Purda (gmina wiejska): Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
 
(Nie pokazano 23 wersji utworzonych przez 7 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
{{Gmina infobox
 
{{Gmina infobox
  |Gmina          = Purda  
+
  |Gmina          = Purda
 
  |herb_gminy      =   
 
  |herb_gminy      =   
  |flaga_gminy    =
+
  |flaga_gminy    =  
 
  |mapa_gminy      =  
 
  |mapa_gminy      =  
 
  |mapa_powiatu    =  
 
  |mapa_powiatu    =  
Linia 9: Linia 9:
 
  |województwo    = warmińsko-mazurskie  
 
  |województwo    = warmińsko-mazurskie  
 
  |powiat          = olsztyński
 
  |powiat          = olsztyński
  |rodzaj_gminy    = miejsko-wiejska
+
  |rodzaj_gminy    = wiejska
 
  |zarządzający    = Wójt
 
  |zarządzający    = Wójt
  |wójt            = [[Andrzej Jan Mazur| Andrzej Mazur]]
+
  |wójt            = Teresa Chrostowska
  |adres_ug        = ul. Kolejowa 7
+
  |adres_ug        = Purda 19
  |kod_poczt_ug    = 11-730 Mikołajki
+
  |kod_poczt_ug    = 11-030 Purda
  |powierzchnia    = 149,21
+
  |powierzchnia    = 318,12
  |sołectwa        = 13
+
  |sołectwa        = 24
  |miejscowości    = 19
+
  |miejscowości    = 61
 
  |rok            = 2013
 
  |rok            = 2013
  |populacja      = 3651
+
  |populacja      = 8463
  |gęstość        = 24
+
  |gęstość        = 27
 
  |urbanizacja    =  
 
  |urbanizacja    =  
 
  |nr_kier        = 89
 
  |nr_kier        = 89
  |tablica_rej    = NLI
+
  |tablica_rej    = NOL
  |TERYT          = 2809042
+
  |TERYT          = 2814102
 
  |TERC10          =  
 
  |TERC10          =  
  |www            = http://www.lubomino.ug.gov.pl/
+
  |www            = http://purda.pl/
  |bip            = http://bip.lubomino.tensoft.pl/
+
  |bip            = http://www.bip.purda.pl/
 
}}  
 
}}  
'''Gmina Barczewo''' – gmina wiejska położona w północnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwa warmińsko-mazurskiego]] i we wschodniej części [[Powiat lidzbarski| powiatu lidzbarskiego]]. Siedziba gminy znajduje  
+
'''Gmina Purda''' – gmina wiejska położona w centralnej części [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]], w południowej części [[Powiat olsztyński|powiatu olsztyńskiego]]. Siedziba gminy znajduje się w [[Purda|Purdzie]].
 
+
Gmina rolnicza, o dużej powierzchni zalesienia posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki.  
się w [[Olecko| Olecku]].
+
W Wyborach Samorządowych 2018 mandat wójta uzyskała [[Teresa Chrostowska]].<ref>https://www.portalsamorzadowy.pl/wybory-2018/gmina/purda,1462.html</ref>
 
 
Tereny gminy położone są na [[Równina Ornecka| Równinie Orneckiej]], pomiędzy [[Wzniesienie Górowskie| Wzniesieniem Górowskim]] a [[Pojezierze Olsztyńskie| Pojezierzem Olsztyńskim]]. Gmina o charakterze rolniczym z udziałem
 
 
 
gospodarki leśnej (ze względu na dużą powierzchnię kompleksów leśnych). Gmina o wysokim saldzie migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały oraz wysokim bezrobociu.
 
 
 
 
 
Władzę w gminie sprawuje wójt [[Andrzej Jan Mazur| Andrzej Mazur]]<ref name="p1">BIP Urzędu Gminy Lidzbark Warmiński [http://bip.warmia.mazury.pl/lidzbark_warminski_gmina_wiejska/]</ref>.
 
<br/><br/>
 
 
== Powierzchnia gminy ==
 
== Powierzchnia gminy ==
Gmina wiejska Świętajno Oleckie zajmuje powierzchnię 149,21km<sup>2</sup><ref name="p2">Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3175]</ref>, w tym:
+
Gmina wiejska Purda zajmuje powierzchnię 318,12 km<sup>2</sup><ref name="p1"> [http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3223 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS]</ref>, w tym:
*użytki rolne: 56%  
+
*użytki rolne: 29,1% (9264 ha)
*lasy: 31%  
+
*lasy: 52,7% (16782 ha)
*wody: 1,06%  
+
*wody: 6,6% (2099,6 ha)
 
+
Gmina stanowi 11,2% powierzchni powiatu olsztyńskiego.
Gmina stanowi 26,4% powierzchni [[Powiat lidzbarski| powiatu lidzbarskiego]].
 
