Pajtuny: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja zweryfikowana][wersja zweryfikowana]
Linia 4: Linia 4:
 
  |flaga wsi            =   
 
  |flaga wsi            =   
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
  |dopełniacz wsi        =    
+
  |dopełniacz wsi        = Pajtun   
  |zdjęcie              = Pajtuny. Przydrożna kapliczka warmińska.jpg
+
  |zdjęcie              =  
  |opis zdjęcia          = Pajtuny. Przydrożna kapliczka warmińska 
+
  |opis zdjęcia          =  
  |rodzaj miejscowości  =
+
  |rodzaj miejscowości  = wieś sołecka
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
 
  |powiat                = olsztyński
 
  |powiat                = olsztyński
Linia 14: Linia 14:
 
  |sołectwo              =
 
  |sołectwo              =
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
  |liczba ludności      = 127 (łącznie Pajtuny, [[Nowe Pajtuny]], [[Pajtuński Młyn]])
+
  |liczba ludności      = 127  
 
  |rok                  = 2010  
 
  |rok                  = 2010  
 
  |strefa numeracyjna    =
 
  |strefa numeracyjna    =
Linia 29: Linia 29:
 
  |www                  =
 
  |www                  =
 
}}<br/>
 
}}<br/>
''' Pajtuny ''' (niem. ''Pathaunen '') – [[wieś sołecka]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Purda (gmina wiejska)|gminie Purda]]. W latach 1975-1998 miejscowość należała [[podział administracyjny|administracyjnie]] do [[województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]].
+
''' Pajtuny ''' (niem. ''Pathaunen '') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Purda (gmina wiejska)|gminie Purda]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. Miejscowość w 2010 roku liczyła 127 mieszkańców <ref>łącznie Pajtuny, [[Nowe Pajtuny]], [[Pajtuński Młyn]]</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Sławomir Nafalski]]<ref>[http://www.purda.pl/ogoszenia/192-wyniki-wyborow-sotysow-i-rad-soeckich.html/ Strona Gminy Purda] [14.10.2014]</ref>.
 
+
<br/><br/>
Miejscowość w 2010 roku liczyła 127 mieszkańców (łącznie Pajtuny, [[Nowe Pajtuny]], [[Pajtuński Młyn]]). Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Sławomir Nafalski]]<ref>http://www.purda.pl/ogoszenia/192-wyniki-wyborow-sotysow-i-rad-soeckich.html</ref>.
 
 
 
<br/>
 
  
 
== Położenie ==
 
== Położenie ==
Wieś położona jest na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]],3 km na północ od [[Purda|Purdy]].
+
Wieś położona jest na [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierzu Olsztyńskim]], 3 km na północ od [[Purda|Purdy]].
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Dzieje miejscowości ==
 
== Dzieje miejscowości ==
Przywilej lokacyjny dla wsi został wystawiony przez kapitułę warmińską 26 stycznia 1374 roku. Odbiorcą nadania na 30 łanów był Prus Peuthune - od jego imienia osadę nazwano Peythunen. Nazwa funkcjonowała obok spolszczonej wersji Pajtuny. [[Wojny polsko-krzyżackie]] w XV wieku doprowadziły do utraty właściciela. Majątek ponownie wrócił do rąk kapituły warmińskiej i stawał się przedmiotem kolejnych nadań. Wieś zasiedlali przybysze z Mazowsza: Monder Matzki, Janko Sterki, Jakub Schippelsky, Piotr Szafraniec. Majątek obejmował ostatecznie obszar 22,5 łana. 3 łany od 2. połowy XVII wieku zostały ujęte na rzecz młyna. Pod koniec XV wieku właścicielem majątku był Polak, niejaki Jakub.
+
Przywilej lokacyjny dla wsi został wystawiony przez kapitułę warmińską 26 stycznia 1374 roku. Odbiorcą nadania na 30 łanów był [[Prusowie |Prus]] Peuthune - od jego imienia osadę nazwano ''Peythunen''. Nazwa funkcjonowała obok spolszczonej wersji Pajtuny. [[Wojny polsko–krzyżackie]] w XV wieku doprowadziły do utraty właściciela. Majątek ponownie wrócił do rąk kapituły warmińskiej i stawał się przedmiotem kolejnych nadań. Wieś zasiedlali przybysze z Mazowsza: Monder Matzki, Janko Sterki, Jakub Schippelsky, Piotr Szafraniec. Majątek obejmował ostatecznie obszar 22,5 łana. 3 łany od 2. połowy XVII wieku zostały ujęte na rzecz młyna. Pod koniec XV wieku właścicielem majątku był Polak, niejaki Jakub.
  
