Przytulia wonna: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 19: | Linia 19: | ||
|Lista synonimów = | |Lista synonimów = | ||
}} | }} | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
'''Przytulia wonna''' (''Galium odoratum'' (L.) Scop.) – gatunek rośliny należący do rodziny marzanowatych (''Rubiaceae''). | '''Przytulia wonna''' (''Galium odoratum'' (L.) Scop.) – gatunek rośliny należący do rodziny marzanowatych (''Rubiaceae''). | ||
| − | <br/> | + | <br/><br/> |
| − | |||
| − | |||
=== Morfologia === | === Morfologia === | ||
| + | Roślina o wysokości do 30 cm, wytwarzająca liczne pędy o silnym aromacie (obecność kumaryny). | ||
| − | + | Łodyga czterokanciasta, delikatna, nieowłosiona. Liście siedzące z przylistkami wyrastają w okółkach po 6-9. Są ciemnozielone, lancetowatego kształtu z szorstkimi brzegami. Na środku łodygi są zwykle największe. | |
| − | Łodyga czterokanciasta, delikatna, nieowłosiona. Liście siedzące z przylistkami wyrastają w okółkach po 6-9. Są ciemnozielone, lancetowatego kształtu z szorstkimi brzegami. Na środku łodygi są zwykle największe. | ||
| − | |||
| + | Drobne kwiaty w baldachogronach wyrastają nieliczne na szczycie łodyg. Kwiatostany są z podsadkami lub bez. Kielich kwiatowy niepozorny, korona o średnicy 4-6 mm z 4 białymi płatkami, jeden słupek, 4 pręciki. Owocem jest kulista rozłupnia z gęstymi haczykowatymi szczecinkami. Po dojrzeniu rozpada się na 2 rozłupki. Kłącze delikatne, płożące. | ||
=== Rozmieszczenie i ekologia === | === Rozmieszczenie i ekologia === | ||
| + | Przytulia wonna występuje w Europie i Azji, na obszarach o klimacie suboceanicznym. Rozprzestrzenia się także w innych rejonach świata o klimacie umiarkowanym. W Polsce jest dość pospolita na całym niżu. Rośnie w cienistych lasach liściastych (szczególnie bukowych), w zaroślach. | ||
| − | + | Na [[Warmia|Warmii]] i [[Mazury|Mazurach]] występuje w [[Brodnicki Park Krajobrazowy|Brodnickim Parku Krajobrazowym]]. Wymaga gleb próchnicznych, dla których jest rośliną wskaźnikową. Jest rośliną cieniolubną, gatunkiem charakterystycznym dla rzędu (O.) ''Fagetalia''. | |
| − | |||
| − | |||
=== Wartość użytkowa === | === Wartość użytkowa === | ||
| + | Roślina objęta częściową ochroną gatunkową w Polsce na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin. | ||
| − | |||
| − | |||
Ze względu na zawartość kumaryny musi być stosowana z umiarem. Większe dawki mogą spowodować ból głowy i nudności. | Ze względu na zawartość kumaryny musi być stosowana z umiarem. Większe dawki mogą spowodować ból głowy i nudności. | ||
| − | |||
| + | === Ciekawostki === | ||
| + | Roślina ceniona pod względem leczniczym, kosmetycznym i kulinarnym. | ||
| − | + | Zawarte w roślinie glukozyzydy (m.in. asperuloza), kumaryna, garbniki, związki goryczowe, duże ilości polifenolokwasów, nieznaczne ilości flawonoidów (rutyna, kwercetryna) wykazują działanie przeciwbakteryjne, rozkurczające, uspokajające. Napar z ziela zmniejsza napięcie ścian naczyń krwionośnych oraz mięśni gładkich układu pokarmowego i moczowego. Używany jest w zaburzeniach krążenia, żylakach (w tym hemoroidach), skurczach jelit i dróg moczowych. Pomaga także przy kamicy i dolegliwościach wątroby. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
W kosmetologii wykorzystywany jest napar w celu lekkiego przyciemnienia jasnej, bladej skóry. W tym samym celu ów napar można stosować jako kąpiel. Kumaryna stosowana jest jako substancja zapachowa w perfumach. | W kosmetologii wykorzystywany jest napar w celu lekkiego przyciemnienia jasnej, bladej skóry. W tym samym celu ów napar można stosować jako kąpiel. Kumaryna stosowana jest jako substancja zapachowa w perfumach. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Przytulia wonna jest używana w kuchni jako przyprawa do ciast, cukierków, napojów pitnych, zup, sosów i ziołowych herbatek. W okręgu berlińskim podawany jest sok z przytulii, czyli marzanki, z piwem pszenicznym Berliner Weiße. Już 1200 lat temu w Niemczech wytwarzano winną nalewkę z marzanki (tzw. napój majowy). We Francji z marzanki zaparza się ulubioną herbatkę, a zieloną aromatyzuje się szampany. W Szwajcarii dodaje się ją do koniaków i likierów. W Niemczech podstawę popularnych namiastek herbaty stanowią fermentowane liście jeżyn, suszone kwiaty lipy z dodatkiem mięty pieprzowej, melisy i marzanki wonnej. W Polsce także znane są domowe herbatki ziołowe złożone z wziętych w jednakowych porcjach: ziela marzanki, melisy i liści jeżyn albo malin, uprzednio sfermentowanych albo z kwiatu lipy, liści poziomki, mięty pieprzowej, marzanki wonnej i kłącza perzu. | ||
| − | + | Dzięki zawartości kumaryny wydziela silny, miły zapach, szczególnie po przywiędnięciu. Wykorzystywana do zwalczania moli (szkodników) oraz aromatyzowania niektórych gatunków wódek, win i tytoniu. | |
| − | http://pl.wikipedia.org/wiki/Przytulia_wonna | + | == Bibliografia == |
| − | <br/> | + | [http://pl.wikipedia.org/wiki/Przytulia_wonna pl.wikipedia.org, przytulia wonna] [26.08.2014]<br/> |
| − | http://www.wiadomosci24.pl/artykul/zielska_zdrowe_i_pozywne_marzanka_wonna_195728.html | + | [http://www.wiadomosci24.pl/artykul/zielska_zdrowe_i_pozywne_marzanka_wonna_195728.html wiadomosci24.pl, Zielska zdrowe i pozytywne] [26.08.2014] |
<br/> | <br/> | ||
| − | [[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Przyroda]] [[Kategoria: Powiat nowomiejski]] [[Kategoria: Rośliny Warmii i Mazur]] [[Kategoria: Rośliny chronione]] |
Wersja z 14:35, 5 sty 2015
| Przytulia wonna | |
| | |
| Galium odoratum | |
| (L.) Scop. | |
 Przytulia wonna (Galium odoratum) | |
| Systematyka | |
| Królestwo | rośliny |
| Podkrólestwo | rośliny naczyniowe |
| Gromada | okrytonasienne |
| Klasa | dwuliścienne |
| Rząd | goryczkowce |
| Rodzina | marzanowate |
| Rodzaj | rosiczka |
| Gatunek | Przytulia wonna |
| marzanka wonna | |
Przytulia wonna (Galium odoratum (L.) Scop.) – gatunek rośliny należący do rodziny marzanowatych (Rubiaceae).
