Państwowe stadniny koni (Liski, Rzeczna, Kętrzyn, Kadyny): Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja zweryfikowana][wersja zweryfikowana]
 
(Nie pokazano 1 wersji utworzonej przez jednego użytkownika)
Linia 6: Linia 6:
 
  |dopełniacz wsi        =  
 
  |dopełniacz wsi        =  
 
  |zdjęcie              = Państwowe stadniny koni (Liski).jpg   
 
  |zdjęcie              = Państwowe stadniny koni (Liski).jpg   
  |opis zdjęcia          = Stadnina koni w Liskach pow. bartoszycki. Fot. Adam Płoski.
+
  |opis zdjęcia          = Stadnina koni w Liskach pow. bartoszycki.<br>Fot. Adam Płoski.
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
Linia 29: Linia 29:
 
  |www                  =
 
  |www                  =
 
}}
 
}}
'''Państwowe stadniny koni (Liski, Rzeczna, Kętrzyn, Kadyny)''' - Prusy Wschodnie wiodły prym w hodowli koni w całym państwie niemieckim, praktycznie aż do wybuchu drugiej wojny światowej. W 1931 r. w prowincji hodowano 440 777 koni (nie licząc koni wojskowych).
+
'''Państwowe stadniny koni ([[Liski]], [[Rzeczna]], [[Kętrzyn]], [[Kadyny]])''' - tradycja hodowli koni na terenie dawnych [[Prusy Wschodnie|Prus Wschodnich]] sięga średniowiecza. Na początku XIX w. na jedna milę przypadało tu 546 sztuk koni i źrebiąt przy średniej krajowej wynoszącej 436 sztuk. Prym w hodowli wiodły przede wszystkim stadniny państwowe. W kilku z nich, zachowanych do dziś na terenie województwa warmińsko – mazurskiego, tradycje hodowli koni są nadal kontynuowane.
 
==Historia==
 
==Historia==
Państwo pruskie, a później niemieckie, przykładało dużą wagę do hodowli koni, w tym na potrzeby wojska. W związku z tym finansowało istnienie stadnin państwowych.
+
'''Hodowla koni'''
  
Wyjątkowe miejsce wśród tego typu stadnin zajmuje dawna stadnina koni wojskowych w [[Liski|Liskach]] ([[Sepopol (gmina miejsko-wiejska)|gm. Sępopol]], [[powiat bartoszycki]]), która została założona w 1740 r. po wcześniejszym wykupieniu folwarku z rąk rodu Kunheim. W stadninie do dziś kontynuuje się hodowlę koni. Wyróżnia się w tej grupie także stadnina w [[Kętrzyn|Kętrzynie]] (bud. 1877 r.), gdzie hoduje się obecnie głównie konie zimnokrwiste.
+
Na pozytywny rozwój hodowli koni w prowincji wpływały nie tylko warunki naturalne – duża liczba pastwisk i łąk, ale przede wszystkim duże zapotrzebowanie na konie stanowiące główna siłą pociągową i transportową (wierzchowce). Nie bez znaczenia były tu także stałe zapotrzebowanie wojska na konie, które skupowano na specjalnie organizowanych w tym celach targach określanym mianem Remontemarkt. Armia nie sprowadzała koni z zagranicy i miała duże wymagania względem kupowanych koni. Prusy Wschodnie otrzymały status prowincji hodującej konie wojskowe
  
Duże, państwowe stadniny funkcjonowały także w [[Kadyny|Kadynach]] w [[Tolkmicko (gmina miejsko-wiejska)|gm. Tolkmicko]] (stadnina cesarska) oraz w [[Rzeczna|Rzecznej]] w [[Pasłęk (gmina miejsko-wiejska)|gm. Pasłęk]] ([[powiat elbląski]]). Hodowle koni kontynuowano tu także po 1945 r.
+
Państwo wspierało hodowlę koni poprzez zakładanie państwowych stadnin i wspomaganie prywatnych hodowców. Na rzecz poprawy ras hodowlanych działali także właściciele ziemscy i chłopi, wydawano liczne broszury upowszechniające wiedzę o hodowli koni, organizowano wyścigi. Założono także Wschodniopruską Księgę Klaczy Stadnych oraz stworzono strukturę organizacyjną państwowych stadnin, które zakładano już w XVIII w. np. w Trakiejmach (1731/1732), Liskach (1740 r.) i Wystruci (1787 r.). W 1825 r. w Prusach Wschodnich hodowano 330 129 koni i źrebiąt, w 1849 r. – 333 602. Prusy Wschodnie wiodły prym w hodowli koni w Prusach, później na obszarze państwa niemieckiego praktycznie aż do wybuchu drugiej wojny światowej. Rozwój stadnin nastąpił po 1870 r. W 1931r. w prowincji hodowano 440 777 koni (nie licząc koni wojskowych).
 +
 
