Pieniężno (gmina miejsko-wiejska): Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja zweryfikowana][wersja zweryfikowana]
(Miejscowości na terenie gminy)
 
(Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 29: Linia 29:
 
}}  
 
}}  
 
'''Gmina Pieniężno''' – gmina miejsko-wiejska położona w północno-zachodniej części [[województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w południowo-wschodniej części [[powiat braniewski| powiatu braniewskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Pieniężno| Pieniężnie]].
 
'''Gmina Pieniężno''' – gmina miejsko-wiejska położona w północno-zachodniej części [[województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]], w południowo-wschodniej części [[powiat braniewski| powiatu braniewskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Pieniężno| Pieniężnie]].
 
 
Tereny gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno położone są na obszarze [[Wzniesienia Górowskie| Wzniesień Górowskich]] nad rzeką [[Rzeka Wałsza| Wałszą]]. Są to tereny typowo rolnicze, atrakcyjne pod względem turystycznym, posiadające bogate walory kulturowe, poznawcze i historyczne.
 
Tereny gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno położone są na obszarze [[Wzniesienia Górowskie| Wzniesień Górowskich]] nad rzeką [[Rzeka Wałsza| Wałszą]]. Są to tereny typowo rolnicze, atrakcyjne pod względem turystycznym, posiadające bogate walory kulturowe, poznawcze i historyczne.
 
Gmina posiada dobre połączenie komunikacyjne (kolejowe i drogowe) na trasie tranzytowej do międzynarodowych przejść granicznych w [[Bezledy| Bezledach]] i [[Gronowo| Gronowie]].
 
Gmina posiada dobre połączenie komunikacyjne (kolejowe i drogowe) na trasie tranzytowej do międzynarodowych przejść granicznych w [[Bezledy| Bezledach]] i [[Gronowo| Gronowie]].
 
 
Władzę w gminie sprawuje burmistrz [[Kazimierz Kiejdo]]<ref>[http://pieniezno.pl/pl/contents/content/48/19 Urząd Miasta i Gminy Pieniężno] [24.03.2014]</ref>.
 
Władzę w gminie sprawuje burmistrz [[Kazimierz Kiejdo]]<ref>[http://pieniezno.pl/pl/contents/content/48/19 Urząd Miasta i Gminy Pieniężno] [24.03.2014]</ref>.
 
<br/><br/>
 
<br/><br/>
{{Galeria|Nazwa=Pieniężno (gmina miejsko-wiejska)|wielkość=290|pozycja=right
+
[[Plik:Kościół pw. św. Mikołaja w Łajsach..jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. św. Mikołaja w Łajsach. Źródło: [http://pieniezno.pl/pl/galleries/list/4/28/1/15 www.pieniezno.pl]]]
|Plik:Kościół pw. św. Mikołaja w Łajsach..jpg|Kościół pw. św. Mikołaja w Łajsach
+
[[Plik: Kościół pw. św. Wawrzyńca w Plutach.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. św. Wawrzyńca w Plutach. Fot. Romek. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pluty_gmina_Pieniężno-kościół.JPG Commons Wikimedia]]]
|Plik: Kościół pw. św. Wawrzyńca w Plutach.jpg|Kościół pw. św. Wawrzyńca w Plutach
+
[[Plik:Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie. Autor: Mieczysław Kalski.]]
|Plik:Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie.jpg|Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie
+
[[Plik: Szlak Kopernikowski.jpg|thumb|right|290px|Szlak Kopernikowski. Źródło: [http://pieniezno.pl/pl/contents/content/64/51 www.pieniezno.pl]
|Plik: Szlak Kopernikowski.jpg|Szlak Kopernikowski
+
]]  
}}  
 
 
== Powierzchnia gminy ==
 
== Powierzchnia gminy ==
 
Gmina miejsko-wiejska Pieniężno zajmuje powierzchnię 242km<sup>2</sup><ref>[http://www.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/braniewski/pieniezno.pdf Urząd Statystyczny w Olsztynie] [24.03.2014]</ref>.
 
