Parafia pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i Świętego Wojciecha w Nidzicy: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
(→Kler parafialny) |
(→Historia parafii) |
||
| Linia 23: | Linia 23: | ||
== Historia parafii == | == Historia parafii == | ||
| − | ... | + | |
| + | Parafia pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i Świętego Wojciecha w Nidzicy | ||
| + | ul. Młynarska 12, 13-100 Nidzica, tel. 89 625 29 12 | ||
| + | O parafii - Historia | ||
| + | Miejski kościół w Nidzicy ulokowany został w zachodniej części miasta, i tym samym stanowił naturalną część miejskich murów obronnych. Ich fragment został zachowany do dnia dzisiejszego i widoczny jest przy wejściu na plebanię od strony kościoła. Pierwszą wzmiankę o kościele i proboszczu Nidzicy znajdujemy w dokumencie lokacyjnym miasta z 7 grudnia 1381 roku. Opiekę duszpasterską w kościele parafialnym sprawowało wówczas dwóch duchownych: proboszcz, którym opiekował się Zakon Krzyżacki i diakon zatrudniany przez miasto. Jednakże rycerstwo w świątyni pojawiało się bardzo rzadko, ponieważ swoją kaplicę mieli w tutejszym zamku. Pierwszy budynek kościoła niestety nie przetrwał długo, gdyż wraz z rynkiem spłonął w roku 1414. | ||
| + | Osobista znajomość Wielkiego Mistrza Krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna z ojcem Reformacji Marcinem Lutrem jak i przejście katolickiego biskupa sąsiedniej diecezji sambijskiej Georga von Polenza na luteranizm w roku 1524, spowodowała, że szybko rozwijająca się w Niemczech Reformacja dotarła także do naszego miasta. Zanim Albrecht Hohenzollern przeszedł na protestantyzm (1525), a nasz kościół przejęto dla ich wyznawców, co niedziela, za zgodą miejskiego proboszcza, wygłaszane były kazania dla luteran, przez polskiego kapłana Piotra. W roku 1579 nastąpił remont kościoła, wsparty pomocą rządu, który na ten cel przekazał 20 000 cegieł. | ||
| + | 30 marca 1664 roku w wyniku potężnego pożaru miasta spłonął kościół, a nabożeństwa ewangelickie przeniesiono do kaplicy zamkowej. 13 stycznia 1689 rząd przekazał miastu na budowę kościelnej wieży 5000 cegieł i tyle samo dachówek. Nowo wzniesiony kościół początkowo był pokryty gontem. Pozostałe koszty naprawy obu kościoła i należących do niego budynków pokryto z kasy kościelnej i dziesięciny. Kolejny raz kościół przebudowano w roku 1725. | ||
| + | 24 czerwca 1758 roku Kolegium Sprawiedliwości w Nidzicy złożyło wniosek do rosyjskich władz, które wówczas okupowały miasto, o pomoc sfinansowaniu uszkodzonego dachu kościelnej wieży. Potrzebne drewno parafia otrzymała z królewskiego lasu w Napiwodzie. W podobnym stanie w roku 1772 był dach kościoła, w którym na skutek padających deszczów, woda przeciekająca przez sufit zniszczyła ławki na chórze. | ||
| + | 5 sierpnia 1804 roku w wyniku ogromnego pożaru miasta kościół kolejny raz spłoną. Jednak ponowne jego wzniesienie "w jeszcze istniejących murach" władze zarządziły dopiero l8 grudnia 1805 roku. Wojna francusko - pruska wymusiła przesunięcie odbudowy świątyni do roku 1817 i dzięki wsparciu króla pruskiego trwała tylko 2 lata - do roku 1819. W tym czasie nabożeństwa odbywały się w ratuszu. Stacjonujące w mieście wojska francuskie w roku 1807 urządziły w nim piekarnię polową; krótko też był w nim szpital polowy. Ponownego spalenia świątyni 22 sierpnia 1914 roku dokonali pijani kozacy armii carskiej. | ||
