Przykop: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| Linia 4: | Linia 4: | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi =Przykopu |
|zdjęcie = | |zdjęcie = | ||
|opis zdjęcia = | |opis zdjęcia = | ||
| − | |rodzaj miejscowości = | + | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka |
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
|powiat = olsztyński | |powiat = olsztyński | ||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|sołectwo = | |sołectwo = | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = 281 | + | |liczba ludności = 281 |
|rok = 2010 | |rok = 2010 | ||
|strefa numeracyjna = | |strefa numeracyjna = | ||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Przykop ''' (niem. ''Grabenau'') – | + | ''' Przykop ''' (niem. ''Grabenau'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Purda (gmina wiejska)|gminie Purda]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku liczyła 281 mieszkańców <ref>łącznie Przykop, Dziuchy, Kopanki, Nowy Przykop</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Bożena Ślubowska]]<ref>[http://www.purda.pl/ogoszenia/192-wyniki-wyborow-sotysow-i-rad-soeckich.html/ Strona Gminy Purda] [12.11.2013]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | |||
| − | |||
| − | <br/> | ||
== Położenie == | == Położenie == | ||
| Linia 40: | Linia 37: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Kapituła warmińska w połowie XVI stulecia zezwoliła aby osadnicy polscy z Mazowsza przygotowali sobie teren pod osadę wiejską. Pierwszy z przybyłych - Marcin Wszołek otrzymał 3 puste łany. W 1550 roku niejaki Kilian z Butryn wraz z synem otrzymali 4 łany. Po nich ziemię otrzymali jeszcze Tomasz Buper, Benedykt, Gaik, Szymon, Mikołaj, Maczek, Jan oraz Marcin Polak. Formalny przywilej lokacyjny został wydany przez warmińską kapitułę 4 lutego 1575 roku. Wieś otrzymała 23 łany czynszowe i 2 łany wolne od czynszu dla sołtysa Macieja ze wsi [[Kołpaki]]. Osadnicy otrzymali ponadto zezwolenie na połów ryb w jeziorze (obecne [[Jezioro Mała Czerwonka]] oraz [[Jezioro Duża Czerwonka]]. | + | Kapituła warmińska w połowie XVI stulecia zezwoliła, aby osadnicy polscy z Mazowsza przygotowali sobie teren pod osadę wiejską. Pierwszy z przybyłych - Marcin Wszołek - otrzymał 3 puste łany. W 1550 roku niejaki Kilian z Butryn wraz z synem otrzymali 4 łany. Po nich ziemię otrzymali jeszcze Tomasz Buper, Benedykt, Gaik, Szymon, Mikołaj, Maczek, Jan oraz Marcin Polak. Formalny przywilej lokacyjny został wydany przez warmińską kapitułę 4 lutego 1575 roku. Wieś otrzymała 23 łany czynszowe i 2 łany wolne od czynszu dla sołtysa Macieja ze wsi [[Kołpaki]]. Osadnicy otrzymali ponadto zezwolenie na połów ryb w jeziorze (obecne [[Jezioro Mała Czerwonka|Mała Czerwonka]] oraz [[Jezioro Duża Czerwonka|Duża Czerwonka]]). |
| − | W 1656 roku istniało we wsi 10 gospodarstw rolnych. 2 łany z łącznej liczby 25 | + | W 1656 roku istniało we wsi 10 gospodarstw rolnych. 2 łany z łącznej liczby 25 pozostawały nieobsadzone. W tym czasie w Przykopie działała karczma, która pełniła rolę stacji dla każdego nowego biskupa witanego uroczyście w okolicy Butryn, na granicy diecezji. W 1681 roku w karczmie nocował biskup [[Stefan Radziejowski]] - kuzyn króla Jana III Sobieskiego, a w 1689 - biskup [[Jan Zbąski]]. |
| − | Po zaborze [[Warmia|Warmii]] przez [[Prusy]] | + | Po zaborze [[Warmia|Warmii]] przez [[Prusy]] miejscowość stała się [[Wieś królewska |wsią królewską]] składającą się z 11 gospodarstw chłopskich. Miejscowa karczma należała wówczas do Józefa Spagaua. W 1836 roku Przykop składał się z 40 chałup i liczył 225 mieszkańców. Do miejscowej szkoły uczęszczało 40 dzieci, w tym 2 ewangelików. Zajęcia prowadzone były wyłącznie w języku polskim. Wszyscy mieszkańcy wsi posługiwali się gwarą warmińską, którą niemieckie władze uważały za język polski. |