  
 
== Demografia ==
 
== Demografia ==
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p2"/>:
+
Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi<ref name="p1"/>:
 +
[[Plik: Zabytkowa chata w Kabornie.jpg|thumb|right|290px|Zabytkowa chata w Kabornie.<br/>Autor: Archetyp. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kaborno_33.jpg Commons Wikimedia] ]]
 +
[[Plik:Kościół w Klewkach.jpg|thumb|right|290px|Kościół pw. Świetych Walentego i Rocha w Klewkach<br/>Autor: Piotr Marynowski. Źródło: [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Klewki_-_kościół_(01).jpg Commons Wikimedia] ]]
 +
[[Plik: Trakt Biskupi w Bałdach.jpg|thumb|right|290px|Trakt Biskupi w Bałdach<br/>Autor: Robert Reszka, 2014 r. Źródło: [http://www.pokochajmazury.com.pl/aleja-biskupow/ www.pokochajmazury.com.pl]
 +
]]
 
{|class="wikitable"
 
{|class="wikitable"
!Opis || colspan=2|Ogółem || colspan=2|Kobiety || colspan=2|Mężczyźni
+
!Opis ||colspan=2|Ogółem ||colspan=2|Kobiety ||colspan=2|Mężczyźni
|-
+
|--
|jednostka || osób || % || osób || % || osób || %
+
|jednostka ||osób ||% ||osób ||% ||osób ||%
 
|--
 
|--
|liczba || 12409 || 100 || 6346 || 51,1 || 6063 || 48,9
+
|liczba ||8463 ||100 ||4247 ||50,2 ||4216 ||49,8
 
|--
 
|--
|gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) || colspan=2| 51 || colspan=2| 26 || colspan=2| 25
+
|gęstość zaludnienia<br />(mieszk./km²) ||colspan=2|27 ||colspan=2|13,5 ||colspan=2|13,5
 
|}
 
|}
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie miejsko-wiejskiej Orneta wynosiło -79 osób<ref name="p2"/>, co stanowi 45,9% migracji w [[Powiat lidzbarski| powiecie lidzbarskim]] oraz 2,1% w
+
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Purda było dodatnie i wynosiło 99 osób<ref name="p1"/>.
  
[[województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]].  
+
== Historia gminy jako jednostki administracyjnej ==
 +
Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Purda były częścią powiatu olsztyńskiego w województwie olsztyńskim<ref> Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl]</ref>.
  
== Miejscowości na terenie gminy ==
+
W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady<ref>Dz.U. 1954, nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [10.10.2014]</ref>. Gromada Purda przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała podział państwa na gminy<ref>Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [10.10.2014]</ref>.
Sołectwa: [[Augustyny]], [[Bażyny]], [[Biały Dwór]], [[Chwalęcin]], [[Dąbrówka]], [[Drwęczno]], [[Henrykowo]], [[Karbowo]], [[Karkajmy]], [[Klusajny]], [[Krosno]], [[Krzykały]], [[Kumajny]], [[Miłkowo]], [[Mingajny]], [[Nowy Dwór]], [[Opin]], [[Osetnik]],
 
  
[[Wojciechowo (gmina Orneta)| Wojciechowo]], [[Wola Lipecka]].
+
Gmina Purda została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku<ref>Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim</ref>. W jej skład wchodziły obszary sołectw: [[Bałdzki Piec]], [[Butryny]], [[Chaberkowo]], [[Giławy]], [[Groszkowo]], [[Kaborno]], [[Klebark Mały]], [[Klebark Wielki]], [[Łajs (gmina Purda)|Łajs]], [[Marcinkowo (gmina Purda)|Marcinkowo]], [[Nerwik]], [[Nowa Kaletka]], [[Nowa Wieś]], [[Ostrzeszewo]], [[Pajtuny]], [[Patryki]], [[Pokrzywy]], [[Prejłowo]], [[Przykop]], [[Purda]], [[Purdka]], [[Silice]], [[Stara Kaletka]], [[Szczęsne]], [[Trękus]], [[Wygoda]], [[Wyrandy]], [[Zgniłocha]].
  
Pozostałe miejscowości: [[Lejławki Wielkie]], [[Lejławki Małe]], [[Tawty]], [[Bogatyńskie]], [[Gieduty]], [[Karkajmy Małe]], [[Ostry Kamień]].
+
1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa<ref>Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl]</ref> przestał istnieć powiat olsztyński. Gmina Purda została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.<br/>
 +
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa<ref>Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [10.10.2014]</ref> umiejscowiły gminę Purda w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim.
  
== Gospodarka ==
+
Gmina wiejska Purda graniczy z gminami: [[Barczewo (gmina miejsko-wiejska)|Barczewo]], [[Dźwierzuty (gmina wiejska)|Dźwierzuty]], [[Pasym (gmina miejsko-wiejska)|Pasym]], [[Jedwabno (gmina wiejska)|Jedwabno]], [[Olsztynek (gmina miejsko-wiejska)|Olsztynek]], [[Stawiguda (gmina wiejska)|Stawiguda]] oraz z miastem [[Olsztyn]].
Główną gałęzią rozwoju gospodarczego gminy wiejskiej Orneta jest rolnictwo oparte na gospodarstwach indywidualnych. Gmina jest typowym obszarem rolniczym, na którym do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję
 
  
roślinną i hodowlę zwierząt. Użytki rolne zajmują  ponad 50% powierzchni gminy, grunty orne: 43,6% (10659 ha), łąki i pastwiska zajmują 12,3% (3000 ha), a sady 0,09% (24 ha). Znajdują się one na glebach średnich - IV klasy bonitacyjnej.  
+
== Miejscowości na terenie gminy ==
 +
Sołectwa: [[Bałdzki Piec]], [[Butryny]], [[Chaberkowo]], [[Giławy]], [[Kaborno]], [[Klebark Mały]], [[Klebark Wielki]], [[Klewki]], [[Marcinkowo (gmina Purda)|Marcinkowo]], [[Nowa Kaletka]], [[Nowa Wieś]], [[Ostrzeszewo]], [[Pajtuny]], [[Patryki]], [[Prejłowo]], [[Przykop]], [[Purda]], [[Purdka]], [[Silice]], [[Stary Olsztyn]], [[Szczęsne]], [[Trękus]], [[Trękusek]], [[Zgniłocha]].
  