| + | Kolejny raz przebudowano zniszczony przez wojnę kościół w latach l920 ― 1924. Dawny styl zastąpiono arkadowym (pseudorenesansowym), który zachował się do tej pory. Do tego czasu nabożeństwa od roku 1915 odbywały się w tymczasowym kościele zaprojektowanym przez berlińskiego architekta Bodo Ebhardta. Po II wojnie światowej, 1 maja 1946 kościół został przejęty przez katolików. | ||
| + | Jak wyglądał kościół do XVI wieku nie wiadomo. Z przeprowadzonej wizytacji kościelnej w 1561 roku wynika, że posiadał chór i rozstawione ławki. Według relacji i szkiców Christopha Hartknocha z roku l684, był dwunawowy z wieżą na północnej stronie. Chór istniał także w wieku XVIII (1772), chociaż zarezerwowany był dla wojskowych elit i ich rodzin. | ||
| + | W XVIII wieku nidzickie cechy rzemieślnicze miały w miejskim kościele odrębne ławki i miejsca siedzące. Na zachodniej stronie siadali krawcy, kuśnierze, piekarze, w drugiej grupie ślusarze, kowale i stolarze, i na końcu, na osobnych miejscach garncarze. Na wschodniej stronie, naprzeciwko ambony, znajdowało się miejsce magistratu, a po ich prawej stronie dwie ławki zajmował cech szewski oraz płóciennik. Do ich miejsc przylegały siedzenia sukiennika i kołodzieja. W roku 1791 własne miejsca w kościele otrzymali murarze i cieśle, czego w ich imieniu usilnie domagał się budowniczy Drews z Wielbarka. | ||
| + | Organy w kościele istniały przed 1728 rokiem, o czym świadczy skarga mieszkańców miasta do magistratu z tego roku, że "na budowę organów składana z pola danina została podniesiona, chociaż ich budowa od kilku lat jest zakończona". W roku 1735 nadworny organomistrz Georg Caspari z Królewca poddał je gruntownej naprawie, ale już w 1772r. znowu zostały uszkodzone. Podobnie się stało w 1777r., na co skarżyli się mieszkańcy "że organy są używane nie przez organistę, ale wszelako przez grę niezdolnych rąk mieszkańców i przez to od czasu do czasu się psują". | ||
| + | Wygląd prezbiterium nidzickiego kościoła znany jest dopiero z lat 20-tych XX wieku. Natomiast w XVIII wieku w ołtarzu istniał bliżej nieznany obraz, na którego naprawę i pozłocenie wiceburmistrz Neumann 8 października 1733r. wysłał testamentowy zapis kościoła w wysokości 40 talarów. Od roku 1820 w głównym ołtarzu tuż pod sklepieniem widniał obraz olejny ukrzyżowania Chrystusa, namalowany w przez prof. Knorre z Królewca, zamalowany w czasie remontu w latach 80-tych XX wieku. | ||
| + | Według inwentarza z roku 1579, nidzicki kościół posiadał między innymi 2 srebrne kielichy z 2 pozłacanymi patenami, jedną srebrną monstrancję, 1 bursztynowy różaniec, 1 miedzianą kadzielnicę, 1 pozłacaną miedzianą monstrancję, 6 cynowych wielkich lichtarzy (z których 2 sprzedano) i 2 mosiężne średnie lichtarze. W roku 1663, wdowa Magolt, której mąż był miejskim pisarzem w Kwidzynie, zapisała w testamencie kościołowi między innymi: "srebrną wewnętrznie pozłacaną patenę", a Georg Amenda przekazał dzban do wina [ampułki do wina] wykonany wg wzorów sztuki myśliwskiej. Natomiast w roku 1724 Samuel Senstenberg ofiarował pozłacany srebrny kielich. | ||
| + | Plac wokół kościoła otrzymał obmurowanie na przełomie XVI/XVII wieku, które później o kilka stóp zostało pomniejszone. Po I wojnie światowej odbudowany dopiero w roku 1924 dzięki wsparciu hojnych ofiarodawców z Ameryki i zamożnych nidziczan i Leo Beckera i Alfreda E. Kardinala. O tym fakcie informują szczątki tablicy pamiątkowej wmurowanej w ogrodzenie kościoła: "Postawienie tego muru umożliwione dzięki fundatorom: Panu Leo Becker - Schlossgut Ndbg, Panu Alfredowi E. Kardinal Ndbg i niemieckim Amerykanom z Chicago - Nidzica w roku 1924 ". | ||
