Przytulia wonna

Przytulia wonna
Galium odoratum
{{{L}}}
Przytulia wonna (Galium odoratum) Fot. http://fr.wikipedia.org/wiki/Galium_odoratum
Systematyka
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Klasa	dwuliścienne
Rząd	goryczkowce
Rodzina	marzanowate
Rodzaj	rosiczka
Gatunek	Przytulia wonna
marzanka wonna

Przytulia wonna ( Galium odoratum (L.) Scop.) – gatunek rośliny należący do rodziny marzanowatych (Rubiaceae).

Morfologia

Roślina o wysokości do 30 cm, wytwarzająca liczne pędy o silnym aromacie (obecność kumaryny). Łodyga czterokanciasta, delikatna, nieowłosiona. Liście siedzące z przylistkami, wyrastają w okółkach, po 6-9. Są ciemnozielone, lancetowatego kształtu, z szorstkimi brzegami. Na środku łodygi są zwykle największe. Drobne kwiaty w baldachogronach wyrastają nieliczne na szczycie łodyg, . Kwiatostany są z podsadkami lub bez. Kielich kwiatowy niepozorny, korona o średnicy 4-6 mm z 4 białymi płatkami, jeden słupek, 4 pręciki. Owocem jest kulista rozłupnia z gęstymi haczykowatymi szczecinkami. Po dojrzeniu rozpada się na 2 rozłupki. Kłącze delikatne, płożące.

Rozmieszczenie i ekologia

Przytulia wonna występuje w Europie i Azji, na obszarach o klimacie suboceanicznym. Rozprzestrzenia się także w innych rejonach świata o klimacie umiarkowanym. W Polsce jest dość pospolita na całym niżu. Rośnie w cienistych lasach liściastych (szczególnie bukowych), w zaroślach. Na Warmii i Mazurach wsytępuje w Brodnickim Parku Krajobrazowym. Wymaga gleb próchnicznych, dla których jest rośliną wskaźnikową. Jest rośliną cieniolubną, gatunkiem charakterystycznym dla rzędu (O.) Fagetalia .

Wartość użytkowa

Roślina objęta częściową ochroną gatunkową w Polsce na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.
Ze względu na zawartość kumaryny musi być stosowana z umiarem. Większe dawki mogą spowodować ból głowy i nudności.

Ciekawostki

Roślina ceniona pod względem leczniczym i kosmetycznym i kulinarnym.
Zawarte w roślinie glukozyzydy (m.in. asperuloza), kumarynę, garbniki, związki goryczowe, duże ilości polifenolokwasów , nieznaczne ilości flawonoidów (rutyna, kwercetryna) wykazują działanie przeciwbakteryjnie, rozkurczające, uspokajające. Napar z ziela zmniejsza napięcie ścian naczyń krwionośnych oraz mięśni gładkich układu pokarmowego i moczowego. Używany jest w zaburzeniach krążenia, żylakach (w tym hemoroidach), skurczach jelit i dróg moczowych. Pomaga także przy kamicy i dolegliwościach wątroby.
W kosmetologii wykorzystywany napar w celu lekkiego przyciemnienia jasnej, bladej skóry. w tym samym celu ów napar można stosować jako kąpiel. Kumaryna stosowana jest jako substancja zapachowa w perfumach.
Przytulia wonna jest używana w kuchni jako przyprawa do ciast, cukierków, napojów pitnych, zup, sosów i ziołowych herbatek. W okręgu berlińskim w Niemczech podawany jest sok z marzanki z piwem pszenicznym Berliner Weiße. Już 1200 lat temu w Niemczech wytwarzano winną nalewkę z marzanki (tzw. napój majowy). We Francji z marzanki zaparza się ulubioną herbatkę, a zielona aromatyzuje się szampany. W Szwajcarii dodaje się ją do koniaków i likierów. W Niemczech podstawę popularnych namiastek herbaty stanowią fermentowane liście jeżyn, suszone kwiaty lipy z dodatkiem mięty pieprzowej, melisy i marzanki wonnej. W Polsce także znane są domowe herbatki ziołowe złożone z wziętych w jednakowych porcjach: ziela marzanki, melisy i liści jeżyn albo malin, uprzednio sfermentowanych albo z kwiatu lipy, liści poziomki, mięty pieprzowej, marzanki wonnej i kłącza perzu.
Dzięki zawartości kumaryny, wydziela silny, miły zapach, szczególnie po przywiędnięciu. Wykorzystywana do zwalczania moli (szkodników) oraz aromatyzowania niektórych gatunków wódek, win i tytoniu.

Linki zewnętrzne

http://pl.wikipedia.org/wiki/Przytulia_wonna
http://www.wiadomosci24.pl/artykul/zielska_zdrowe_i_pozywne_marzanka_wonna_195728.html