W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż (pszenica, jęczmień) uprawiane sa również ziemniaki, buraki cukrowe i rzepak. W produkcji zwierzęcej przeważa hodowla trzody chlewneji bydła. W srukurze gospodarstw rolnych większość
+
Pozostałe miejscowości: [[Bałdy]], [[Pokrzywy]], [[Stara Kaletka]], [[Gąsiorowo]], [[Groszkowo]], [[Nerwik]], [[Zaborowo (gmina Purda)|Zaborowo]], [[Bruchwałd]], [[Rykowiec]], [[Wygoda]], [[Biedówko]], [[Wojtkowizna]], [[Wyrandy]], [[Łajs (gmina Purda)|Łajs]], [[Nowy Ramuk]], [[Pajtuński Młyn]], [[Nowe Pajtuny]], [[Nowy Przykop]], [[Kopanki]], [[Purda Leśna]], [[Kośno]], [[Linowo (gmina Purda)|Linowo]], [[Kołpaki]], [[Giławki]], [[Wesołowo (gmina Purda)|Wesołowo]], [[Grabowo (gmina Purda)|Grabowo]], [[Dzierzgunka]], [[Dziuchy]], [[Przykopiec]], [[Zapurdka]], [[Mędrzyny]], [[Kaletka (gmina Purda)|Kaletka]], [[Lalka]].
  
stanowią dospodarstwa małe i średnie (od 1-10 ha)<ref>[http://orneta-umig.bip-wm.pl/public/ Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Orneta na lata 2001 - 2015.]</ref>.
+
== Gospodarka ==
 
+
Głównym kierunkiem rozwoju gospodarczego gminy Purda jest rolnictwo, uzupełniane przez turystykę, produkcję i usługi.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Orneta wynosiła w 2013 roku 1163. W tym 132 podmioty należały do sektora publicznego, pozostałe 1031 tworzy sektor prywatny. 272 firmy były
 
 
 
zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 85 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 125 firm w dziale budownictwo, 63 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami
 
 
 
gastronomicznymi prowadziło 31 firm<ref name="p2"/>.<br/>
 
Orneta jest gminą średnio uprzemysłowioną, dominują tu branże: [[Produkcja metalowych wyrobów gotowych z wyłączeniem maszyn i urządzeń| metalurgiczna]] i odzieżowa. Do wiodących zakładów metalurgicznych należą: Fabryka Śrub i
 
 
 
Elementów Złącznych "Nowa Orneta" Sp. z o.o., Gunnebo Industries Sp z o.o. z siedzibą w Ornecie, Metal Produkt sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe PORKON Sp. z o.o.; branżę odzieżową reprezentują: "Polcotex" Sp. z
 
 
 
o.o. zakład produkcyjny w Ornecie, "Bea-Mode" Sp. z o.o. i inne. W gminie dość dobrze rozwinięta jest sieć usług o zróżnicowanej strukturze i handel.<br/>
 
Liczne zasoby leśne pozwoliły na rozwój przemysłu drzewnego. Na terenie gminy funkcjonuje [[Nadleśnictwo Orneta]], które prowadzi gospodarkę leśną na obszarze ponad 7500 ha.
 
  
Turystyka nie odgrywa w gminie Orneta dominującej roli. Jednak duża ilość lasów, bogactwo przyrody, zabytków historycznych Ornety i okolic podnosi w wysokim stopniu walory krajoznawczo – turystyczne regionu i stwarza warunki do jej
+
Użytki rolne zajmują 29% powierzchni gminy, w tym: 70% (6542 ha) stanowią grunty orne, 29% (2700 ha) łąki i pastwiska, a 0,2% (22 ha) sady. W gminie dominują gleby średnie IV klasy bonitacyjnej należące do kompleksów pszennych.  
 +
Do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż, w produkcji zwierzęcej chów bydła mlecznego i opasowego oraz trzody chlewnej.
  
rozwoju.<br/>
+
Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Purda wynosiła pod koniec 2013 roku 696. W tym 18 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 678 tworzyło sektor prywatny. 133 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 59 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 116 firm w dziale budownictwo, 59 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 24 firmy<ref name="p1"/>. Na terenie gminy nie ma dużych zakładów przemysłowych oraz warunków do szerszego rozwoju funkcji przemysłowych. Rzutują na to ograniczenia związane z ochroną środowiska przyrodniczego oraz szerszej bazy surowcowej (poza surowcem drzewnym i w ograniczonym zakresie kruszywa, kredy jeziornej, torfu).<br/>
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Orneta, Henrykowo, Opin<ref name="p1"/>.
+
W gminie działają firmy: SPOMET Sp. z o.o. Marcinkowo, EkoMEBEL Klebark Mały, Parol - Ryby Kaborno.
  
