Państwowe Gospodarstwa Rolne (PGR): Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
(Znaczenie dla regionu)
(Ogólna charakterystyka)
Linia 9: Linia 9:
 
* zagospodarowanie gruntów Państwowego Fundusz Ziemi,
 
* zagospodarowanie gruntów Państwowego Fundusz Ziemi,
 
* upowszechnianie postępu w całym rolnictwie.
 
* upowszechnianie postępu w całym rolnictwie.
W pierwszych latach działalności Państwowe Gospodarstwa Rolne, w rezultacie przejęcia dużego areału ziemi opuszczonej i zaniedbanej, braku podstawowych środków produkcji, niskiego stanu inwentarza, braku wykwalifikowanych robotników oraz kadry inżynieryjno-technicznej oraz niekorzystnych warunków ekonomicznych, produkowały niewiele i były deficytowe <ref>''Słownik wiedzy obywatelskiej''. 1971. PWN, Warszawa, s. 306 </ref>.<br/>
+
W pierwszych latach działalności Państwowe Gospodarstwa Rolne, w rezultacie przejęcia dużego areału ziemi opuszczonej i zaniedbanej, braku podstawowych środków produkcji, niskiego stanu inwentarza, braku wykwalifikowanych robotników oraz kadry inżynieryjno-technicznej oraz niekorzystnych warunków ekonomicznych, produkowały niewiele i były deficytowe <ref>''Słownik wiedzy obywatelskiej''. 1971. PWN, Warszawa, s. 306 </ref>.
 +
 
 +
Transformacja systemowa zapoczątkowana w 1989 r. w Polsce, związana z wprowadzeniem zasad gospodarki rynkowej, spowodowała duże  zmiany w organizacji i ekonomii polskich przedsiębiorstw państwowych. Zmiany te szczególnie dotkliwie odczuła rolnictwo, a także Państwowe Gospodarstwa Rolne. Pomimo, że z poprzedniego systemu wyszły one ze znacznym majątkiem produkcyjnym, ale z przyczyn obiektywnych (np. zła lokalizacja obiektów przetwórstwa w stosunku do bazy surowcowej), jak i subiektywnych (np. bierne lub nieudolne zarządzanie) majątek ten nie zawsze był racjonalnie wykorzystywany. PGR pozbawione dotychczasowych dotacji, obciążone dodatkowo ogromnymi kosztami gospodarki mieszkaniowej, posiadające duże zatrudnienie okazały się w 90% niezdolne do samodzielnego dostosowania do wymogów gospodarki rynkowej. W rezultacie w latach 1990-1992 gwałtownie pogorszyła się ich sytuacja finansowo-ekonomiczna, spadła produkcja, lawinowo rosło zadłużenie, duża część pracowników została zwolniona z pracy, pojawiły się grunty odłogowane, w wielu gospodarstwach rozpoczęły się egzekucje komornicze <ref> Rzeszutek J. 2013. ''Działalność Oddziału Terenowego Agencji Nieruchomości Rolnych w Olsztynie.'' w: ''Przemiany w rolnictwie i na obszarach wiejskich z udziałem Agencji Nieruchomości Rolnych na przykładzie województwa warmińsko-mazurskiego'', pod red. R. Marks-Bielskiej i R. Kisiela. Wyd. UWM, Olsztyn </ref>.
 +
 
 +
W celu przyspieszenia przystosowania wielkotowarowej gospodarki rolnej do nowych warunków, 19 października 1991 r. Sejm przyjął ustawę o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz zmianie niektórych ustaw <ref> Marks-Bielska R., Kisiel R. 2003. Wieś i rolnictwo w okresie transformacji systemowej (1989-2000) ze szczególnym uwzględnieniem przekształceń rolnictwa państwowego, Wyd. MALT-ART-GRAF Jezierski, Olsztyn </ref>. Ustawą tą wprowadzono do gospodarki polskiej nowe reguły odnoszące się do nieruchomości znajdujących się w zarządzie państwowych jednostek organizacyjnych, wchodzących w skład Państwowego Funduszu Ziemi oraz przejmowanych na własność Skarbu Państwa na podstawie decyzji administracyjnych lub z innych tytułów. Sprecyzowano pojęcie państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej, a także reguły ich restrukturyzacji zgodnie z przyjętą procedurą prawną. Podmiotem realizującym przepisy tej ustawy została państwowa osoba prawna, wykonująca prawa własności i inne prawa rzeczowe w imieniu skarbu Państwa, nazwana Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa (AWRSP), później przekształcona w [[Agencję Nieruchomości Rolnych]] (ANR) <ref> Spychalski G. 1999. ''Przekształcenia rolnictwa państwowego w Polsce w okresie transformacji systemowej (1990-1998)''. Wyd. AR w Szczecinie, Szczecin </ref>. <br/>
  
 
== Państwowe Gospodarstwa Rolne w województwie warmińsko-mazurskim ==
 
== Państwowe Gospodarstwa Rolne w województwie warmińsko-mazurskim ==

Wersja z 07:24, 8 sie 2014

Państwowe Gospodarstwa Rolne (PGR) – duże, socjalistyczne przedsiębiorstwa rolne będące własnością państwową, działały na zasadach pełnego lub ograniczonego rozrachunku gospodarczego. Powstały w 1949 r. w wyniku połączenia Państwowych Nieruchomości Ziemskich, Państwowych Zakładów Chowu Koni i Państwowych Zakładów Hodowli Roślin oraz zagospodarowania ziemi opuszczonej [1]. W 1976 r. nazwa Państwowych Gospodarstw Rolnych została zmieniona na Państwowe Przedsiębiorstwa Gospodarki Rolnej (PPGR) [2].