| + | Na dzisiejszym placu kościelnym znajdował się prawdopodobnie pierwszy powszechny chrześcijański cmentarz kościelny, który ciągnął się aż do oficyny głównego urzędu celnego przy rynku. Natomiast bogatszych mieszkańców miasta, jeszcze w 1738 roku chowano w podziemiach kościoła. | ||
<br/> | <br/> | ||
| + | Działdowska (tylko nr 2); Findera (tylko nr 1-10); Jagiełły; Kajki; Kilińskiego; Kolejowa; Kopernika; Kościuszki; Kraszewskiego; Krzywa; Limanowskiego; 1-go Maja; 3-go Maja; Mickiewicza; Młynarska; Moniuszki; Murarska; Murzynowskiego; Ogrodowa; Osińskiego; Przechodnia; XXX- Lecia; Rataja; Sienkiewicza; Słowackiego; Steffena; Traugutta; Warszawska; Al. Wojska Polskiego; Plac Wolności; Wyborska; Zamkowa; Zielona; Żeromskiego; | ||
| + | oraz wioski: Borowy Młyn; Olszewko; Olszewo; Piątki; Pielgrzymowo; Robaczewo; Tatary. | ||
== Kler parafialny == | == Kler parafialny == | ||
Wersja z 12:46, 1 sty 2014
| Parafia pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i Świętego Wojciecha | |
| | |
 Kościół parafialny, źródło: Archidiecezja warmińska, 01.01.2014.
| |
| Siedziba | Nidzica |
| Adres | ul. Młynarska 12, 13-100 Nidzica |
| Data powołania | XV w. |
| Wyznanie | katolickie |
| Kościół | rzymskokatolicki |
| Archidiecezja | warmińska |
| Dekanat | Szczytno |
| Kościół | Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i Świętego Wojciecha |
| Parafia św. Wojciecha w Nidzicy | |
Parafia pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i Świętego Wojciecha w Nidzicy – rzymskokatolicka parafia leżąca w dekanacie Nidzica, należącym do archidiecezji warmińskiej. Erygowana w XV w. Mieści się przy ul. Młynarskiej 12 w Nidzicy.
Spis treści
Historia parafii
Parafia pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i Świętego Wojciecha w Nidzicy
ul. Młynarska 12, 13-100 Nidzica, tel. 89 625 29 12
O parafii - Historia
Miejski kościół w Nidzicy ulokowany został w zachodniej części miasta, i tym samym stanowił naturalną część miejskich murów obronnych. Ich fragment został zachowany do dnia dzisiejszego i widoczny jest przy wejściu na plebanię od strony kościoła. Pierwszą wzmiankę o kościele i proboszczu Nidzicy znajdujemy w dokumencie lokacyjnym miasta z 7 grudnia 1381 roku. Opiekę duszpasterską w kościele parafialnym sprawowało wówczas dwóch duchownych: proboszcz, którym opiekował się Zakon Krzyżacki i diakon zatrudniany przez miasto. Jednakże rycerstwo w świątyni pojawiało się bardzo rzadko, ponieważ swoją kaplicę mieli w tutejszym zamku. Pierwszy budynek kościoła niestety nie przetrwał długo, gdyż wraz z rynkiem spłonął w roku 1414.
Osobista znajomość Wielkiego Mistrza Krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna z ojcem Reformacji Marcinem Lutrem jak i przejście katolickiego biskupa sąsiedniej diecezji sambijskiej Georga von Polenza na luteranizm w roku 1524, spowodowała, że szybko rozwijająca się w Niemczech Reformacja dotarła także do naszego miasta. Zanim Albrecht Hohenzollern przeszedł na protestantyzm (1525), a nasz kościół przejęto dla ich wyznawców, co niedziela, za zgodą miejskiego proboszcza, wygłaszane były kazania dla luteran, przez polskiego kapłana Piotra. W roku 1579 nastąpił remont kościoła, wsparty pomocą rządu, który na ten cel przekazał 20 000 cegieł.