Gmina Orneta należy do lokalnej organizacji turystycznej [[Stowarzyszenie "Dom Warmiński"| Stowarzyszenia "Dom Warmiński"]], [[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich| Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]] oraz [[LGD "Warmiński
+
Leżąca w regionie [[Pojezierze Olsztyńskie|Pojezierza Olsztyńskiego]] gmina Purda stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (jeziora, lasy, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu) oraz położenie w pobliżu [[Olsztyn|Olsztyna]]. Warunki naturalnesprzyjają spływom kajakowym, wycieczkom rowerowym i pieszym, uprawianiu żeglarstwa, hippiki, wędkarstwa, myślistwa. Liczne atrakcje oraz baza turystyczna, którą stanowią: ośrodki wypoczynkowe i gospodarstwa agroturystyczne, zachęcają do wypoczynku na terenie gminy.
  
Zakątek"]].
+
Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Gąsiorowo, Zgniłocha, Łajs, Silice, Butryny, Klewki, Pajtuny, Purda, Patryki, Nowa Kaletka<ref>[http://purda.pl/baza-turystyczna.html Urząd Gminy Purda ]</ref>.  
  
W nowej [[Strategia rozwoju województwa |Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 r. teren gminy został zakwalifikowany do [[Obszary przygraniczne| obszarów przygranicznych]] oraz [[Obszary wymagające
+
Gmina Purda należy do organizacji:
 +
* [[Stowarzyszenie "Dom Warmiński"|Stowarzyszenia "Dom Warmiński"]]
 +
*[[Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich|Związku Gmin Warmińsko-Mazurskich]]
 +
*[[Warmiński Związek Gmin|Warmińskiego Związku Gmin]]
 +
*[[Lokalna Grupa Rybacka "Pojezierze Olsztyńskie"|Lokalnej Grupy Rybackiej "Pojezierze Olsztyńskie"]]
 +
*[[Lokalna Grupa Działania Stowarzyszenie "Południowa Warmia"|Lokalnej Grupy Działania Stowarzyszenia "Południowa Warmia"]]
  
restrukturyzacji i rewitalizacji| obszarów wymagających restrukturyzacji i rewitalizacji]] wymagających strategicznej interwencji, ze względu na możliwości rozwojowe, jak i ze względu na występujące zapóźnienia.
+
W nowej [[Strategia rozwoju województwa|Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego]] z 2013 roku teren gminy został zakwalifikowany do [[Aglomeracja Olsztyna|aglomeracji Olsztyna]] oraz tzw. [[Tygrys warmińsko-mazurski|Tygrysów warmińsko-mazurskich]] – obszarów wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe.  
  
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Orneta wynosiła 1477 osób<ref name="p2"/>, co stanowi 35,2%  bezrobotnych w [[Powiat lidzbarski| powiecie lidzbarskim]].
+
Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Purda wynosiła 553 osób<ref name="p1"/>, co stanowi 6,2%  bezrobotnych w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]].
  
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 14,7% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>.
+
Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 10,4% ludności<ref>Bank Danych Lokalnych GUS</ref>.
  
 
== Kultura i turystyka ==
 
== Kultura i turystyka ==
 
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy'''
 
'''Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy'''
*[[Miejski Dom Kultury im. Franciszka Chruściela w Ornecie]]
+
*[[Gminna Biblioteka Publiczna w Purdzie]]
*Galeria ART-NOVA
 
*[[Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Orneta]] - filie biblioteki w Henrykowie i Bażynach
 
  
 
'''Wydarzenia kulturalne związane z gminą'''
 
'''Wydarzenia kulturalne związane z gminą'''
*Kaziuki Wilnuki w Ornecie
+
*[[Noc Świętojańska w Klebarku Wielkim]]
*Ornecki Festiwal Kobiet - Baba Fest
+
*[[lkwim: Warmiński Kiermas Tradycji, Dialogu i Zabawy - 2014|Warmiński Kiermas Tradycji, Dialogu, Zabawy – Bałdy]]
*Festiwal "ŁAŁ KULTURA"
+
*Gminne Święto Plonów
*Dni Ornety
 
*dożynki gminne
 
  
 
'''Ludzie związani z gminą'''
 
'''Ludzie związani z gminą'''
*[[Eberhard z Nysy]] (1250-1326) -  biskup warmiński; wydał dokumenty lokacyjne m.in. dla Ornety, za jego czasów rozpoczęto budowę tamtejszego [[lkwim: Zamek w Ornecie| zamku]], przeznaczył też środki na budowę kościoła w Ornecie.
+
*[[Henryk Błaszczyk]] – proboszcz [[Parafia pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Klebarku Wielkim|parafii pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Klebarku Wielkim]]
*[[Szymon Rudnicki]] (1552-1621) - sekretarz koronny, biskup warmiński; podczas jego urzędowania został wyremontowany i odnowiony [[lkwim: Zamek w Ornecie| zamek biskupi w Ornecie]]; fundator głównego ołtarza  w kościele we wsi
+
*[[Joanna Pieniężna]] (1867–1929) – działaczka [[Plebiscyt na Warmii i Mazurach|plebiscytowa]] na [[Warmia|Warmii]], właścicielka [[lkwim: Gazeta Olsztyńska|"Gazety Olsztyńskiej"]]
 
