widnieje również na drogowskazach przy wsi oraz w dowodach osobistych mieszkańców i innych dokumentach urzędowych (akty urodzenia, zgonu itp.).
 +
Miejscowość istniała już przed 1414 rokiem jako część dóbr [[Rańsk|rańskich]]. W 1468 roku należała do braci Küchmeister. Dzięki urodzajnej glebie wieś szybko się rozwijała – już w 1539 roku obejmowała 60 łanów; istniała tam również karczma. Na początku XVIII wieku powstał tu samodzielny majątek – w XIX wieku powiększony o trzy folwarki (m.in. Annowo, od 1949 r. [[Zagórzany]]). Na przełomie XIX i XX wieku należał on do hrabiny von Mirbach z [[Sorkwity|Sorkwit]]; obejmował wówczas ok. 1000 ha i należał do największych na terenie powiatu szczycieńskiego. W 1912 roku nabył go Fritz Wilke ze Słupska. W tym okresie powstał tu [[Pałac w Orzynach|pałacyk]] z parkiem. W 1930 roku majątek [[Arwiny]] został rozparcelowany. Przed [[I wojna światowa na Warmii i Mazurach|I wojną światową]] działały we wsi: gorzelnia i młyn wodny.
  
<br/>
+
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.
  
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
 
Wieś położona jest na Pojezierzu Mazurskim, w  południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w północnej części powiatu szczycieńskiego. Miejscowość leży w odległości 15 km na północ od Szczytna, na północnym krańcu jeziora Łęsk, wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 600 w kierunku Mrągowa.
 
  
<br/>
+
Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach:
  
=== Dzieje miejscowości ===
+
*1539 r. – 43 gospodarstwa
Choć oficjalnie wieś nosi nazwę Orzyny, mieszkańcy nazywają ją Orżynami. Ta ostatnia nazwa widnieje również na drogowskazach przy wsi oraz w dowodach osobistych mieszkańców i innych dokumentach urzędowych (akty urodzenia, zgonu itp.).
 
  
We wsi odnaleziono groby pochodzące z okresu kultury amfor kulistych.
+
*1782 r. – 29 gospodarstw
Wieś istniała już przed 1414 rokiem jako część dóbr rańskich. W 1468 roku należała do braci Küchmeister. Dzięki urodzajnej glebie wieś szybko się rozwijała – już w 1539 roku obejmowała 60 łanów; istniała tam również karczma. Na początku XVIII wieku powstał tu samodzielny majątek w XIX wieku powiększony o trzy folwarki (m.in. Annowo, od 1949 r. Zagórzany). Na przełomie XIX i XX wieku należał on do hrabiny von Mirbach z Sorkwit; obejmował wówczas ok. 1000 ha i należał do największych na terenie powiatu szczycieńskiego. W 1912 roku nabył go Fritz Wilke ze Słupska. W tym okresie powstał tu pałacyk z parkiem. W 1930 roku majątek Arwiny został rozparcelowany . Przed I wojną światową działały we wsi gorzelnia i młyn wodny.
 
  
Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych
+
*1818 r. – 218 osób, 26 gospodarstw
1539 – 43 gospodarstwa
 
1782 – 29 gospodarstw
 
1818 – 218 osób, 26 gospodarstw
 
1939 – 604 osoby
 
  
 +
*1939 r. – 604 osoby
  
 +
==Szkolnictwo==
 +
W miejscowości funkcjonuje [[Zespół Szkolno-Przedszkolny w Orzynach|Zespół Szkolno–Przedszkolny]].
 
<br/>
 
<br/>
  
=== Zabytki: ===
+
== Zabytki==
*Pałacyk z początków XX wieku, dwukondygnacyjny, z tarasem, zdobiona elewacja; pozostałości parku z widokiem na wyspę na jeziorze; obecnie własność gminy Dźwierzuty
+
*pałacyk z początków XX wieku, dwukondygnacyjny, z tarasem, zdobiona elewacja; pozostałości parku z widokiem na wyspę na jeziorze; obecnie własność gminy Dźwierzuty
*Czworak z dawnych zabudowań folwarcznych, murowany z kamienia
+
*czworak z dawnych zabudowań folwarcznych, murowany z kamienia
*Dom nr 69, murowany, z czerwonej cegły, z drewnianym gankiem, zdobienia w otynkowaniu
+
*dom nr 69, murowany, z czerwonej cegły, z drewnianym gankiem, zdobienia w otynkowaniu
*Dwa połączone ze sobą budynki szkoły: jeden z końca XIX wieku, drugi z okresu międzywojennego; oba z czerwonej cegły
+
*dwa połączone ze sobą budynki szkoły: jeden z końca XIX wieku, drugi z okresu międzywojennego; oba z czerwonej cegły
*Dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku
+
*dawny [[Cmentarz ewangelicki w Orzynach|cmentarz ewangelicki]] z XIX wieku
  
 +
==Turystyka==
 +
*miejscowość znajduje się na szlaku pałacowo-dworskim: [[Małszewko]] – [[Budy]] – [[Grądy]] – [[Grodziska]] – [[Zalesie (gmina Dźwierzuty) |Zalesie]] – [[Rogale (gmina Dźwierzuty)|Rogale]] – [[Przytuły (gmina Dźwierzuty) |Przytuły]] – [[Targowska Wola]] – [[Popowa Wola]] – Orzyny – [[Targowo]] – [[Jabłonka (gmina Dźwierzuty)|Jabłonka]]
 +
 +
== Przyroda ==
 +
W pobliżu miejscowości znajduje się [[Rezerwat Kulka |Rezerwat Przyrody "Kulka"]], a także pomnik przyrody – [[Głaz narzutowy w Leśnictwie Kulka |głaz narzutowy]].
 