Gmina miejsko-wiejska Pieniężno zajmuje powierzchnię 242km<sup>2</sup><ref>[http://www.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/portrety_gmin/braniewski/pieniezno.pdf Urząd Statystyczny w Olsztynie] [24.03.2014]</ref>.
Linia 64: Linia 61:
 
<br/>
 
<br/>
 
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej ==
 
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej ==
W październiku 1945 roku na skutek licznych zniszczeń wojennych i wyludnienia Pieniężno utraciło posiadane od wieków prawa miejskie. W wyniku powojennego podziału powiatu braniewskiego będącego częścią województwa olsztyńskiego na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku<ref> Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref> utworzono 2 gminy miejskie i 9 gmin wiejskich, wśród nich gminę wiejską Pieniężno. Podział ten utrzymał się do 1954 roku, kiedy to na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref> istniejące do tej pory gminy zastąpiono gromadami. Gromada Pieniężno na przestrzeni lat zmieniała kilkakrotnie swoje terytorium w wyniku likwidacji niektórych mniejszych gromad niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania. W 1959 roku obszar gromady Pieniężno został powiększony o wsie: [[Bornity]], [[Cieszęty]], [[Glebisko]], [[Pakosze]], [[Wyrębiska]], [[Kierpajny Małe]], osadę [[Brzostki]] oraz [[Państwowe Gospodarstwa Rolne (PGR)|PGR]] Cieszęty i Pakosze. Wówczas również na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 roku<ref>Dz.U. 1959 nr 65 poz. 387, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach krakowskim, olsztyńskim, opolskim i szczecińskim, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19590650387 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref> z terenu gromady wydzielono obszar miejscowości Pieniężno w jej dawnych granicach i nadano mu prawa osiedla.
+
W październiku 1945 roku na skutek licznych zniszczeń wojennych i wyludnienia Pieniężno utraciło posiadane od wieków prawa miejskie. W wyniku powojennego podziału powiatu braniewskiego będącego częścią województwa olsztyńskiego na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku<ref> Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref> utworzono 2 gminy miejskie i 9 gmin wiejskich, wśród nich gminę wiejską Pieniężno. Podział ten utrzymał się do 1954 roku, kiedy to na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych<ref>Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref> istniejące do tej pory gminy zastąpiono gromadami. Gromada Pieniężno na przestrzeni lat zmieniała kilkakrotnie swoje terytorium w wyniku likwidacji niektórych mniejszych gromad niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania. W 1959 roku obszar gromady Pieniężno został powiększony o wsie: [[Bornity]], [[Cieszęta]], [[Glebiska]], [[Pakosze]], [[Wyrębiska]], [[Kierpajny Małe]], osadę [[Brzostki]] oraz [[Państwowe Gospodarstwa Rolne (PGR)|PGR]] Cieszęty i Pakosze. Wówczas również na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 roku<ref>Dz.U. 1959 nr 65 poz. 387, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach krakowskim, olsztyńskim, opolskim i szczecińskim, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19590650387 isap.sejm.gov.pl] [24.03.2014]</ref> z terenu gromady wydzielono obszar miejscowości Pieniężno w jej dawnych granicach i nadano mu prawa osiedla.
  
 
Kolejne zmiany terytorium gromady Pieniężno nastąpiły w 1968 roku, kiedy to przyłączono do niego wsie Białczyn, Gajle, Kiersiny, Piotrowiec i Posady oraz w 1972 roku, gdy przyłączono 5 sołectw z powiatu bartoszyckiego: Jeziorko, Kowale ze wsiami Glądy i Lubianka, Łoźnik, Pluty ze wsią Pełty, Wopy ze wsią Pawły.  
 
