Prejłowo: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| (Nie pokazano 6 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Prejłowa |
|zdjęcie = | |zdjęcie = | ||
|opis zdjęcia = | |opis zdjęcia = | ||
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = olsztyński | |powiat = olsztyński | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Prejłowo ''' (niem. ''Preiwils'') – | + | ''' Prejłowo ''' (niem. ''Preiwils'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Purda (gmina wiejska)|gminie Purda]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. Miejscowość w 2010 roku liczyła 455 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Przemysław Grenda]]<ref>[http://purda.pl/soectwa.html Strona Gminy Purda] </ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | Miejscowość w 2010 roku liczyła 455 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[ | ||
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| Linia 40: | Linia 37: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Nazwa wsi wywodzi się od imienia pruskiego zasadźcy Preiwila, który był pierwszym i rzeczywistym założycielem majątku | + | Nazwa wsi wywodzi się od imienia [[Prusowie |pruskiego]] zasadźcy Preiwila, który był pierwszym i rzeczywistym założycielem majątku powstałego w połowie XIV wieku. Kilkadziesiąt lat później majątek wielkości 30 łanów został założony przez kapitułę warmińską w drodze przywileju lennego, wystawionego w roku 1380. Odbiorcą nadania był geometra o imieniu Tylo. Od XVII do XIX wieku majątek znajdował się nieprzerwanie w rękach licznych rodzin szlacheckich pochodzących z Mazowsza. |
| − | W połowie XVII wieku Prejłowo należało do rodziny Goworowskich | + | W połowie XVII wieku Prejłowo należało do rodziny [[Rodzina Goworowskich |Goworowskich]] herbu Prus. Do rodu należał również miejscowy młyn. Kolejnymi właścicielami była rodzina [[Rodzina Wołowskich |Wołowskich]] herbu Prus, do której należały również [[Pajtuny]]. W majątku rezydował wówczas [[Mikołaj Wołowski]]. Jego siostra Anna Prakseda z Prejłowa wyszła za mąż za [[Albert Hozjusz| Alberta Maksymiliana Hozjusza]], właściciela [[Limity|Limit]]. Hozjusz był dowódcą biskupiego [[Zamek w Jezioranach |zamku w Jezioranach]], a później burgrabią [[Zamek w Lidzbarku Warmińskim |zamku lidzbarskiego]]. |
| − | W 1710 roku majątek został sprzedany przez Wołowskich. Nowym właścicielem został kapitan wojska polskiego | + | W 1710 roku majątek został sprzedany przez Wołowskich. Nowym właścicielem został kapitan wojska polskiego – [[Jan von Kirschendorf |Jan Ernest von Kirschendorf]]. W majątku zmarła jego pierwsza żona – [[Anna Pomianowska]]. Sam Kirschendorf zmarł w Prejowie w roku 1716. Małżonkowie pozostawili jedyną córkę Annę Mariannę (1696–1771), która pozostała w majątku jako dziedziczka. Przed śmiercią ojca została wydana za [[Kazimierz Wilkaniec |Kazimierza Józefa Wilkańca]] herbu Wilk, który osiadł w dobrach żony. Ich jedyny syn – [[Józef Wilkaniec |Józef Kazimierz]] był rezydentem w Prejowie oraz właścicielem karczmy w [[Patryki|Patrykach]]. W 1766 roku zasiadał w komisji powołanej przez biskupa [[Adam Grabowski|Adama Stanisława Grabowskiego]] w celu opracowania warmińskiej ordynacji krajowej – zbioru praw regulujących życie codzienne [[Warmia|Warmii]] w dziedzinie handlu, rzemiosła i rolnictwa. Józef Kazimierz poślubił w 1753 roku Annę Konstancję – najstarszą z sześciorga dzieci Michał von Melitz |Michała Ludwika von Melitza]]. Małżonka właściciela Prejłowa zmarła jednak wkrótce po narodzinach pierwszej córki – Anny Marianny. |