<br/>
 
<br/>
  
=== Bibliografia: ===
+
==Ciekawostki==
#Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I, Olsztyn 2011.
+
*We wsi realizowany jest projekt [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie|Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]] pod nazwą [http://archipelag.ceik.eu/ "Archipelag - atlas miejsc niezwykłych Warmii i Mazur"].  
#Grabowski Sławomir, ''Z dziejów gminy Dźwierzuty'', Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, s. 3-6.
 
#Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'',  Olsztyn 2001.
 
#Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, ''Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej'', Olsztyn 1998.
 
#Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
 
#''Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
 
#Bank Danych Lokalnych GUS:http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 29.09.2013]
 
#Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/ortelsburg.html [data dostępu: 29.09.2013]
 
{{Przypisy}}
 
  
 +
== Bibliografia==
 +
Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. I, Olsztyn 2011.<br/>
 +
Grabowski Sławomir, ''Z dziejów gminy Dźwierzuty'', Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 3–6.<br/>
 +
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, ''Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich'',  Olsztyn 2001.<br/>
 +
Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, ''Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej'', Olsztyn 1998.<br/>
 +
Orłowicz Mieczysław, ''Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii'', na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991. <br/>
 +
''Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.<br/>
 +
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [29.09.2013]<br/>
 +
[http://www.verwaltungsgeschichte.de/ortelsburg.html/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [29.09.2013]<br/>
 +
[http://bip.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-145/ Strona Urzędu Gminy Dźwierzuty] [10.09.2013]
  
 +
{{Przypisy}}
 +
<references/>
 
<br/>
 
<br/>
  
== Zobacz też ==
+
[[Kategoria: Powiat szczycieński]] 
 
+
[[Kategoria: Dźwierzuty (gmina wiejska)]]  
 
+
[[Kategoria: Wsie sołeckie]]  
[[Kategoria: Miejscowość]]
+
[[Kategoria: 1401-1500]]
[[Użytkownik:Emes|Emes]] ([[Dyskusja użytkownika:Emes|dyskusja]]) 15:37, 22 wrz 2013 (CEST)
 

Aktualna wersja na dzień 12:02, 28 sie 2015

Orzyny

Źródło: archipelag.ceik.eu
Rodzaj miejscowości wieś sołecka
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat szczycieński
Gmina Dźwierzuty
Liczba ludności (2010) 328
Strefa numeracyjna (+48) 89
Kod pocztowy 12-120
Tablice rejestracyjne NSZ
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Orzyny
Orzyny
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Orzyny
Orzyny
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Jezioro Arwiny.
Źródło: archipelag.ceik.eu

Orzyny (Orżyny, dawniej Arwiny, niem. Erben) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Dźwierzuty. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 328 mieszkańców[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Wiesław Domalewski[2].

Położenie

Wieś położona jest na Pojezierzu Mazurskim, w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, w północnej części powiatu szczycieńskiego. Miejscowość leży w odległości 15 km na północ od Szczytna, na północnym krańcu jeziora Łęsk, wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 600 w kierunku Mrągowa.

Dzieje miejscowości

Choć oficjalnie wieś nosi nazwę Orzyny, mieszkańcy nazywają ją Orżynami. Ta ostatnia nazwa widnieje również na drogowskazach przy wsi oraz w dowodach osobistych mieszkańców i innych dokumentach urzędowych (akty urodzenia, zgonu itp.). Miejscowość istniała już przed 1414 rokiem jako część dóbr rańskich. W 1468 roku należała do braci Küchmeister. Dzięki urodzajnej glebie wieś szybko się rozwijała – już w 1539 roku obejmowała 60 łanów; istniała tam również karczma. Na początku XVIII wieku powstał tu samodzielny majątek – w XIX wieku powiększony o trzy folwarki (m.in. Annowo, od 1949 r. Zagórzany). Na przełomie XIX i XX wieku należał on do hrabiny von Mirbach z Sorkwit; obejmował wówczas ok. 1000 ha i należał do największych na terenie powiatu szczycieńskiego. W 1912 roku nabył go Fritz Wilke ze Słupska. W tym okresie powstał tu pałacyk z parkiem. W 1930 roku majątek Arwiny został rozparcelowany. Przed I wojną światową działały we wsi: gorzelnia i młyn wodny.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.


Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach:

  • 1539 r. – 43 gospodarstwa
  • 1782 r. – 29 gospodarstw
  • 1818 r. – 218 osób, 26 gospodarstw
  • 1939 r. – 604 osoby

Szkolnictwo

W miejscowości funkcjonuje Zespół Szkolno–Przedszkolny.

Zabytki

  • pałacyk z początków XX wieku, dwukondygnacyjny, z tarasem, zdobiona elewacja; pozostałości parku z widokiem na wyspę na jeziorze; obecnie własność gminy Dźwierzuty
  • czworak z dawnych zabudowań folwarcznych, murowany z kamienia
  • dom nr 69, murowany, z czerwonej cegły, z drewnianym gankiem, zdobienia w otynkowaniu
  • dwa połączone ze sobą budynki szkoły: jeden z końca XIX wieku, drugi z okresu międzywojennego; oba z czerwonej cegły
  • dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku

Turystyka

Przyroda

W pobliżu miejscowości znajduje się Rezerwat Przyrody "Kulka", a także pomnik przyrody – głaz narzutowy.

Ciekawostki

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
Grabowski Sławomir, Z dziejów gminy Dźwierzuty, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 3–6.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
Bank Danych Lokalnych GUS [29.09.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [29.09.2013]
Strona Urzędu Gminy Dźwierzuty [10.09.2013]

Przypisy

  1. łącznie Orzyny i Kulka
  2. Strona Urzędu Gminy Dźwierzuty [10.09.2013]