+
*[[Walenty Gotzheim]] (1804–1874) – ksiądz i misjonarz na [[Mazury|Mazurach]]  
Bogatyńskie.
+
*[[August Kiwicki]] (1879–1950) – działacz polityczno-społeczny na Mazurach
*[[Herman z Pragi]] (1280 - noc noworoczna 1349/1350) - biskup warmiński, za jego czasów rozpoczęto budowę [[lkwim:Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie|kościoła pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana
+
*[[Walenty Tolsdorf]] (1816–1905) – ksiądz katolicki, działacz społeczny i religijny, zwany "patriarchą Mazur"
 
+
*[[Bernard Żbik]] (1874–1940) – folklorysta, poeta, działacz warmiński  
Ewangelisty w Ornecie]], zmarł w Ornecie.
+
*[[lkwim: Jan Suwała|Jan Suwała]] (1933–2003) – ksiądz, rzeźbiarz, twórca Galerii Rzeźby Sakralnej w Gąsiorowie
*[[Eugeniusz Buchholz]] (1865 -1928 ) - literat, redaktor, tłumacz, księgarz.
+
*[[lkwim: Grażyna Kowiel|Grażyna Kowiel]] – malarka amatorka; mieszka w Prejłowie
*[[Jan Wulff  (1735 - 1807) - urodzony w Ornecie, cysters, budowniczy organów w katedrze oliwskiej.
+
*[[lkwim: Wacław Ksawery Osiński|Wacław Ksawery Osiński]] (1868–1945) – duchowny katolicki, działacz polonijny w Republice Weimarskiej i Rzeszy Niemieckiej, działacz narodowy na Warmii
*[[Zygmunt Kamiński]] - piłkarz Warmii Olsztyn w latach 60-tych w najlepszym okresie historii klubu, trener  "Błękitnych" Orneta.
+
*[[lkwim: Jan Pietrzyk|Jan Pietrzyk]] (1956- ) – ksiądz, poeta, urodzony na Mazurach, mieszkający i działający na Warmii
*[[Piotr Zrada]] - lekkoatleta, specjalista w biegu na 400 metrów, mistrz świata i Europy juniorów młodszych.
+
*[[lkwim: Leszek Sokoll|Leszek Sokoll]] (1952- ) – malarz, artysta, organizator wystaw, animator działań artystycznych; mieszka w Silicach
+
*[[lkwim: Maria Teresa Szałaj|Maria Teresa Szałaj]] (1949- ) – malarka amatorka, mieszka w Trękusie
 
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy'''
 
'''Zabytki znajdujące się na terenie gminy'''
 
+
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Purda należą<ref> [http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków]</ref>:
Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy miejsko-wiejskiej Orneta należą<ref>Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [http://www.nid.pl/pl/]</ref>:
+
*[[lkwim: Kościół pw. św. Jakuba Starszego Apostoła w Butrynach|kościół pw. św. Jakuba Starszego Apostoła w Butrynach]]  
*[[Kościół pw. Świętych Mikołaja Biskupa i Rocha w Bażynach]] wraz z przykościelnym cmentarzem
+
*[[lkwim: Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Giławach|kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Giławach]]
*[[Kościół pw. Świętej Trójcy i św. Michała w Bogatyńskich]]
+
*[[lkwim: Kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Klebarku Wielkim|kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Klebarku Wielkim]] wraz z przykościelnym cmentarzem i plebanią
*[[Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Chwalęcinie]] wraz z przykościelnym cmentarzem
+
*[[lkwim: Kościół pw. św. Walentego i św. Rocha w Klewkach|kościół pw. Świętych Walentego i Rocha w Klewkach]] wraz z przykościelnym cmentarzem
*[[Kościół pw. św. Katarzyny w Henrykowie]] wraz z plebanią
+
*[[lkwim: Kościół pw. św. Michała Archanioła w Purdzie Wielkiej|kościół pw. św. Michała Archanioła w Purdzie]]  
*[[Kościół pw. Nawiedzenia Najświetszej Maryi Panny i św. Józefa w Krośnie]], krużganki z kaplicami
+
*zespół pałacowy w Klewkach
*[[Kościół pw. św. Wawrzyńca w Mingajnach]] wraz z przykościelnym cmentarzem
+
*[[Kaplica w Kabornie|kaplica w Kabornie]]
*[[Kościół pw. Świętego Krzyża w Opinie]]
+
*zabytkowe drewniane chaty w Kabornie
*zespoły pałacowe w: Bażynach, Bogatyńskich, Karkajmach
+
*kościół ewangelicki w Nowej Wsi
*układ urbanistyczny miasta Orneta z rynkiem i ratuszem oraz liczne zabytkowe kamieniczki w rynku i przy okolicznych ulicach
+
*zespół dworski w Trękusku
*pozostałości murów obronnych
+
*[[Młyn w Pajtunach]]
*[[lkwim: Kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Ornecie| Kościół pw. św. Jana Chrzciciela Ornecie]] wraz z plebanią
+
*liczne [[Kapliczki|kapliczki]] m.in. w: [[Kapliczka w Trękusie |Trękusie]], [[Kapliczki w Klewkach|Klewkach]], Butrynach, Giławach, Groszkowie, Kabornie, Klebarku Wielkim, Kopankach, Marcinkowie, Nowej Kaletce, Nowej Wsi, Pajtunach, Pokrzywach, Przykopie, Purdzie, Starej Kaletce, Szczęsnem,   
*[[Cerkiew św. Mikołaja w Ornecie]]  
+
*oraz [[Krzyż metalowy w Silicach|krzyż metalowy w Silicach]] i [[Figura Salvatora Mundi w Pajtuńskim Młynie|figura Salvatora Mundi w Pajtuńskim Młynie]]
*klasztor sióstr katarzynek wraz z otaczającym go ogrodem
 