 +
'''Stadniny'''
 +
 
 +
Na terenie obecnego województwa warmińsko – mazurskiego zachowały się do dziś historyczne zespoły zabudowy stadnin, w tym założone z inicjatywy państwa. Znajdują się one m.in. w: Liskach (gm. Sępopol), Kętrzynie, Braniewie, Kadynach (gm. Tolkmicko) i Rzecznej (gm. Pasłęk). Hodowano tu zarówno konie ciepło, jak i zimnokrwiste – te jednak w mniejszej ilości. Po 1945 r. większość stadnin przekształcono w Państwowe Gospodarstwa Rolne. W części z powodzeniem kontynuowano tradycje hodowli koni, w w/w stadninach ma to miejsce do dziś.
 +
*Najstarszą tradycją hodowli koni w tej grupie może poszczycić się stadnina w Liskach, która specjalizowała się w hodowlo koni wojskowych. Jako stadnina państwowa została założona w 1740 r., po wcześniejszym wykupieniu folwarku z rąk rodu Kunheim. Do dziś zachowały się tu budynki z przełomu XIX i XX w., w tym stajnie oraz imponujących rozmiarów spichlerz - magazyn.
 +
*Na przełomie 1876/1877 r. wybudowano w Kętrzynie (ob. przy ul. Bałtyckiej) Królewską Stadninę Koni Trakeńskich, obecnie Państwowe Stado Ogierów. W ramach zespołu wzniesiono stajnie, ujeżdżalnię dom dyrektora oraz domy dla pracowników - odrębne budynki dla żonatych i kawalerów. W istniejących do dziś budynkach, w tym jednaj z najdłuższych stajni w Europie, prowadzi się obecnie hodowle koni zimnokrwistych.
 +
*Państwowa stadnina funkcjonowała także w Braniewie (1889/1890), przy dzisiejszej ul. Moniuszki. Hodowano tu głównie konie rasy trakeńskiej i sztumskiej. Ostatni zarządca stada, aby ochronić cenne ogiery przed Armią Czerwoną, przeprowadził konie w 1945 r. przez zamarznięty Zalew Wiślany. Po zakończeniu wojny w stadninie funkcjonowało Państwowe Stado Ogierów Braniewo, obecnie część budynków użytkuje klub jeździecki.
 +
*Stadnina w Kadynach należała do cesarza Wilhelma. Budynki tworzą czworobok zabudowy, w skład którego wchodzą m.in.: cztery stajnie, dom mieszalny,  zabudowania gospodarce, w tym kuźnia, spichlerz,  i warsztat. Stajnie sąsiadują z założeniem pałacowym i dawną gorzelnią. Zachowane do dziś budynki stadniny zostały wzniesione pod koniec XIX w i na początku XX w. Obecnie znajdują się w posiadaniu osób prywatnych.
 +
*Hodowle koni prowadzi się obecnie także w stadninie w Rzecznej, gdzie oprócz czterech stajni i ujeżdżalni zachował się do dziś także dwór, rządcówka oraz budynki gospodarcze (w tym magazyn z 1906 r.), a także park. W obecnym kształcie stadnina powstała w okresie od drugiej połowy XIX w. do początku XX w. Hodowano tu konie na potrzeby wojska.
 +
 
 +
Wszystkie wymienione powyżej, zachowane do dziś i nadal funkcjonujące zgodnie ze swoim pierwotnym przeznaczeniem stadniny koni, to obiekty o znaczących wartościach historycznych, z których część wpisana została do rejestru zabytków.
 +
 
 +
==Zobacz także==
 +
[http://www.it.ketrzyn.pl/stado-ogierow/ it.ketrzyn.pl][12.05.2015]<br>
 +
[http://braniewo.archiwa.org/zasoby.php?id=17092 braniewo.archiwa.org][12.05.2015]<br>
 +
[http://gci.bartoszyce.pl/mapa/stadnina-koni-w-liskach/ gci.bartoszyce.pl][12.05.2015]<br>
 +
 