Kolejne zmiany terytorium gromady Pieniężno nastąpiły w 1968 roku, kiedy to przyłączono do niego wsie Białczyn, Gajle, Kiersiny, Piotrowiec i Posady oraz w 1972 roku, gdy przyłączono 5 sołectw z powiatu bartoszyckiego: Jeziorko, Kowale ze wsiami Glądy i Lubianka, Łoźnik, Pluty ze wsią Pełty, Wopy ze wsią Pawły.  
Linia 82: Linia 79:
  
 
== Miejscowości na terenie gminy ==
 
== Miejscowości na terenie gminy ==
Sołectwa: [[Białczyn]], [[Bornity]], [[Cieszęta]], [[Glebiska]], [[Jesionowo (gmina Pieniężno)|Jesionowo]], [[Jeziorko (gmina Pieniężno)|Jeziorko]], [[Kajnity]], [[Kierpajny Wielkie]], [[Kowale]], [[Lechowo]], [[Łajsy]], [[Łoźnik]], [[Niedbałki]], [[Pakosze]], [[Piotrowiec]], [[Pluty]], [[Posady]], [[Radziejewo]], [[Różaniec]], [[Sawity]], [[Wojnity]], [[Wopy]], [[Wyrębiska]], [[Żugienie]]
+
Sołectwa: [[Białczyn]], [[Bornity]], [[Cieszęta]], [[Glebiska]], [[Jesionowo (gmina Pieniężno)|Jesionowo]], [[Jeziorko (gmina Pieniężno)|Jeziorko]], [[Kajnity]], [[Kierpajny Wielkie]], [[Kowale]], [[Lechowo]], [[Łajsy (gmina Pieniężno)|Łajsy]], [[Łoźnik]], [[Niedbałki]], [[Pakosze]], [[Piotrowiec]], [[Pluty]], [[Posady]], [[Radziejewo]], [[Różaniec]], [[Sawity]], [[Wojnity]], [[Wopy]], [[Wyrębiska]], [[Żugienie]]
  
 
Pozostałe miasta i miejscowości: [[Gajle]], [[Pieniężno Pierwsze]], [[Pieniężno Drugie]], [[Kierpajny Małe]], [[Glądy (gmina Pieniężno)|Glądy]], [[Lubianka]], [[Pajtuny (gmina Pieniężno)|Pajtuny]], [[Brzostki]], [[Pełty]], [[Kiersiny]], [[Borowiec]], [[Gaudyny]], [[Pawły]], [[Pieniężno]]
 
Pozostałe miasta i miejscowości: [[Gajle]], [[Pieniężno Pierwsze]], [[Pieniężno Drugie]], [[Kierpajny Małe]], [[Glądy (gmina Pieniężno)|Glądy]], [[Lubianka]], [[Pajtuny (gmina Pieniężno)|Pajtuny]], [[Brzostki]], [[Pełty]], [[Kiersiny]], [[Borowiec]], [[Gaudyny]], [[Pawły]], [[Pieniężno]]
Linia 140: Linia 137:
 
*[[Szlak Kopernikowski]] – pieszy szlak turystyczny, biegnący głównie przez miejsca związane z pobytem i pracą [[lkwim:Mikołaj Kopernik| Mikołaja Kopernika]], na terenie gminy Pieniężno liczy 24 km
 
*[[Szlak Kopernikowski]] – pieszy szlak turystyczny, biegnący głównie przez miejsca związane z pobytem i pracą [[lkwim:Mikołaj Kopernik| Mikołaja Kopernika]], na terenie gminy Pieniężno liczy 24 km
 
*szlaki spacerowe:
 
*szlaki spacerowe:
**Stadion Leśny – most – [[Rezerwat Doliny Rzeki Wałszy]] – ścieżka dydaktyczna – [[Wojnity]] – trasa liczy 17 km
+
**Stadion Leśny – most – [[Rezerwat Dolina rzeki Wałszy]] – ścieżka dydaktyczna – [[Wojnity]] – trasa liczy 17 km
 
**Pieniężno – kurhan i grodzisko – Muzeum Misyjno-Etnograficzne Księży Werbistów w Pieniężnie – Kierpajny Wielkie – Glebiska – [[Jezioro Taftowo]] –  trasa liczy 25 km
 
