Pałecznik

Pałecznik
Calicium
Pers.
Pałecznik (Calicium viride)
Systematyka
Królestwo	grzyby
Gromada	grzyby workowe
Klasa	miseczniaki (Lecanoromycetes)
Rząd	misecznicowce
Rodzina	pałecznikowate
Rodzaj	pałecznik
Gatunek	{{{Gatunek}}}
Synonimy

Pałecznk (Calicium Pers.) – gatunek zlichenizowanego grzyba workowego (porostu) z rodziny pałecznikowatych (Caliciaceae), rzędu misecznicowców (Lecanorales).

Plecha

Rodzaj Calicium obejmuje porosty skorupiaste o cienkiej, zewnętrznej lub wewnętrznej plesze, charakteryzujące się wytwarzaniem niewielkich rozmiarów apotecjów, umieszczonych na różnej długoci, zwykle wyraźnych trzoneczkach. Dojrzała warstwa rodzajna (hymenium) owocników tych grzybów, podobnie jak u przedstawicieli kilku innych rodzajów, np. Chaenotheca (Th. Fr.) Th. Fr., ma postać pylastej masy (mazedium) złożonej z askospor oraz fragmentów rozpadających się pozostałych elementów warstwy. Rodzaj Calicium wyróżnia się tworzeniem czarnego mazedium, z zarodnikami z pojedynczą przegrodą. Podobnie septowane zarodniki występują u przedstawicieli rodzaju Microcalicium Vain., tworzących jednak mazedium barwy ciemnozielonej. Ten ostatni rodzaj obejmuje ponadto grzyby niezlichenizowane – naporostowe lub saprobiontyczne.

Poszczególne gatunki z tego, oraz innych, podobnych rodzajów, są niekiedy bardzo trudne do rozpoznania bez obserwacji mikroskopowych cech diagnostycznych. Okazy bez owocników lub z owocnikami zniekształconymi są zwykle niemożliwe do oznaczenia nawet do rodzaju.

Rozmieszczenie i ekologia

Porosty z rodzaju Calicium rosną głównie na korze drzew i drewnie, tylko nieliczne na skałach. Na świecie znanych jest około 40 gatunków, z których w Polsce odnotowano dotychczas 11. Porosty te stanowią zwykle rzadkie lub bardzo rzadkie składniki lokalnych biot porostowych. Wiele gatunków przywiązanych jest do specyficznych siedlisk, miejsc zwykle zacienionych lub umiarkowanie nasłonecznionych, o wysokiej wilgotności powietrza. Stąd też największą różnorodność tych porostów obserwuje się w starych lasach o charakterze naturalnym.

Pałeczniki stają się porostami coraz rzadszymi, ponieważ zmniejsza się liczba odpowiadających im siedlisk, tj. starych drzew liściastych i iglastych w lasach. Charakterystycznym dla tych porostów podłożem jest także martwe drewno, w szczególności pozbawione kory pnie drzew stojących. W praktyce ostojami tych organizmów są starodrzewia, obecne występują zazwyczaj jedynie w rezerwatach przyrody. W rezerwacie Dęby Napiwodzkie (koło Jedwabna) stwierdzono występowanie czterech gatunków z tego rodzaju: Calicium adspersum, C. glaucellum, C. parvum i C. viride.

Kilka gatunków pałeczników ma w Polsce status wskaźników niżowych lasów puszczańskich (np. Calicium adspersum, C. viride).

Wartość użytkowa

Wszystkie gatunki występujące w Polsce, poza stwierdzonymi niedawno po raz pierwszy C. parvum i C. pinastri, mają status porostów zagrożonych wymarciem na obszarze kraju.

Zobacz też

en.wikipedia.org, Calicium [25.05.2014]
species.wikimedia.org, Calicium [25.05.2014]

Bibliografia

Czyżewska Krystyna, Cieśliński Stanisław, Porosty – wskaźniki niżowych lasów puszczańskich w Polsce, "Monographiae Botanicae" 2003, nr 91, s. 223–239.
Cieśliński Stanisław, Czyżewska Krystyna, Fabiszewski Jerzy, Czerwona lista porostów w Polsce. Red list of the lichens in Poland, [w:] Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Red lists of plants and fungi in Poland, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 71–89.
Fałtynowicz Wiesław, Porosty w lasach. Przewodnik terenowy dla leśników i taksatorów, Warszawa 2012.
Kubiak Dariusz, Nowe stanowiska Calicium parvum Tibell w północnej Polsce, "Acta Bot. Cassub." 2011, nr 10, s. 75-81.