 +
==Bibliografia==
 +
G. Labuda (red.), ''Historia Pomorza'', Tom III (1815-1850), Część I – ''Gospodarka, społeczeństwo, ustrój'', Poznań 1993, s. 296-300.<br>
 +
S. Salmonowicz (red.), ''Historia Pomorza'', Tom IV (1850-1918), Część I – ''Ustrój, gospodarka, społeczeństwo'', Toruń 2000, s. 223-227.<br>
 +
P. Quante, H. Buhl, H. Reuber, ''Statistik der Landwirtschaft (Anbau und Ernte, Viehstand, Viehschlachtungen) im Freistaat Preußen für Jahr 1931'', Berlin 1932, s. 124-125.  
  
Wszystkie w/w stadniny to obiekty historyczne o znaczących wartościach zabytkowych.
 
  
  
 
[[Kategoria: Turystyka]] [[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: Zabytki techniki]] [[Kategoria: Sępopol (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: powiat bartoszycki]] [[Kategoria: Pasłęk (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: powiat elbląski]] [[Kategoria: powiat kętrzyński]] [[Kategoria: Tolkmicko (gmina miejsko-wiejska)]]
 
[[Kategoria: Turystyka]] [[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: Zabytki techniki]] [[Kategoria: Sępopol (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: powiat bartoszycki]] [[Kategoria: Pasłęk (gmina miejsko-wiejska)]] [[Kategoria: powiat elbląski]] [[Kategoria: powiat kętrzyński]] [[Kategoria: Tolkmicko (gmina miejsko-wiejska)]]

Aktualna wersja na dzień 08:57, 26 cze 2015

Państwowe stadniny koni

Stadnina koni w Liskach pow. bartoszycki.Fot. Adam Płoski.
Stadnina koni w Liskach pow. bartoszycki.
Fot. Adam Płoski.
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat bartoszycki
Gmina Sępopol
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Państwowe stadniny koni
Państwowe stadniny koni
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Państwowe stadniny koni
Państwowe stadniny koni
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Państwowe stadniny koni (Liski, Rzeczna, Kętrzyn, Kadyny) - tradycja hodowli koni na terenie dawnych Prus Wschodnich sięga średniowiecza. Na początku XIX w. na jedna milę przypadało tu 546 sztuk koni i źrebiąt przy średniej krajowej wynoszącej 436 sztuk. Prym w hodowli wiodły przede wszystkim stadniny państwowe. W kilku z nich, zachowanych do dziś na terenie województwa warmińsko – mazurskiego, tradycje hodowli koni są nadal kontynuowane.

Historia

Hodowla koni

Na pozytywny rozwój hodowli koni w prowincji wpływały nie tylko warunki naturalne – duża liczba pastwisk i łąk, ale przede wszystkim duże zapotrzebowanie na konie stanowiące główna siłą pociągową i transportową (wierzchowce). Nie bez znaczenia były tu także stałe zapotrzebowanie wojska na konie, które skupowano na specjalnie organizowanych w tym celach targach określanym mianem Remontemarkt. Armia nie sprowadzała koni z zagranicy i miała duże wymagania względem kupowanych koni. Prusy Wschodnie otrzymały status prowincji hodującej konie wojskowe

Państwo wspierało hodowlę koni poprzez zakładanie państwowych stadnin i wspomaganie prywatnych hodowców. Na rzecz poprawy ras hodowlanych działali także właściciele ziemscy i chłopi, wydawano liczne broszury upowszechniające wiedzę o hodowli koni, organizowano wyścigi. Założono także Wschodniopruską Księgę Klaczy Stadnych oraz stworzono strukturę organizacyjną państwowych stadnin, które zakładano już w XVIII w. np. w Trakiejmach (1731/1732), Liskach (1740 r.) i Wystruci (1787 r.). W 1825 r. w Prusach Wschodnich hodowano 330 129 koni i źrebiąt, w 1849 r. – 333 602. Prusy Wschodnie wiodły prym w hodowli koni w Prusach, później na obszarze państwa niemieckiego praktycznie aż do wybuchu drugiej wojny światowej. Rozwój stadnin nastąpił po 1870 r. W 1931r. w prowincji hodowano 440 777 koni (nie licząc koni wojskowych).