Spis treści
Morfologia
Roślina o wysokości do 30 cm, wytwarzająca liczne pędy o silnym aromacie (obecność kumaryny).
Łodyga czterokanciasta, delikatna, nieowłosiona. Liście siedzące z przylistkami wyrastają w okółkach po 6-9. Są ciemnozielone, lancetowatego kształtu z szorstkimi brzegami. Na środku łodygi są zwykle największe.
Drobne kwiaty w baldachogronach wyrastają nieliczne na szczycie łodyg. Kwiatostany są z podsadkami lub bez. Kielich kwiatowy niepozorny, korona o średnicy 4-6 mm z 4 białymi płatkami, jeden słupek, 4 pręciki. Owocem jest kulista rozłupnia z gęstymi haczykowatymi szczecinkami. Po dojrzeniu rozpada się na 2 rozłupki. Kłącze delikatne, płożące.
Rozmieszczenie i ekologia
Przytulia wonna występuje w Europie i Azji, na obszarach o klimacie suboceanicznym. Rozprzestrzenia się także w innych rejonach świata o klimacie umiarkowanym. W Polsce jest dość pospolita na całym niżu. Rośnie w cienistych lasach liściastych (szczególnie bukowych), w zaroślach.
Na Warmii i Mazurach występuje w Brodnickim Parku Krajobrazowym. Wymaga gleb próchnicznych, dla których jest rośliną wskaźnikową. Jest rośliną cieniolubną, gatunkiem charakterystycznym dla rzędu (O.) Fagetalia.
Wartość użytkowa
Roślina objęta częściową ochroną gatunkową w Polsce na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.
Ze względu na zawartość kumaryny musi być stosowana z umiarem. Większe dawki mogą spowodować ból głowy i nudności.
Ciekawostki
Roślina ceniona pod względem leczniczym, kosmetycznym i kulinarnym.
Zawarte w roślinie glukozyzydy (m.in. asperuloza), kumaryna, garbniki, związki goryczowe, duże ilości polifenolokwasów, nieznaczne ilości flawonoidów (rutyna, kwercetryna) wykazują działanie przeciwbakteryjne, rozkurczające, uspokajające. Napar z ziela zmniejsza napięcie ścian naczyń krwionośnych oraz mięśni gładkich układu pokarmowego i moczowego. Używany jest w zaburzeniach krążenia, żylakach (w tym hemoroidach), skurczach jelit i dróg moczowych. Pomaga także przy kamicy i dolegliwościach wątroby.
W kosmetologii wykorzystywany jest napar w celu lekkiego przyciemnienia jasnej, bladej skóry. W tym samym celu ów napar można stosować jako kąpiel. Kumaryna stosowana jest jako substancja zapachowa w perfumach.
Przytulia wonna jest używana w kuchni jako przyprawa do ciast, cukierków, napojów pitnych, zup, sosów i ziołowych herbatek. W okręgu berlińskim podawany jest sok z przytulii, czyli marzanki, z piwem pszenicznym Berliner Weiße. Już 1200 lat temu w Niemczech wytwarzano winną nalewkę z marzanki (tzw. napój majowy). We Francji z marzanki zaparza się ulubioną herbatkę, a zieloną aromatyzuje się szampany. W Szwajcarii dodaje się ją do koniaków i likierów. W Niemczech podstawę popularnych namiastek herbaty stanowią fermentowane liście jeżyn, suszone kwiaty lipy z dodatkiem mięty pieprzowej, melisy i marzanki wonnej. W Polsce także znane są domowe herbatki ziołowe złożone z wziętych w jednakowych porcjach: ziela marzanki, melisy i liści jeżyn albo malin, uprzednio sfermentowanych albo z kwiatu lipy, liści poziomki, mięty pieprzowej, marzanki wonnej i kłącza perzu.
Dzięki zawartości kumaryny wydziela silny, miły zapach, szczególnie po przywiędnięciu. Wykorzystywana do zwalczania moli (szkodników) oraz aromatyzowania niektórych gatunków wódek, win i tytoniu.
Bibliografia
pl.wikipedia.org, przytulia wonna [26.08.2014]
wiadomosci24.pl, Zielska zdrowe i pozytywne [26.08.2014]