| − | W 2. połowie XIX wieku nasilił się proces germanizacji, co w pierwszej kolejności dotknęło dzieci z miejscowej szkoły, którym zabraniano rozmawiania po polsku. W 1928 roku wieś była zamieszkana przez 449 osób. W 1932 roku urzędowo zmieniono nazwę wsi na Grabenau. W miejscowości działało polskie Towarzystwo Młodzieży. W tym czasie w obrębie wsi istniała leśniczówka Przykop. Natomiast na zachód od wsi powstała grupa zagród, którą w 1928 roku nazwano Neu Przykopp (obecnie [[Nowy Przykop]]). | + | W 2. połowie XIX wieku nasilił się proces germanizacji, co w pierwszej kolejności dotknęło dzieci z miejscowej szkoły, którym zabraniano rozmawiania po polsku. W 1928 roku wieś była zamieszkana przez 449 osób. W 1932 roku urzędowo zmieniono nazwę wsi na ''Grabenau''. W miejscowości działało polskie Towarzystwo Młodzieży. W tym czasie w obrębie wsi istniała leśniczówka Przykop. Natomiast na zachód od wsi powstała grupa zagród, którą w 1928 roku nazwano ''Neu Przykopp'' (obecnie [[Nowy Przykop]]). |
<br/> | <br/> | ||
| Linia 54: | Linia 51: | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *dwie zabytkowe kapliczki przydrożne |
| − | * | + | *budynek dawnej niemieckiej szkoły |
| − | * | + | *średniowieczne umocnienia liniowe, tzw. [[Wały podłużne |wały podłużne]] |
| − | |||
== Turystyka == | == Turystyka == | ||
| − | + | *niebieski szlak rowerowy o długości 27 km – przebieg trasy: [[Olsztyn]] – [[Stary Olsztyn]] – [[Linowo]] – [[Trękus]] – [[Kaborno]] – Nowa Wieś – Przykop – Butryny | |
| − | |||
==Ludzie związani z miejscowością== | ==Ludzie związani z miejscowością== | ||
| − | *[[Jadwiga Brzeszczyńska-Gransicka]] ( | + | *[[Jadwiga Brzeszczyńska-Gransicka]] (1905–?) – urodzona w Przykopie nauczycielka |
| − | *[[lkwim:Jan Brzeszczyński |Jan Brzeszczyński]] ( | + | *[[lkwim:Jan Brzeszczyński |Jan Brzeszczyński]] (1873–1946) – nauczyciel, działacz oświatowy, poeta i kompozytor, pracował w szkole w Przykopie |
| − | *[[Franciszka Hensel-Szczepańska]] ( | + | *[[Franciszka Hensel-Szczepańska]] (1909–1981) – wychowawczyni przedszkoli, zorganizowała we wsi polskie przedszkole (zob. [[Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939)]]) |
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
#''Przewodnik turystyczny po gminie Purda'', Purda 2013. | #''Przewodnik turystyczny po gminie Purda'', Purda 2013. | ||
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | #''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | ||
| − | #[http://www.purda.pl/soectwa/przykop.html| | + | #[http://www.purda.pl/soectwa/przykop.html| Strona Gminy Purda] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka | + | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [ | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| Verwaltungsgeschichte] [ | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| Verwaltungsgeschichte] [12.11.2013] |
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Wersja z 22:15, 27 lis 2014
| Przykop | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Purda |
| Liczba ludności (2010) | 281 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Przykop | |
| Położenie na mapie Polski  Przykop | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Przykop (niem. Grabenau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku liczyła 281 mieszkańców [1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Bożena Ślubowska[2].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 3 km na północny wschód od Butryn, przy drodze Butryny - Nowa Wieś.