| − | W spisie majątkowym przygotowanym po zaborze Warmii przez [[Prusy]] | + | W spisie majątkowym przygotowanym po zaborze Warmii przez [[Prusy]] Prejłowo wraz z młynem widnieje jako własność katolika Wilkańca. Owdowiały Józef Kazimierz Wilkaniec zmarł w rodzinnym majątku w 1789 roku. Przed śmiercią wydał swoją jedyną córką za [[Franciszek Badyński |Franciszka Henryka Badyńskiego]] herbu Jelita. Badyńscy byli właścicielami [[Maruny|Marun]], [[Pajtuny|Pajtun]], [[Wały (gmina Purda)|Wałów]], [[Radostowo (gmina Jeziorany)|Radostowa]] i [[Wesołowo (gmina Purda)|Wesołowa]]. Młodzi małżonkowie odziedziczyli Pajtuny i Prejłowo. |
| − | W 1785 roku Prejłowo określano jako majątek szlachecki z folwarkiem oraz wieś chłopską. Miejscowość składała się wówczas z 17 domów. Pod koniec XVIII wieku Prejłowo nabyła rodzina Czajkowskich herbu Dębno. W 1820 roku majątek był własnością A.R.Vanhoffena. W 1871 roku Prejłowo należało do kapitana Baldowa. Jego majątek | + | W 1785 roku Prejłowo określano jako majątek szlachecki z folwarkiem oraz wieś chłopską. Miejscowość składała się wówczas z 17 domów. Pod koniec XVIII wieku Prejłowo nabyła rodzina [[Rodzina Czajkowskich |Czajkowskich]] herbu Dębno. W 1820 roku majątek był własnością A.R.Vanhoffena. W 1871 roku Prejłowo należało do kapitana Baldowa. Jego majątek wraz z młynem obejmował obszar 654 ha. Według danych za rok 1905 i 1907 właścicielem Prejłowa był wówczas generał w stanie spoczynku von Bercken, do którego należały również Pajtuny. |
| − | W 1825 roku w miejscowości działała szkoła, w której nauczano zarówno w języku polskim jak i niemieckim. | + | W 1825 roku w miejscowości działała szkoła, w której nauczano zarówno w języku polskim, jak i niemieckim. |
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
== Ludzie związani z miejscowością == | == Ludzie związani z miejscowością == | ||
| − | *[[Józef Hozjusz]] ( | + | *[[Józef Hozjusz]] (1674–1738) - w 1720 roku został mianowany biskupem poznańskim; syn siostry właściciela Prejłowa – Mikołaja Wołowskiego; jego ojciec Albert Maksymilian Hozjusz był burgrabią zamku lidzbarskiego |
| − | *[[Jan | + | *[[lkwim:Grażyna Kowiel |Grażyna Kowiel]] – malarka amatorka. |
| − | + | *[[Jan Wołowski]] (1635-1697) – brat właściciela Prejłowa, Mikołaja Wołowskiego; dziekan kapituły warmińskiej we [[Frombork|Fromborku]]. | |
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *pozostałości parku dworskiego |
| − | * | + | *dawna gorzelnia dworska |
| − | * | + | *trzy tradycyjne kapliczki przydrożne |
| − | * | + | *budynek dawnej szkoły |
| − | * | + | *tradycyjna wiejska zabudowa |
| − | |||
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | + | ''Przewodnik turystyczny po gminie Purda'', Purda 2013.<br/> | |
| − | + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | |
| − | + | [http://www.purda.pl/soectwa/prejlowo.html| Strona Gminy Purda] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013]<br/> | |
| − | + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| Verwaltungsgeschichte] [12.11.2013] | |
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
| Linia 79: | Linia 72: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat olsztyński]] | |
| − | + | [[Kategoria: Purda (gmina wiejska)]] | |
| − | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | |
| − | + | [[Kategoria: 1301-1400]] | |
| − | [[Kategoria: | ||
Aktualna wersja na dzień 13:47, 27 cze 2016
| Prejłowo | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Purda |
| Liczba ludności (2010) | 455 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Prejłowo | |
| Położenie na mapie Polski  Prejłowo | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Prejłowo (niem. Preiwils) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 455 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Przemysław Grenda[1].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 5 km na północ od Purdy.