**Pieniężno – kurhan i grodzisko – Muzeum Misyjno-Etnograficzne Księży Werbistów w Pieniężnie – Kierpajny Wielkie – Glebiska – [[Jezioro Taftowo]] –  trasa liczy 25 km
 
**Pieniężno – skansen maszyn rolniczych – Łajsy – Galeria Łajsówka – "szlak bobrowy" – [[Lechowo]] – [[Borowiec]] – [[Radziejewo]] – Pieniężno – trasa liczy 37 km
 
**Pieniężno – skansen maszyn rolniczych – Łajsy – Galeria Łajsówka – "szlak bobrowy" – [[Lechowo]] – [[Borowiec]] – [[Radziejewo]] – Pieniężno – trasa liczy 37 km
Linia 152: Linia 149:
 
*Jezioro Taftowo we wsi Glebiska
 
*Jezioro Taftowo we wsi Glebiska
 
Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Pieniężnie, ul. Generalska 8, 14-520 Pieniężno oraz na stronie Urzędu Miasta i Gminy Pieniężno [http://pieniezno.pl/pl/contents/45 pieniezno.pl]. <br/>
 
Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Pieniężnie, ul. Generalska 8, 14-520 Pieniężno oraz na stronie Urzędu Miasta i Gminy Pieniężno [http://pieniezno.pl/pl/contents/45 pieniezno.pl]. <br/>
 +
 +
== Religia ==
 +
*[[Parafia greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła w Pieniężnie]]
 +
*[[Parafia pw. św. Antoniego w Radziejewie]]
 +
*[[Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Lechowie]]
 +
*[[Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Piotrowcu]]
 +
*[[Parafia pw. św. Mikołaja w Łajsach]]
 +
*[[Parafia pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie]]
  
 
== Szkolnictwo ==
 
== Szkolnictwo ==
Linia 175: Linia 180:
 
Na system obszarów prawnie chronionych składają się: 2 rezerwaty przyrody, 3 obszary chronionego krajobrazu oraz 2 obszary Natura 2000<ref>Program ochrony środowiska miasta i gminy Pieniężno na lata 2009-2012 z uwzględnieniem kierunków działań w latach 2013-2016, Pieniężno 2010.</ref>. Są to:
 
Na system obszarów prawnie chronionych składają się: 2 rezerwaty przyrody, 3 obszary chronionego krajobrazu oraz 2 obszary Natura 2000<ref>Program ochrony środowiska miasta i gminy Pieniężno na lata 2009-2012 z uwzględnieniem kierunków działań w latach 2013-2016, Pieniężno 2010.</ref>. Są to:
 
*rezerwaty przyrody:
 
*rezerwaty przyrody:
**[[Dolina Rzeki Wałszy]] – utworzona w celu zachowania walorów krajobrazowych przełomowego odcinka doliny rzeki Wałszy porośniętej typowo wykształconymi zbiorowiskami grądowymi i łęgowymi – rezerwat krajobrazowy
+
**[[Rezerwat Dolina rzeki Wałszy|Dolina rzeki Wałszy]] – utworzona w celu zachowania walorów krajobrazowych przełomowego odcinka doliny rzeki Wałszy porośniętej typowo wykształconymi zbiorowiskami grądowymi i łęgowymi – rezerwat krajobrazowy
**[[Ostoja bobrów na rzece Pasłęce]] – ochroną objęta jest cała rzeka od źródeł do granic Braniewa wraz z jeziorami [[jezioro Sarąg|Sarąg]], [[Jezioro Sąg|Sąg]] oraz [[Jezioro Pierzchalskie| Jeziorem Pierzchalskim]]; utworzony został  w celu zachowania stanowisk bobra – rezerwat faunistyczny.
+
**[[Rezerwat Ostoja bobrów na rzece Pasłęce|Ostoja bobrów na rzece Pasłęce]] – ochroną objęta jest cała rzeka od źródeł do granic Braniewa wraz z jeziorami [[jezioro Sarąg|Sarąg]], [[Jezioro Sąg|Sąg]] oraz [[Jezioro Pierzchalskie| Jeziorem Pierzchalskim]]; utworzony został  w celu zachowania stanowisk bobra – rezerwat faunistyczny.
 