W 1614 roku Pajtuny trafiły do rąk nowego właściciela von Wildenaw-Kozłowski. Jednak już od 1631 roku dobra należały do szlacheckiej rodziny Zagórnych, herbu Rogala. Pajtuny oraz majątek [[Wyrandy]] odziedziczył jeden z potomków - Piotr Zagórny. W 1697 roku dobra były własnością Mikołaja Wołowskiego, herbu Prus. W pobliskim [[Prejłowo|Prejłowie]] rezydował jego stryj Jan. W 1708 roku majątek należał do szlacheckiej rodziny Młodzianowskich herbu Dąbrowa. W latach 1740-1787
+
W 1614 roku Pajtuny trafiły do rąk nowego właściciela von Wildenaw–Kozłowski. Jednak już od 1631 roku dobra należały do szlacheckiej rodziny [[Rodzina Zagórnych |Zagórnych]] herbu Rogala. Pajtuny oraz majątek [[Wyrandy]] odziedziczył jeden z potomków – [[Piotr Zagórny]]. W 1697 roku dobra były własnością [[Mikołaj Wołowski| Mikołaja Wołowskiego]] herbu Prus. W pobliskim [[Prejłowo|Prejłowie]] rezydował jego stryj [[Jan Wołowski |Jan]]. W 1708 roku majątek należał do szlacheckiej rodziny [[Rodzina Młodzianowskich| Młodzianowskich]] herbu Dąbrowa. W latach 1740–1787 stanowił własność [[Rodzina Badyńskich| Badyńskich]] herbu Jelita. W 1774 roku majątek i pozostałe dobra należały do wdowy po [[Antoni Badyński| Antonim Badyńskim]]. Prawdopodobnie po jej śmierci Pajtuny sprzedano. W latach 1787–1806 dobra należały do rodziny [[Rodzina von Pastau| von Pastau]].
stanowił własność Badyńskich herbu Jelita. W 1774 roku majątek i pozostałe dobra należały do wdowy po Antonim Badyńskim. Prawdopodobnie po jej jej śmierci Pajtuny  
 
sprzedano. W latach 1787-1806 dobra należały do rodziny von Pastau.
 
  
Po zaborze [[Warmia|Warmii]] przez [[Prusy]] w Pajtunach rozrózniano wieś królewską i majątek szlachecki, które w 1820 roku liczyły łącznie 132 mieszkańców i 17 domów. W tym czasie we wsi działała karczma, której właścicielem był Jan Lengowski. Na początku XIX stulecia w Pajtunach powstała niewielka posiadłość majątkowa obejmująca obszar 144 ha. Powstały tzw. Nowe Pajtuny, położone nieco dalej na północny wschód od właściwych Pajtun. Z czasem majątek rozwinął się w większe gospodarstwo chłopskie. Natomiast Pajtuny od 1889 roku obejmowały powierzchnię 370 ha. W tym czasie należały do Karla Wiepkinga. Pajtuny stanowiły jego własność z pewnością do 1905 roku.  
+
Po zaborze [[Warmia|Warmii]] przez [[Prusy]] w Pajtunach rozróżniano [[Wieś królewska |wieś królewską]] i majątek szlachecki, które w 1820 roku liczyły łącznie 132 mieszkańców i 17 domów. W tym czasie we wsi działała karczma, której właścicielem był [[Jan Lengowski]]. Na początku XIX stulecia w Pajtunach powstała niewielka posiadłość majątkowa obejmująca obszar 144 ha. Powstały tzw. [[Nowe Pajtuny]], położone nieco dalej na północny wschód od właściwych Pajtun. Z czasem majątek rozwinął się w większe gospodarstwo chłopskie. Natomiast Pajtuny od 1889 roku obejmowały powierzchnię 370 ha. W tym czasie należały do [[Karl Wiepking |Karla Wiepkinga]]. Pajtuny stanowiły jego własność z pewnością do 1905 roku.  
  
W 1907 majątek w Pajtunach należał do generała w stanie spoczynku von Berckena, który uruchomił w dobrach produkcję torfu opałowego. Był również właścicielem [[Prejłowo|Prejłowa]]. Po jego śmierci w roku 1922 Pajtuny przeszły w ręce spadkobierców. W 1928 roku Pajtuny wraz z Nowymi Pajtunami były zamieszkane przez 193 osoby.
+
W 1907 majątek w Pajtunach należał do generała w stanie spoczynku von Berckena, który uruchomił w dobrach produkcję torfu opałowego. Był również właścicielem Prejłowa. Po jego śmierci w roku 1922 Pajtuny przeszły w ręce spadkobierców. W 1928 roku Pajtuny wraz z Nowymi Pajtunami były zamieszkane przez 193 osoby.
 