Dzieje miejscowości
Nazwa wsi wywodzi się od imienia pruskiego zasadźcy Preiwila, który był pierwszym i rzeczywistym założycielem majątku powstałego w połowie XIV wieku. Kilkadziesiąt lat później majątek wielkości 30 łanów został założony przez kapitułę warmińską w drodze przywileju lennego, wystawionego w roku 1380. Odbiorcą nadania był geometra o imieniu Tylo. Od XVII do XIX wieku majątek znajdował się nieprzerwanie w rękach licznych rodzin szlacheckich pochodzących z Mazowsza.
W połowie XVII wieku Prejłowo należało do rodziny Goworowskich herbu Prus. Do rodu należał również miejscowy młyn. Kolejnymi właścicielami była rodzina Wołowskich herbu Prus, do której należały również Pajtuny. W majątku rezydował wówczas Mikołaj Wołowski. Jego siostra Anna Prakseda z Prejłowa wyszła za mąż za Alberta Maksymiliana Hozjusza, właściciela Limit. Hozjusz był dowódcą biskupiego zamku w Jezioranach, a później burgrabią zamku lidzbarskiego.
W 1710 roku majątek został sprzedany przez Wołowskich. Nowym właścicielem został kapitan wojska polskiego – Jan Ernest von Kirschendorf. W majątku zmarła jego pierwsza żona – Anna Pomianowska. Sam Kirschendorf zmarł w Prejowie w roku 1716. Małżonkowie pozostawili jedyną córkę Annę Mariannę (1696–1771), która pozostała w majątku jako dziedziczka. Przed śmiercią ojca została wydana za Kazimierza Józefa Wilkańca herbu Wilk, który osiadł w dobrach żony. Ich jedyny syn – Józef Kazimierz był rezydentem w Prejowie oraz właścicielem karczmy w Patrykach. W 1766 roku zasiadał w komisji powołanej przez biskupa Adama Stanisława Grabowskiego w celu opracowania warmińskiej ordynacji krajowej – zbioru praw regulujących życie codzienne Warmii w dziedzinie handlu, rzemiosła i rolnictwa. Józef Kazimierz poślubił w 1753 roku Annę Konstancję – najstarszą z sześciorga dzieci Michał von Melitz |Michała Ludwika von Melitza]]. Małżonka właściciela Prejłowa zmarła jednak wkrótce po narodzinach pierwszej córki – Anny Marianny.
W spisie majątkowym przygotowanym po zaborze Warmii przez Prusy Prejłowo wraz z młynem widnieje jako własność katolika Wilkańca. Owdowiały Józef Kazimierz Wilkaniec zmarł w rodzinnym majątku w 1789 roku. Przed śmiercią wydał swoją jedyną córką za Franciszka Henryka Badyńskiego herbu Jelita. Badyńscy byli właścicielami Marun, Pajtun, Wałów, Radostowa i Wesołowa. Młodzi małżonkowie odziedziczyli Pajtuny i Prejłowo.
W 1785 roku Prejłowo określano jako majątek szlachecki z folwarkiem oraz wieś chłopską. Miejscowość składała się wówczas z 17 domów. Pod koniec XVIII wieku Prejłowo nabyła rodzina Czajkowskich herbu Dębno. W 1820 roku majątek był własnością A.R.Vanhoffena. W 1871 roku Prejłowo należało do kapitana Baldowa. Jego majątek wraz z młynem obejmował obszar 654 ha. Według danych za rok 1905 i 1907 właścicielem Prejłowa był wówczas generał w stanie spoczynku von Bercken, do którego należały również Pajtuny.
W 1825 roku w miejscowości działała szkoła, w której nauczano zarówno w języku polskim, jak i niemieckim.
Ludzie związani z miejscowością
- Józef Hozjusz (1674–1738) - w 1720 roku został mianowany biskupem poznańskim; syn siostry właściciela Prejłowa – Mikołaja Wołowskiego; jego ojciec Albert Maksymilian Hozjusz był burgrabią zamku lidzbarskiego
- Grażyna Kowiel – malarka amatorka.
- Jan Wołowski (1635-1697) – brat właściciela Prejłowa, Mikołaja Wołowskiego; dziekan kapituły warmińskiej we Fromborku.
Zabytki
- pozostałości parku dworskiego
- dawna gorzelnia dworska
- trzy tradycyjne kapliczki przydrożne
- budynek dawnej szkoły
- tradycyjna wiejska zabudowa
Bibliografia
Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Strona Gminy Purda [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]
Przypisy