*[[Kaplice jerozolimskie| Kaplica Jerozolimska]] (przy drodze do Elbląga)
 
*zabytkowy spichlerz
 
*ruiny kościoła pw. św. Jakuba w Osetniku
 
*młyn w Osetniku
 
  
 
'''Szlaki i atrakcje turystyczne'''
 
'''Szlaki i atrakcje turystyczne'''
*szlak przyrodniczo-dydaktyczny "Czarci Jar" oraz ścieżki rowerowe wyznaczone przez [[Nadleśnictwo Orneta]]
+
*szlaki kajakowe:
*umocnienia i fortyfikacje tzw.[[ "Trójkąt Lidzbarski'| "Trójkata Lidzbarskiego"]]
+
**trasa: [[jezioro Kośno]] – [[rzeka Kośna]] – [[Jezioro Silickie]] – [[Jezioro Klebarskie]]
*mini skatepark przy Jeziorze Mieczowym
+
**trasa: wieś Łajs - jezioro Kośno – rzeka Kośna – [[Kanał Elżbiety]] i [[Kanał Kiermas]] – [[Kanał Wiktorii]] –  Jezioro Silickie
*[[lkwim: Zamek w Ornecie| pozostałości po zamku biskupim w Ornecie]]
+
**trasa "Linowska Struga": wieś Klewki – [[Jezioro Linowskie]] – Linowska Struga – [[Jezioro Klebarskie]] – Jezioro Silickie – Kanał Wiktorii do Kanału Kiermas – [[Jezioro Bogdańskie]]
*liczne zabytki architektury, w tym kaplicaki przydrożne, m.in. [[Kapliczka w Osetniku| kapliczka w Osetniku]]
+
*szlaki rowerowe:
*zabytkowe parki dworskie, m.in. w Bażynach, Bogatyńskich, Karkajmach
+
**czarny: Olsztyn - Ostrzeszewo – Klebark Mały – Klebark Wielki – Silice –  Patryki – Prejłowo – Giławy – Gąsiorowo – Rusek Wielki
*obszary chronionego krajobrazu, rezerwat i pomniki przyrody
+
**czerwony: Olsztyn – Szczęsne – Klewki – Klewki PKP – Kaborno – Nowa Wieś – Kopanki – Łajs – (Małszewo)
 +
**żółty: Olsztyn – Butryny – Nowa Kaletka – Zgniłocha
 +
**niebieski: Olsztyn – Stary Olsztyn – Linowo – Trękus – Kaborno – Nowa Wieś – Przykop – Butryny
 +
**zielony I: Butryny – Nowa Kaletka – Butryny
 +
**zielony II: Marcinkowo – Purda – Marcinkowo
 +
**żółty II: Kaborno – Marcinkowo (szlak  łączy miejscowość Kaborno (szlak czerwony) z miejscowością Marcinkowo (szlak zielony II)
 +
**niebieski II: Patryki – Purda – Giławy (łączy szlak czarny (Patryki) ze szlakiem zielonym II (Purda), dalej wspólnie ze szlakiem niebieskim do Purdy i do Giław)
 +
**czerwony II: szlak rozpoczyna się i kończy w Purdzie – na początku pokrywa się ze szlakiem zielonym II, w części końcowej pokrywa się ze szlakiem zielonym II i niebieskim II
 +
**niebieski III: szlak wokół jezioro Kośno
 +
*szlak konny im. Marion Dönhoff
 +
*obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty i pomniki przyrody
 +
*zabytkowe parki dworskie w: Bałdach, Klewkach, Patrykach, Starym Olsztynie, Trękusku
 +
*liczne zabytki architektury sakralnej oraz [[Kapliczki|kapliczki]]
 +
*Trakt Biskupi i [[Brama Warmińska w Bałdach]]
 +
*Patrycki Młyn (możliwość zwiedzania)
 +
*[[Warmiński Browar Parowy w Patrykach]] (możliwość zwiedzania i warzenia piwa)
 +
*Park Rozrywki Aktywnej w Butrynach
 +
*[[lkwim: Galeria Rzeźby Sakralnej w Gąsiorowie|Galeria Rzeźby Sakralnej w Gąsiorowie]]
 +
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Purda można uzyskać na stronie internetowej: [http://purda.pl/ UG Purda].
  
Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Orneta można uzyskać na stronie internetowej [http://www.orneta.pl/informacja/ UMiG Orneta].
+
== Religia ==
 +
*[[Parafia pw. św. Jakuba w Butrynach]]
 +
*[[Parafia pw. św. Jana Chrzciciela w Giławach]]
 +
*[[Parafia pw. św. Michała Archanioła w Purdzie]]
 +
*[[Parafia pw. św. Walentego w Klewkach]]
 +
*[[Parafia pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Klebarku Wielkim]]
  