Ogólna charakterystyka

W 1950 r. PGR gospodarowały na ok. 2,2 mln ha, natomiast w 1969 r. zajmowały prawie 2,7 mln ha. W 1969 r. istniało 6110 PGR, zgrupowanych w 3775 przedsiębiorstwach (gospodarstwa samodzielne, gospodarstwa wielkoobiektowe, kombinaty). Przeciętna wielkość gospodarstwa w tym czasie wynosiła 459 ha użytków rolnych. Najwięcej PGR było w ówczesnych województwach: wrocławskim, koszalińskim, szczecińskim, gdańskim i olsztyńskim.

Do głównych zadań PGR należały:

  • produkcja towarowa, zwłaszcza zboża, mięsa i mleka,
  • produkcja wysoko kwalifikowanego materiału nasiennego i zwierząt zarodowych,
  • rozwój przemysłu rolnego - suszarnictwo pasz, przetwórstwo ziemniaków i innych płodów rolnych,
  • zagospodarowanie gruntów Państwowego Fundusz Ziemi,
  • upowszechnianie postępu w całym rolnictwie.

W pierwszych latach działalności Państwowe Gospodarstwa Rolne, w rezultacie przejęcia dużego areału ziemi opuszczonej i zaniedbanej, braku podstawowych środków produkcji, niskiego stanu inwentarza, braku wykwalifikowanych robotników oraz kadry inżynieryjno-technicznej oraz niekorzystnych warunków ekonomicznych, produkowały niewiele i były deficytowe [3].

Transformacja systemowa zapoczątkowana w 1989 r. w Polsce, związana z wprowadzeniem zasad gospodarki rynkowej, spowodowała duże zmiany w organizacji i ekonomii polskich przedsiębiorstw państwowych. Zmiany te szczególnie dotkliwie odczuła rolnictwo, a także Państwowe Gospodarstwa Rolne. Pomimo, że z poprzedniego systemu wyszły one ze znacznym majątkiem produkcyjnym, ale z przyczyn obiektywnych (np. zła lokalizacja obiektów przetwórstwa w stosunku do bazy surowcowej), jak i subiektywnych (np. bierne lub nieudolne zarządzanie) majątek ten nie zawsze był racjonalnie wykorzystywany. PGR pozbawione dotychczasowych dotacji, obciążone dodatkowo ogromnymi kosztami gospodarki mieszkaniowej, posiadające duże zatrudnienie okazały się w 90% niezdolne do samodzielnego dostosowania do wymogów gospodarki rynkowej. W rezultacie w latach 1990-1992 gwałtownie pogorszyła się ich sytuacja finansowo-ekonomiczna, spadła produkcja, lawinowo rosło zadłużenie, duża część pracowników została zwolniona z pracy, pojawiły się grunty odłogowane, w wielu gospodarstwach rozpoczęły się egzekucje komornicze [4].

W celu przyspieszenia przystosowania wielkotowarowej gospodarki rolnej do nowych warunków, 19 października 1991 r. Sejm przyjął ustawę o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz zmianie niektórych ustaw [5]. Ustawą tą wprowadzono do gospodarki polskiej nowe reguły odnoszące się do nieruchomości znajdujących się w zarządzie państwowych jednostek organizacyjnych, wchodzących w skład Państwowego Funduszu Ziemi oraz przejmowanych na własność Skarbu Państwa na podstawie decyzji administracyjnych lub z innych tytułów. Sprecyzowano pojęcie państwowych przedsiębiorstw gospodarki rolnej, a także reguły ich restrukturyzacji zgodnie z przyjętą procedurą prawną. Podmiotem realizującym przepisy tej ustawy została państwowa osoba prawna, wykonująca prawa własności i inne prawa rzeczowe w imieniu skarbu Państwa, nazwana Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa (AWRSP), później przekształcona w Agencję Nieruchomości Rolnych (ANR) [6].

Państwowe Gospodarstwa Rolne w województwie warmińsko-mazurskim


Bibliografia


Przypisy

  1. Słownik wiedzy obywatelskiej. 1971. PWN, Warszawa, s. 305
  2. Encyklopedia popularna. 1982. PWN, Warszawa, s. 565
  3. Słownik wiedzy obywatelskiej. 1971. PWN, Warszawa, s. 306
  4. Rzeszutek J. 2013. Działalność Oddziału Terenowego Agencji Nieruchomości Rolnych w Olsztynie. w: Przemiany w rolnictwie i na obszarach wiejskich z udziałem Agencji Nieruchomości Rolnych na przykładzie województwa warmińsko-mazurskiego, pod red. R. Marks-Bielskiej i R. Kisiela. Wyd. UWM, Olsztyn
  5. Marks-Bielska R., Kisiel R. 2003. Wieś i rolnictwo w okresie transformacji systemowej (1989-2000) ze szczególnym uwzględnieniem przekształceń rolnictwa państwowego, Wyd. MALT-ART-GRAF Jezierski, Olsztyn
  6. Spychalski G. 1999. Przekształcenia rolnictwa państwowego w Polsce w okresie transformacji systemowej (1990-1998). Wyd. AR w Szczecinie, Szczecin