Dzieje miejscowości
Kapituła warmińska w połowie XVI stulecia zezwoliła, aby osadnicy polscy z Mazowsza przygotowali sobie teren pod osadę wiejską. Pierwszy z przybyłych - Marcin Wszołek - otrzymał 3 puste łany. W 1550 roku niejaki Kilian z Butryn wraz z synem otrzymali 4 łany. Po nich ziemię otrzymali jeszcze Tomasz Buper, Benedykt, Gaik, Szymon, Mikołaj, Maczek, Jan oraz Marcin Polak. Formalny przywilej lokacyjny został wydany przez warmińską kapitułę 4 lutego 1575 roku. Wieś otrzymała 23 łany czynszowe i 2 łany wolne od czynszu dla sołtysa Macieja ze wsi Kołpaki. Osadnicy otrzymali ponadto zezwolenie na połów ryb w jeziorze (obecne Mała Czerwonka oraz Duża Czerwonka).
W 1656 roku istniało we wsi 10 gospodarstw rolnych. 2 łany z łącznej liczby 25 pozostawały nieobsadzone. W tym czasie w Przykopie działała karczma, która pełniła rolę stacji dla każdego nowego biskupa witanego uroczyście w okolicy Butryn, na granicy diecezji. W 1681 roku w karczmie nocował biskup Stefan Radziejowski - kuzyn króla Jana III Sobieskiego, a w 1689 - biskup Jan Zbąski.
Po zaborze Warmii przez Prusy miejscowość stała się wsią królewską składającą się z 11 gospodarstw chłopskich. Miejscowa karczma należała wówczas do Józefa Spagaua. W 1836 roku Przykop składał się z 40 chałup i liczył 225 mieszkańców. Do miejscowej szkoły uczęszczało 40 dzieci, w tym 2 ewangelików. Zajęcia prowadzone były wyłącznie w języku polskim. Wszyscy mieszkańcy wsi posługiwali się gwarą warmińską, którą niemieckie władze uważały za język polski.
W 2. połowie XIX wieku nasilił się proces germanizacji, co w pierwszej kolejności dotknęło dzieci z miejscowej szkoły, którym zabraniano rozmawiania po polsku. W 1928 roku wieś była zamieszkana przez 449 osób. W 1932 roku urzędowo zmieniono nazwę wsi na Grabenau. W miejscowości działało polskie Towarzystwo Młodzieży. W tym czasie w obrębie wsi istniała leśniczówka Przykop. Natomiast na zachód od wsi powstała grupa zagród, którą w 1928 roku nazwano Neu Przykopp (obecnie Nowy Przykop).
Gospodarka
We wsi znajduje się siedziba leśnictwa, należącego do Nadleśnictwa Nowe Ramuki.
Zabytki
- dwie zabytkowe kapliczki przydrożne
- budynek dawnej niemieckiej szkoły
- średniowieczne umocnienia liniowe, tzw. wały podłużne
Turystyka
- niebieski szlak rowerowy o długości 27 km – przebieg trasy: Olsztyn – Stary Olsztyn – Linowo – Trękus – Kaborno – Nowa Wieś – Przykop – Butryny
Ludzie związani z miejscowością
- Jadwiga Brzeszczyńska-Gransicka (1905–?) – urodzona w Przykopie nauczycielka
- Jan Brzeszczyński (1873–1946) – nauczyciel, działacz oświatowy, poeta i kompozytor, pracował w szkole w Przykopie
- Franciszka Hensel-Szczepańska (1909–1981) – wychowawczyni przedszkoli, zorganizowała we wsi polskie przedszkole (zob. Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939))
Bibliografia
- Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Strona Gminy Purda [12.11.2013]
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
- Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]
Przypisy
- ↑ łącznie Przykop, Dziuchy, Kopanki, Nowy Przykop
- ↑ Strona Gminy Purda [12.11.2013]