*obszary chronionego krajobrazu:
 
*obszary chronionego krajobrazu:
 
**[[Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Wałszy]]  
 
**[[Obszar Chronionego Krajobrazu Rzeki Wałszy]]  
Linia 183: Linia 188:
 
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Pieniężno znajdują się 3 pomniki przyrody ożywionej. Ochroną objęto 2 lipy i klon.
 
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Pieniężno znajdują się 3 pomniki przyrody ożywionej. Ochroną objęto 2 lipy i klon.
 
<br/>
 
<br/>
 +
 
==Ciekawostki==
 
==Ciekawostki==
 
Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie| Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]]. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazur]], utrwalenie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją.
 
Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez [[lkwim:Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie| Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie]]. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazur]], utrwalenie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją.

Aktualna wersja na dzień 13:53, 20 mar 2015

Gmina Pieniężno

Herb
Herb gminy
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat braniewski
Rodzaj gminy miejsko-wiejska
Burmistrz Kazimierz Kiejdo
Powierzchnia 242 km²
Liczba sołectw 24
Liczba miejscowości 40
Liczba ludności (2013)
Gęstość zaludnienia
6618
27 osób/km²
Strefa numeracyjna 55
Tablice rejestracyjne NBR
TERYT 2802053
Urząd gminy
ul. Generalska 8 14-520 Pieniężno
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Pieniężno – gmina miejsko-wiejska położona w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowo-wschodniej części powiatu braniewskiego. Siedziba gminy znajduje się w Pieniężnie. Tereny gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno położone są na obszarze Wzniesień Górowskich nad rzeką Wałszą. Są to tereny typowo rolnicze, atrakcyjne pod względem turystycznym, posiadające bogate walory kulturowe, poznawcze i historyczne. Gmina posiada dobre połączenie komunikacyjne (kolejowe i drogowe) na trasie tranzytowej do międzynarodowych przejść granicznych w Bezledach i Gronowie. Władzę w gminie sprawuje burmistrz Kazimierz Kiejdo[1].

Kościół pw. św. Mikołaja w Łajsach. Źródło: www.pieniezno.pl
Kościół pw. św. Wawrzyńca w Plutach. Fot. Romek. Źródło: Commons Wikimedia
Kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Pieniężnie. Autor: Mieczysław Kalski.
Szlak Kopernikowski. Źródło: www.pieniezno.pl

Powierzchnia gminy

Gmina miejsko-wiejska Pieniężno zajmuje powierzchnię 242km2[2]. W tym:

  • lasy: 21,17% (5123 ha)
  • wody: 0,35% (84 ha)
  • użytki rolne: 68% (16457 ha)

Gmina stanowi 20,08% powierzchni powiatu braniewskiego

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[3]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób  % osób  % osób  %
liczba 6618 100 3182 48,08 3436 51,92
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
27 13 14

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno wynosiło -30 osób[4], co stanowi 8,22% migracji ludności w powiecie braniewskim oraz 1,16% w województwie warmińsko-mazurskim.

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

W październiku 1945 roku na skutek licznych zniszczeń wojennych i wyludnienia Pieniężno utraciło posiadane od wieków prawa miejskie. W wyniku powojennego podziału powiatu braniewskiego będącego częścią województwa olsztyńskiego na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 roku[5] utworzono 2 gminy miejskie i 9 gmin wiejskich, wśród nich gminę wiejską Pieniężno. Podział ten utrzymał się do 1954 roku, kiedy to na mocy Ustawy z dnia 25 września 1954 roku o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych[6] istniejące do tej pory gminy zastąpiono gromadami. Gromada Pieniężno na przestrzeni lat zmieniała kilkakrotnie swoje terytorium w wyniku likwidacji niektórych mniejszych gromad niezdolnych do samodzielnego funkcjonowania. W 1959 roku obszar gromady Pieniężno został powiększony o wsie: Bornity, Cieszęta, Glebiska, Pakosze, Wyrębiska, Kierpajny Małe, osadę Brzostki oraz PGR Cieszęty i Pakosze. Wówczas również na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 roku[7] z terenu gromady wydzielono obszar miejscowości Pieniężno w jej dawnych granicach i nadano mu prawa osiedla.