Stadniny

Na terenie obecnego województwa warmińsko – mazurskiego zachowały się do dziś historyczne zespoły zabudowy stadnin, w tym założone z inicjatywy państwa. Znajdują się one m.in. w: Liskach (gm. Sępopol), Kętrzynie, Braniewie, Kadynach (gm. Tolkmicko) i Rzecznej (gm. Pasłęk). Hodowano tu zarówno konie ciepło, jak i zimnokrwiste – te jednak w mniejszej ilości. Po 1945 r. większość stadnin przekształcono w Państwowe Gospodarstwa Rolne. W części z powodzeniem kontynuowano tradycje hodowli koni, w w/w stadninach ma to miejsce do dziś.

  • Najstarszą tradycją hodowli koni w tej grupie może poszczycić się stadnina w Liskach, która specjalizowała się w hodowlo koni wojskowych. Jako stadnina państwowa została założona w 1740 r., po wcześniejszym wykupieniu folwarku z rąk rodu Kunheim. Do dziś zachowały się tu budynki z przełomu XIX i XX w., w tym stajnie oraz imponujących rozmiarów spichlerz - magazyn.
  • Na przełomie 1876/1877 r. wybudowano w Kętrzynie (ob. przy ul. Bałtyckiej) Królewską Stadninę Koni Trakeńskich, obecnie Państwowe Stado Ogierów. W ramach zespołu wzniesiono stajnie, ujeżdżalnię dom dyrektora oraz domy dla pracowników - odrębne budynki dla żonatych i kawalerów. W istniejących do dziś budynkach, w tym jednaj z najdłuższych stajni w Europie, prowadzi się obecnie hodowle koni zimnokrwistych.
  • Państwowa stadnina funkcjonowała także w Braniewie (1889/1890), przy dzisiejszej ul. Moniuszki. Hodowano tu głównie konie rasy trakeńskiej i sztumskiej. Ostatni zarządca stada, aby ochronić cenne ogiery przed Armią Czerwoną, przeprowadził konie w 1945 r. przez zamarznięty Zalew Wiślany. Po zakończeniu wojny w stadninie funkcjonowało Państwowe Stado Ogierów Braniewo, obecnie część budynków użytkuje klub jeździecki.
  • Stadnina w Kadynach należała do cesarza Wilhelma. Budynki tworzą czworobok zabudowy, w skład którego wchodzą m.in.: cztery stajnie, dom mieszalny, zabudowania gospodarce, w tym kuźnia, spichlerz, i warsztat. Stajnie sąsiadują z założeniem pałacowym i dawną gorzelnią. Zachowane do dziś budynki stadniny zostały wzniesione pod koniec XIX w i na początku XX w. Obecnie znajdują się w posiadaniu osób prywatnych.
  • Hodowle koni prowadzi się obecnie także w stadninie w Rzecznej, gdzie oprócz czterech stajni i ujeżdżalni zachował się do dziś także dwór, rządcówka oraz budynki gospodarcze (w tym magazyn z 1906 r.), a także park. W obecnym kształcie stadnina powstała w okresie od drugiej połowy XIX w. do początku XX w. Hodowano tu konie na potrzeby wojska.

Wszystkie wymienione powyżej, zachowane do dziś i nadal funkcjonujące zgodnie ze swoim pierwotnym przeznaczeniem stadniny koni, to obiekty o znaczących wartościach historycznych, z których część wpisana została do rejestru zabytków.

Zobacz także

it.ketrzyn.pl[12.05.2015]
braniewo.archiwa.org[12.05.2015]
gci.bartoszyce.pl[12.05.2015]

Bibliografia

G. Labuda (red.), Historia Pomorza, Tom III (1815-1850), Część I – Gospodarka, społeczeństwo, ustrój, Poznań 1993, s. 296-300.
S. Salmonowicz (red.), Historia Pomorza, Tom IV (1850-1918), Część I – Ustrój, gospodarka, społeczeństwo, Toruń 2000, s. 223-227.
P. Quante, H. Buhl, H. Reuber, Statistik der Landwirtschaft (Anbau und Ernte, Viehstand, Viehschlachtungen) im Freistaat Preußen für Jahr 1931, Berlin 1932, s. 124-125.