Przeździęk Wielki

Przeździęk Wielki
Chata mazurska. Fot. Mirosław Garniec
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Wielbark
Liczba ludności (2010)	234
Strefa numeracyjna	(+48) 89
Kod pocztowy	12-160
Tablice rejestracyjne	NSZ
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Przeździęk Wielki
Położenie na mapie Polski Przeździęk Wielki
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Budynek szkoły.
Fot. Mirosław Garniec

Przeździęk Wielki (niem. Gross Przesdenk, od 1900 r. Gross Dankheim) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Wielbark. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 234 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Dorota Kostrzewa.

Położenie

Wieś położona jest w południowej części Pojezierza Mazurskiego, na pograniczu kurpiowsko–mazurskim. Miejscowość leży w odległości 9 km na południowy zachód od Wielbarka. Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 604 w kierunku Nidzicy.

Dzieje miejscowości

Wieś została założona w 1685 roku na 33 łanach w ramach osadnictwa szkatułowego. W wyniku karczunku okolicznych lasów areał wsi poważnie się powiększył i należała ona do jednych z największych w okolicy. W połowie XIX wieku obejmowała aż 109,5 łana. W pierwszej połowie lat 50. XX wieku powstał tu PGR Przeździęk.

Wieś jest siedzibą sołectwa.

Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach:

• 1782 r. – 57 gospodarstw

• 1818 r. – 304 osoby, 53 gospodarstwa

• 1858 r. – 70 gospodarstwa

• 1939 r. – 536 osoby

Zabytki

• kilka przykładów budownictwa drewnianego, w tym chałupy nr 4 i 21, a przede wszystkim nr 10 z końca XIX wieku
• budynek szkoły z 1902 roku, z czerwonej cegły, na kamiennych fundamentach
• kapliczka przydrożna z lat 30. XX wieku
• cmentarz wojenny, w lesie, w pobliżu stacji kolejowej; obejmuje trzy mogiły, w których pochowanych jest 4 żołnierzy armii niemieckiej oraz 24 żołnierzy armii rosyjskiej – wszyscy polegli 29 i 30 sierpnia 1914 roku; cmentarz dobrze zachowany
• na cmentarzu ewangelickim na skraju wsi kwatera wojenna, w której pochowanych jest 6 żołnierzy armii rosyjskiej poległych w sierpniu 1914 roku

Bibliografia

Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. I, Olsztyn 2011.
Knercer Wiktor, Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej w województwie olsztyńskim, Warszawa 1995.
Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
Letkiewicz Arkadiusz, Z dziejów gminy Wielbark, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 44–47.
Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
Bank Danych Lokalnych GUS [29.08.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [29.08.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [29.08.2013]