<br/>
 
<br/>
  
 
== Ludzie związani z miejscowością ==
 
== Ludzie związani z miejscowością ==
*[[Andrzej Zagórny]] (ur.1641) - urodzony w Pajtunach potomek właściciel majątku, kanonik warmiński, proboszcz W Olsztynie
+
*[[Andrzej Zagórny]] (ur.1641) urodzony w Pajtunach potomek właściciel majątku, kanonik warmiński, proboszcz w [[Olsztyn| Olsztynie]]
<br/>
 
  
 
== Zabytki ==
 
== Zabytki ==
*Pozostałości założenia dworsko-parkowego
+
*pozostałości założenia dworsko–parkowego
*Tradycyjne kapliczki przydrożne
+
*tradycyjne kapliczki przydrożne
*Budynek dawnej szkoły
+
*budynek dawnej szkoły
*Tradycyjne chałupy warmińskie i zabudowania gospodarcze
+
*tradycyjne chałupy warmińskie i zabudowania gospodarcze
*Niewielki kurhan
+
*niewielki kurhan
*Cmentarz ewangelicki
+
*cmentarz ewangelicki
<br/>
 
  
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
 
#''Przewodnik turystyczny po gminie Purda'', Purda 2013.
 
#''Przewodnik turystyczny po gminie Purda'', Purda 2013.
 
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.
 
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.
#[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [data dostępu: 12.11.2013]
+
#[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [12.11.2013]
#[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [data dostępu: 12.11.2013]
+
#[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013]
#[http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013]
+
#[http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]
<br/>
 
  
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}

Wersja z 12:38, 14 paź 2014

Pajtuny

Rodzaj miejscowości wieś sołecka
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Gmina Purda
Liczba ludności (2010) 127
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Pajtuny
Pajtuny
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Pajtuny
Pajtuny
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Pajtuny (niem. Pathaunen ) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 127 mieszkańców [1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Sławomir Nafalski[2].

Położenie

Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 3 km na północ od Purdy.

Dzieje miejscowości

Przywilej lokacyjny dla wsi został wystawiony przez kapitułę warmińską 26 stycznia 1374 roku. Odbiorcą nadania na 30 łanów był Prus Peuthune - od jego imienia osadę nazwano Peythunen. Nazwa funkcjonowała obok spolszczonej wersji Pajtuny. Wojny polsko–krzyżackie w XV wieku doprowadziły do utraty właściciela. Majątek ponownie wrócił do rąk kapituły warmińskiej i stawał się przedmiotem kolejnych nadań. Wieś zasiedlali przybysze z Mazowsza: Monder Matzki, Janko Sterki, Jakub Schippelsky, Piotr Szafraniec. Majątek obejmował ostatecznie obszar 22,5 łana. 3 łany od 2. połowy XVII wieku zostały ujęte na rzecz młyna. Pod koniec XV wieku właścicielem majątku był Polak, niejaki Jakub.

W 1614 roku Pajtuny trafiły do rąk nowego właściciela von Wildenaw–Kozłowski. Jednak już od 1631 roku dobra należały do szlacheckiej rodziny Zagórnych herbu Rogala. Pajtuny oraz majątek Wyrandy odziedziczył jeden z potomków – Piotr Zagórny. W 1697 roku dobra były własnością Mikołaja Wołowskiego herbu Prus. W pobliskim Prejłowie rezydował jego stryj Jan. W 1708 roku majątek należał do szlacheckiej rodziny Młodzianowskich herbu Dąbrowa. W latach 1740–1787 stanowił własność Badyńskich herbu Jelita. W 1774 roku majątek i pozostałe dobra należały do wdowy po Antonim Badyńskim. Prawdopodobnie po jej śmierci Pajtuny sprzedano. W latach 1787–1806 dobra należały do rodziny von Pastau.

Po zaborze Warmii przez Prusy w Pajtunach rozróżniano wieś królewską i majątek szlachecki, które w 1820 roku liczyły łącznie 132 mieszkańców i 17 domów. W tym czasie we wsi działała karczma, której właścicielem był Jan Lengowski. Na początku XIX stulecia w Pajtunach powstała niewielka posiadłość majątkowa obejmująca obszar 144 ha. Powstały tzw. Nowe Pajtuny, położone nieco dalej na północny wschód od właściwych Pajtun. Z czasem majątek rozwinął się w większe gospodarstwo chłopskie. Natomiast Pajtuny od 1889 roku obejmowały powierzchnię 370 ha. W tym czasie należały do Karla Wiepkinga. Pajtuny stanowiły jego własność z pewnością do 1905 roku.

W 1907 majątek w Pajtunach należał do generała w stanie spoczynku von Berckena, który uruchomił w dobrach produkcję torfu opałowego. Był również właścicielem Prejłowa. Po jego śmierci w roku 1922 Pajtuny przeszły w ręce spadkobierców. W 1928 roku Pajtuny wraz z Nowymi Pajtunami były zamieszkane przez 193 osoby.

Ludzie związani z miejscowością

Zabytki

  • pozostałości założenia dworsko–parkowego
  • tradycyjne kapliczki przydrożne
  • budynek dawnej szkoły
  • tradycyjne chałupy warmińskie i zabudowania gospodarcze
  • niewielki kurhan
  • cmentarz ewangelicki

Bibliografia

  1. Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
  2. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
  3. Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
  4. Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
  5. Verwaltungsgeschichte [12.11.2013

Przypisy

  1. łącznie Pajtuny, Nowe Pajtuny, Pajtuński Młyn
  2. Strona Gminy Purda [14.10.2014]