30 marca 1664 roku w wyniku potężnego pożaru miasta spłonął kościół, a nabożeństwa ewangelickie przeniesiono do kaplicy zamkowej. 13 stycznia 1689 rząd przekazał miastu na budowę kościelnej wieży 5000 cegieł i tyle samo dachówek. Nowo wzniesiony kościół początkowo był pokryty gontem. Pozostałe koszty naprawy obu kościoła i należących do niego budynków pokryto z kasy kościelnej i dziesięciny. Kolejny raz kościół przebudowano w roku 1725.
24 czerwca 1758 roku Kolegium Sprawiedliwości w Nidzicy złożyło wniosek do rosyjskich władz, które wówczas okupowały miasto, o pomoc sfinansowaniu uszkodzonego dachu kościelnej wieży. Potrzebne drewno parafia otrzymała z królewskiego lasu w Napiwodzie. W podobnym stanie w roku 1772 był dach kościoła, w którym na skutek padających deszczów, woda przeciekająca przez sufit zniszczyła ławki na chórze.
5 sierpnia 1804 roku w wyniku ogromnego pożaru miasta kościół kolejny raz spłoną. Jednak ponowne jego wzniesienie "w jeszcze istniejących murach" władze zarządziły dopiero l8 grudnia 1805 roku. Wojna francusko - pruska wymusiła przesunięcie odbudowy świątyni do roku 1817 i dzięki wsparciu króla pruskiego trwała tylko 2 lata - do roku 1819. W tym czasie nabożeństwa odbywały się w ratuszu. Stacjonujące w mieście wojska francuskie w roku 1807 urządziły w nim piekarnię polową; krótko też był w nim szpital polowy. Ponownego spalenia świątyni 22 sierpnia 1914 roku dokonali pijani kozacy armii carskiej.
Kolejny raz przebudowano zniszczony przez wojnę kościół w latach l920 ― 1924. Dawny styl zastąpiono arkadowym (pseudorenesansowym), który zachował się do tej pory. Do tego czasu nabożeństwa od roku 1915 odbywały się w tymczasowym kościele zaprojektowanym przez berlińskiego architekta Bodo Ebhardta. Po II wojnie światowej, 1 maja 1946 kościół został przejęty przez katolików.
Jak wyglądał kościół do XVI wieku nie wiadomo. Z przeprowadzonej wizytacji kościelnej w 1561 roku wynika, że posiadał chór i rozstawione ławki. Według relacji i szkiców Christopha Hartknocha z roku l684, był dwunawowy z wieżą na północnej stronie. Chór istniał także w wieku XVIII (1772), chociaż zarezerwowany był dla wojskowych elit i ich rodzin.
W XVIII wieku nidzickie cechy rzemieślnicze miały w miejskim kościele odrębne ławki i miejsca siedzące. Na zachodniej stronie siadali krawcy, kuśnierze, piekarze, w drugiej grupie ślusarze, kowale i stolarze, i na końcu, na osobnych miejscach garncarze. Na wschodniej stronie, naprzeciwko ambony, znajdowało się miejsce magistratu, a po ich prawej stronie dwie ławki zajmował cech szewski oraz płóciennik. Do ich miejsc przylegały siedzenia sukiennika i kołodzieja. W roku 1791 własne miejsca w kościele otrzymali murarze i cieśle, czego w ich imieniu usilnie domagał się budowniczy Drews z Wielbarka.
Organy w kościele istniały przed 1728 rokiem, o czym świadczy skarga mieszkańców miasta do magistratu z tego roku, że "na budowę organów składana z pola danina została podniesiona, chociaż ich budowa od kilku lat jest zakończona". W roku 1735 nadworny organomistrz Georg Caspari z Królewca poddał je gruntownej naprawie, ale już w 1772r. znowu zostały uszkodzone. Podobnie się stało w 1777r., na co skarżyli się mieszkańcy "że organy są używane nie przez organistę, ale wszelako przez grę niezdolnych rąk mieszkańców i przez to od czasu do czasu się psują".