Kolejne zmiany terytorium gromady Pieniężno nastąpiły w 1968 roku, kiedy to przyłączono do niego wsie Białczyn, Gajle, Kiersiny, Piotrowiec i Posady oraz w 1972 roku, gdy przyłączono 5 sołectw z powiatu bartoszyckiego: Jeziorko, Kowale ze wsiami Glądy i Lubianka, Łoźnik, Pluty ze wsią Pełty, Wopy ze wsią Pawły.

Kolejne zmiany w podziale administracyjnym dokonane na podstawie Ustawy z 29 listopada 1972 roku o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych[8] przywróciły podział państwa na gminy.

W 1972 roku na podstawie Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada[9] Pieniężno odzyskało prawa miejskie, a na mocy Uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 roku miasto i gmina Pieniężno stały się jedną jednostką administracyjną z siedzibą Urzędu Miasta i Gminy w Pieniężnie.

W skład nowo utworzonej gminy wchodziły obszary sołectw: Białczyn, Bornity, Cieszęty, Glebisko, Jesionowo, Jeziorko, Kajmity, Kowale, Lechowo, Łajsy, Łoźnik, Niedbałki, Pakosze, Piotrowiec, Posady, Pluty, Radziejewo, Różaniec, Sawity, Wojnity, Wopy, Wyrębiska, Żugienie.

1 czerwca 1975 roku na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[10] przestał istnieć powiat braniewski. Gmina Pieniężno została bezpośrednio częścią województwa elbląskiego [11].

Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[12] umiejscowiły gminę Pieniężno w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim.

Gmina miejsko-wiejska Pieniężno graniczy: od zachodu z gminą Płoskinia, od północnego zachodu z gminą Braniewo, od północy z gminą Lelkowo, od północnego wschodu z gminą Górowo Iławeckie (powiat bartoszycki), od południa z gminą Orneta oraz gminą Lidzbark Warmiński (powiat lidzbarski).

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Białczyn, Bornity, Cieszęta, Glebiska, Jesionowo, Jeziorko, Kajnity, Kierpajny Wielkie, Kowale, Lechowo, Łajsy, Łoźnik, Niedbałki, Pakosze, Piotrowiec, Pluty, Posady, Radziejewo, Różaniec, Sawity, Wojnity, Wopy, Wyrębiska, Żugienie

Pozostałe miasta i miejscowości: Gajle, Pieniężno Pierwsze, Pieniężno Drugie, Kierpajny Małe, Glądy, Lubianka, Pajtuny, Brzostki, Pełty, Kiersiny, Borowiec, Gaudyny, Pawły, Pieniężno

Gospodarka

Gmina miejsko-wiejska Pieniężno to gmina rolnicza. Większość gospodarstw funkcjonujących w gminie to gospodarstwa małe, które łącznie obejmują ponad 50% powierzchni użytków rolnych. Wiele gospodarstw nie jest wyspecjalizowanych – zajmuje się zarówno produkcją zwierzęcą jak i roślinną. W hodowli zwierząt dominuje hodowla bydła – głównie krów mlecznych, trzody chlewnej i drobiu. Znaczna część gospodarstw prowadzi kilka rodzajów produkcji zwierzęcej. Większość gospodarstw rolnych na terenie gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno zajmuje się uprawą zbóż i ziemniaków, uprawiane są również: warzywa i rośliny pastewne, buraki cukrowe, rzepak i rzepik.