 
== Szkolnictwo ==
 
== Szkolnictwo ==
W gminie miejsko-wiejskiej Orneta istnieją następujące placówki edukacyjne:  
+
W gminie wiejskiej Purda istnieją następujące placówki edukacyjne:  
*Przedszkole nr 1 w Ornecie
+
*Przedszkole "Jarzębinki" w Klewkach
*Przedszkole nr 2 w Ornecie
+
*Przedszkole w Purdzie
*[[Szkoła Podstawowa nr 1 im. mjr. Henryka Sucharskiego w Ornecie]]
+
*Publiczne Przedszkole w Nowej Wsi
*[[Szkoła Podstawowa nr 4 im. Janusza Korczaka w Ornecie]]
+
*[[Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Nowej Wsi]]
*[[Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Bażynach]]
+
*[[Publiczna Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Pezały w Purdzie]]
*[[Szkoła Podstawowa w Mingajnach]]
+
*[[Gimnazjum w Purdzie]]  
*[[Gimnazjum nr 2 w Ornecie im. 29 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego| Gimnazjum nr 2 im. 29 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Ornecie]]
+
*[[Szkoła Podstawowa w Szczęsnem]]
*[[Gimnazjum Nr 1 w Ornecie]]
+
*[[Zespól Szkolno-Przedszkolny w Butrynach]] – [[Przedszkole Samorządowe w Butrynach|przedszkole]], [[Szkoła Podstawowa im. Franciszka Barcza w Butrynach|szkoła podstawowa]]
*[[Zespół Szkół Ogólnokształcących w Ornecie]] - [[Gimnazjum Nr 1 w Ornecie]] przy ZSO w Ornecie, [[Liceum Ogólnokształcące im. Bojowników o Polskość Warmii w Ornecie]], Szkoła Policealna Nr 2
+
*[[Zespół Szkolno-Przedszkolny w Klebarku Wielkim]] [[Publiczne Przedszkole w Klebarku Wielkim|przedszkole]], [[Szkoła Podstawowa w Klebarku Wielkim|szkoła podstawowa]]
*[[Zespół Szkół Zawodowych Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Stanisława Staszica w Ornecie]]
 
  
 
== Sport ==
 
== Sport ==
W gminie organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: turnieje piłki nożnej dziaci i dorosłych, turnieje: siatkówki, "Majówka Rowerowa", [[Warmia Mazury Senior Games]] - badminton.
+
W gminie organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Gminne Zawody Latawcowe PREJŁOWO, Regaty Wioślarskie o Laur Świętego Jana w Klebarku Wielkim, Gminne Zawody Strzeleckie o Puchar Wójta Gminy Purda, mistrzostwa gminy w tenisie stołowym seniorów w Marcinkowie, turnieje piłki nożnej, siatkówki plażowej, biegi przełajowe.<br/>
 
+
Na terenie gminy działa klub:
Na terenie gminy działają kluby:
+
*KP Purda
*[[MKS "Błękitni" Orneta]]
 
*SLKS "Tramp" w Ornecie
 
*UKS "Bystry" w Ornecie
 
*Uczniowski Integracyjny Klub Sportowy "MIG"
 
*Integracyjny Klub Sportowy "SMOK"
 
 
 
 
==Inne organizacje i instytucje==
 
==Inne organizacje i instytucje==
*[[Stowarzyszenie na Rzecz Pomocy Osobom Niepełnosprawnym w Ornecie]]  
+
*[[Stowarzyszenie Kultury i Sportu w Klewkach WIGOR]]
*[[Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Miasta i Gminy Orneta "Ornecianie"]]
+
*[[Stowarzyszenie Sportowe Gminy Purda]]
*[[Stowarzyszenie Orneckie "AGRORELAKS"]]
+
*[[Stowarzyszenie Przyjaciół Klebarka Wielkiego "Nasza Wieś"]]
*[[Stowarzyszenie na rzecz Wspierania Rozwoju Wsi, Świetlicy i Punktu Przedszkolnego w Bażynach "DOGONIĆ MARZENIA"]]
+
*[[Towarzystwo Przyjaciół Gimu]]
*[[Stowarzyszenie MIASTOWIEŚ w Ornecie]]
+
*[[Stowarzyszenie Pomocy Humanitarnej im. św. Łazarza w Klebarku Wielkim LAZARUS]]
*[[Stowarzyszenie Arkadia z siedzibą w Dąbrówce]]
+
*[[Stowarzyszenie na rzecz Klebarka Małego]]
*[[Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Karbowo]]
+
*[[Stowarzyszenie Promocji i Rozwoju Prejłowa]]
*[[Stowarzyszenie Nowe Drwęczno]]
+
*[[Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Purda]]
 
 
 
== Obszary chronione i pomniki przyrody ==
 
== Obszary chronione i pomniki przyrody ==
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3">Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/]</ref>:  
+
Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich<ref name="p3">[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie]</ref>:  
  
Rezerwaty przyrody:
+
Rezewaty:
*[[Rezerwat Ostoja bobrów na rzece Pasłęce]] (4239,97 ha)
+
*[[Rezerwat Las Warmiński]] (1819,72 ha)
 +
*[[Rezerwat Jezioro Kośno]] (1232,85 ha)
  
 
Obszary chronionego krajobrazu:
 
Obszary chronionego krajobrazu:
*[[Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Pasłęki]] (43307,3 ha)
+
*[[Obszar Chronionego Krajobrazu Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej]] (131 425,2 ha)
*[[Obszar Chronionego Krajobrazu Równiny Orneckiej]] (11511,3 ha)
+
Obszary [[Natura 2000]]:
 