Wygląd prezbiterium nidzickiego kościoła znany jest dopiero z lat 20-tych XX wieku. Natomiast w XVIII wieku w ołtarzu istniał bliżej nieznany obraz, na którego naprawę i pozłocenie wiceburmistrz Neumann 8 października 1733r. wysłał testamentowy zapis kościoła w wysokości 40 talarów. Od roku 1820 w głównym ołtarzu tuż pod sklepieniem widniał obraz olejny ukrzyżowania Chrystusa, namalowany w przez prof. Knorre z Królewca, zamalowany w czasie remontu w latach 80-tych XX wieku.
Według inwentarza z roku 1579, nidzicki kościół posiadał między innymi 2 srebrne kielichy z 2 pozłacanymi patenami, jedną srebrną monstrancję, 1 bursztynowy różaniec, 1 miedzianą kadzielnicę, 1 pozłacaną miedzianą monstrancję, 6 cynowych wielkich lichtarzy (z których 2 sprzedano) i 2 mosiężne średnie lichtarze. W roku 1663, wdowa Magolt, której mąż był miejskim pisarzem w Kwidzynie, zapisała w testamencie kościołowi między innymi: "srebrną wewnętrznie pozłacaną patenę", a Georg Amenda przekazał dzban do wina [ampułki do wina] wykonany wg wzorów sztuki myśliwskiej. Natomiast w roku 1724 Samuel Senstenberg ofiarował pozłacany srebrny kielich.
Plac wokół kościoła otrzymał obmurowanie na przełomie XVI/XVII wieku, które później o kilka stóp zostało pomniejszone. Po I wojnie światowej odbudowany dopiero w roku 1924 dzięki wsparciu hojnych ofiarodawców z Ameryki i zamożnych nidziczan i Leo Beckera i Alfreda E. Kardinala. O tym fakcie informują szczątki tablicy pamiątkowej wmurowanej w ogrodzenie kościoła: "Postawienie tego muru umożliwione dzięki fundatorom: Panu Leo Becker - Schlossgut Ndbg, Panu Alfredowi E. Kardinal Ndbg i niemieckim Amerykanom z Chicago - Nidzica w roku 1924 ".
Na dzisiejszym placu kościelnym znajdował się prawdopodobnie pierwszy powszechny chrześcijański cmentarz kościelny, który ciągnął się aż do oficyny głównego urzędu celnego przy rynku. Natomiast bogatszych mieszkańców miasta, jeszcze w 1738 roku chowano w podziemiach kościoła.
Działdowska (tylko nr 2); Findera (tylko nr 1-10); Jagiełły; Kajki; Kilińskiego; Kolejowa; Kopernika; Kościuszki; Kraszewskiego; Krzywa; Limanowskiego; 1-go Maja; 3-go Maja; Mickiewicza; Młynarska; Moniuszki; Murarska; Murzynowskiego; Ogrodowa; Osińskiego; Przechodnia; XXX- Lecia; Rataja; Sienkiewicza; Słowackiego; Steffena; Traugutta; Warszawska; Al. Wojska Polskiego; Plac Wolności; Wyborska; Zamkowa; Zielona; Żeromskiego;
oraz wioski: Borowy Młyn; Olszewko; Olszewo; Piątki; Pielgrzymowo; Robaczewo; Tatary.
Kler parafialny
Proboszcz:
ks. kap. hon. Tadeusz Lewdarowicz
Wykaz wikariuszy:
ks. Jan Podwysocki
ks. mgr lic. Andrzej Sosnowski
Filie parafii
Filia w Pielgrzymowie
Kaplica w szpitalu w Nidzicy
Domy zgromadzeń zakonnych na terenie parafii
Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny
Zobacz też
Bibliografia
Archidiecezja warmińska, 01.01.2014.
Parafia św. Wojciecha w Nidzicy, 01.01.2014.