Struktura agrarna gospodarstw rolnych na omawianym obszarze nie jest dobra. Duża liczba małych gospodarstw i brak możliwości powiększenia ich powierzchni oraz brak specjalizacji, a co za tym idzie brak konkurencyjności tych gospodarstw wymuszają potrzebę reorientacji zawodowej osób utrzymujących się z pracy w małych gospodarstwach oraz podejmowania działań zmierzających do specjalizacji produkcji rolnej i zwiększenia ich konkurencyjności.

Ważnym kierunkiem rozwoju gospodarczego w gminie jest turystyka. W gminie są podejmowane działania (m.in. współpraca ze Stowarzyszeniem Agroturystycznym Ziemi Pieniężnieńskiej) zmierzające do wzbogacenia i rozszerzenia oferty turystycznej i jak najlepszego wykorzystania walorów krajobrazowych, przyrodniczych, kulturowych i historycznych miasta i gminy Pieniężno.

Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Pieniężno, Łajsy, Wopy, Żugienie.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno wynosiła w 2012 roku 455. W tym 37 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 418 tworzyło sektor prywatny[13]. W 2012 roku w sektorze tym najwięcej firm było zarejestrowanych w dziale: w dziale handel hurtowy i detaliczny – 115 firm, w dziale rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo – 70 firm, w dziale budownictwo – 31 firm, a w dziale przetwórstwo przemysłowe – 30 firm. Wśród nich są firmy zajmujące się przetwórstwem i obróbką drewna, dystrybucją części i maszyn rolniczych, świadczące usługi transportowe oraz liczne firmy świadczące usługi handlowe i budowlane.

Na korzyść gminy może działać położenie w pobliżu przejść granicznych Bezledy i Gronowo, co sprzyja rozwojowi gospodarczemu nastawionemu na współpracę międzynarodową z obwodem kaliningradzkim. Dobre połączenie komunikacyjne, transport kolejowy ze stacją przeładunkową są atutem dla chcących inwestować na terenie gminy.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2012 roku w gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno wynosiła 744 osób [14], co stanowi 16,31% bezrobotnych wpowiecie braniewskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 18,4% ludności[15].

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do obszarów przygranicznych wymagających strategicznej interwencji.

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

Ludzie związani z gminą

  • Feliks Zapłata (1914–1982) – ksiądz, bibliotekarz; w latach 1966–1971 pełnił funkcję dyrektora Biblioteki Misyjnego Seminarium Duchownego Księży Werbistów w Pieniężnie, przyczynił się do znacznego wzbogacenia księgozbioru tej biblioteki
  • Georg Fuhg (1898– 76) – rzeźbiarz; urodzony w Pieniężnie, wykonał rzeźby świętego Antoniego i Franciszka do kościoła w Ornecie, oraz wizerunek Madonny do kościoła w Pieniężnie
  • Małgorzata Czaplińska – artystka, nauczyciel; w swojej pracy pedagogicznej wychowuje przez sztukę
  • Daniel Cyroniuk – artysta amator, od wielu lat pasjonuje się haftem krzyżykowym, wyhaftował serię najsłynniejszych obrazów świata
  • Stanisław Chorążyczewski – artysta rzeźbiarz, jego największe plenerowe rzeźby stoją na skwerze w Pieniężnie i Łajsach

Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno należą[16]:

Szlaki i atrakcje turystyczne

  • Szlak Kopernikowski – pieszy szlak turystyczny, biegnący głównie przez miejsca związane z pobytem i pracą Mikołaja Kopernika, na terenie gminy Pieniężno liczy 24 km
  • szlaki spacerowe:
    • Stadion Leśny – most – Rezerwat Dolina rzeki Wałszy – ścieżka dydaktyczna – Wojnity – trasa liczy 17 km
    • Pieniężno – kurhan i grodzisko – Muzeum Misyjno-Etnograficzne Księży Werbistów w Pieniężnie – Kierpajny Wielkie – Glebiska – Jezioro Taftowo – trasa liczy 25 km
    • Pieniężno – skansen maszyn rolniczych – Łajsy – Galeria Łajsówka – "szlak bobrowy" – LechowoBorowiecRadziejewo – Pieniężno – trasa liczy 37 km
    • Pieniężno – Łoźnik – Pluty – Pieniężno
  • Muzeum Misyjno-Etnograficzne Księży Werbistów w Pieniężnie
  • skansen maszyn rolniczych w Łajsach
  • Galeria Sztuki "Łajsówka" w Łajsach
  • najwyższy (28,5 m wysokości) czynny most kolejowy w Polsce – oddany do użytku w 1885 roku
  • liczne obiekty małej architektury sakralnej – kapliczki, krzyże i figury przydrożne
  • rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu
  • Jezioro Taftowo we wsi Glebiska

Informacje o atrakcjach turystycznych można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej w Pieniężnie, ul. Generalska 8, 14-520 Pieniężno oraz na stronie Urzędu Miasta i Gminy Pieniężno pieniezno.pl.

Religia

Szkolnictwo

W gminie miejsko-wiejskiej Pieniężno istnieją następujące placówki edukacyjne:

Sport

Inne organizacje i instytucje

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na system obszarów prawnie chronionych składają się: 2 rezerwaty przyrody, 3 obszary chronionego krajobrazu oraz 2 obszary Natura 2000[17]. Są to:

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy Pieniężno znajdują się 3 pomniki przyrody ożywionej. Ochroną objęto 2 lipy i klon.

Ciekawostki

Gmina bierze udział w projekcie "Atlas Miejsc Niezwykłych Warmii i Mazur" prowadzonym przez Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie. Celem przedsięwzięcia jest stworzenie systemu gromadzenia i archiwizowania pamięci o krajobrazie kulturowym Warmii i Mazur, utrwalenie i udostępnienie szerokiej publiczności tego, co mieszkańcy małych wsi i miasteczek opowiadają o miejscach, w których żyją.

Przypisy

  1. Urząd Miasta i Gminy Pieniężno [24.03.2014]
  2. Urząd Statystyczny w Olsztynie [24.03.2014]
  3. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
  4. Bank Danych lokalnych GUS [24.03.2014]
  5. Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
  6. Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
  7. Dz.U. 1959 nr 65 poz. 387, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach krakowskim, olsztyńskim, opolskim i szczecińskim, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
  8. Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
  9. Dz.U. 1972 nr 50 poz. 327, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
  10. Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
  11. Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województ, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
  12. Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
  13. Bank Danych lokalnych GUS [24.03.20104]
  14. Bank Danych Lokalnych GUS [24.03.2014[
  15. Bank Danych Lokalnych GUS
  16. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [24.03.2014]
  17. Program ochrony środowiska miasta i gminy Pieniężno na lata 2009-2012 z uwzględnieniem kierunków działań w latach 2013-2016, Pieniężno 2010.

Bibliografia

Dz.U. 1946 nr 28 poz. 177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych,[isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych,[isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
Dz.U. 1959 nr 65 poz. 387, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 listopada 1959 r. w sprawie utworzenia i zmiany granic niektórych osiedli w województwach krakowskim, olsztyńskim, opolskim i szczecińskim, [isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych,isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
Dz.U. 1972 nr 50 poz. 327, Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1972 r. w sprawie utworzenia, zniesienia i zmiany granic niektórych miast, [isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw,isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów,isap.sejm.gov.pl [24.03.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Braniewo. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1973.
Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2013 r., GUS, Warszawa 2013.
Program ochrony środowiska miasta i gminy Pieniężno na lata 2009-2012 z uwzględnieniem kierunków działań w latach 2013-2016, Pieniężno 2010.
Bank Danych Lokalnych GUS [24.03.2014]
[BIP Urzędu Miasta i Gminy Pieniężno [24.03.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [24.03.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [24.03.2014]
Urząd Miasta i Gminy Pieniężno [24.03.2014]
Urząd Statystyczny w Olsztynie [24.03.2014]