+
*[[Natura 2000 Puszcza Napiwodzko-Ramucka |Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza Napiwodzko-Ramucka]] (116 604,69 ha)
Obszary Natura 2000:
+
*[[Natura 2000 Ostoja Napiwodzko-Ramucka|Specjalny obszar ochrony siedlisk Ostoja Napiwodzko-Ramucka]] (32 612,78 ha)
*[[Natura 2000 Rzeka Pasłęka| Specjalny obszar ochrony siedlisk Rzeka Pasłęka]] (8 418,46 ha)
+
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Purda znajduje się 18 pomników przyrody oraz użytki ekologiczne: [[Użytek ekologiczny "Wzgórza Bartołckie" |"Wzgórza Bartołckie"]], [[Użytek ekologiczny "Klasztorne Łąki" |"Klasztorne Łąki"]], [[Użytek ekologiczny "Trzcinowisko Zgniłocha"|"Trzcinowisko Zgniłocha"]], [[Użytek ekologiczny "Wielosił"|"Wielosił"]], [[Użytek ekologiczny "Bogdany"|"Bogdany"]], [[Użytek ekologiczny "Czerwonka Duża"|"Czerwonka Duża"]], [[Użytek ekologiczny "Czerwonka Mała"|"Czerwonka Mała"]], [[Użytek ekologiczny "Dzika Korsakówka"|"Dzika Korsakówka"]], [[Użytek ekologiczny "Zbiornik retencyjny Purda Leśna"|"Zbiornik retencyjny Purda Leśna"]]<ref name="p3"/>.
*[[Obszar specjalnej ochrony ptaków Dolina Pasłęki]] (20 669,89 ha)
 
 
 
Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Orneta znajdują się 43 pomniki przyrody. Ochroną objęto przede wszystkim pojedyncze okazy i aleje drzew<ref name="p3"/>.
 
  
Zobacz też:
+
==Zobacz też:==
[[Referendum w Ornecie 2013]]
+
*[[Kiermas]]
+
*[[Dzwonniczki ludowe]]
 +
*[[Wały podłużne]]
 +
*[[Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne na Warmię]]
 +
*[[Szkoły polskie na Warmii w 1920 roku]]
 +
*[[Polskie przedszkola na Warmii w Prusach Wschodnich (1927–1939)]]
 +
*[[Fundacja "Fundusz Ziemi Olsztyńskiej"]]
 +
*[[Stowarzyszenie "Nasze Gady"]]
 +
*[[Głos Purdy]]
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
 
<references/>
 
<references/>
 
+
==Bibliografia==
== Bibliografia==
+
Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19460280177 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014] <br/>
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]
+
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19540430191 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
 
+
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
<br/>
+
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl][20.12.2014]<br/>
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19720490312 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/>
+
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych. [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750160091 isap.sejm.gov.pl]
+
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, [http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.12.2014]<br/>
 
+
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/>
[20.10.2014]<br/>
+
[http://www.bip.purda.pl/ Projekt programu ochrony środowiska gminy Purda na lata 2011-2014 z perspektywą do roku 2018, Purda 2011]<br/>
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19750170092 isap.sejm.gov.pl]  
+
[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3223 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium] [20.12.2014]<br/>
 
+
[http://www.domwarminski.pl/ Stowarzyszenie Dom Warmiński]] [20.12.2014]<br/>
[20.10.2014]<br/>
+
[http://www.bip.purda.pl/ BIP Urzędu Gminy Purda] [20.12.2014]<br/>
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19981030652 isap.sejm.gov.pl] [20.10.2014]<br/>
+
[http://purda.pl/ Urząd Gminy Purda] [20.12.2014]<br/>
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim. [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.<br/>
+
[http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur] [20.12.2014]<br/>
[http://orneta-umig.bip-wm.pl/public/ Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Orneta na lata 2001 - 2015.]<br/>
+
[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.12.2014]<br/>
[http://stat.gov.pl/bdl/app/portret.display?p_czas=19&p_nts=14&p_tery=3174 Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium] [20.10.2014]<br/>
+
[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [20.12.2014]<br/>
[http://bip.warmia.mazury.pl/kiwity_gmina_wiejska/  BIP Urzędu Gminy Kiwity] [20.10.2014]<br/>
+
[http://www.ko.olsztyn.pl/?main=2&sub=4 Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim] [20.12.2014]<br/>
[http://leksykonkultury.ceik.eu/ Leksykon kultury Warmii i Mazur] [20.10.2014]<br/>
+
[[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria: Powiat olsztyński]][[Kategoria: Purda (gmina wiejska)]][[Kategoria: 1945-1989]][[Kategoria: 1990-]]
[http://www.nid.pl/pl/ Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków] [20.10.2014]<br/>
 
[http://bip.olsztyn.rdos.gov.pl/ Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie] [20.10.2014]<br/>
 
[[Kategoria:Miejscowość]][[Kategoria: Powiat olsztyński]][[Kategoria: Purda (gmina wiejska)]][[Kategoria: 1945-1989]][[Kategoria: 1990-]]
 

Aktualna wersja na dzień 11:26, 14 sty 2019

Gmina Purda

Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat olsztyński
Rodzaj gminy wiejska
Wójt Teresa Chrostowska
Powierzchnia 318,12 km²
Liczba sołectw 24
Liczba miejscowości 61
Liczba ludności (2013)
Gęstość zaludnienia
8463
27 osób/km²
Strefa numeracyjna 89
Tablice rejestracyjne NOL
TERYT 2814102
Urząd gminy
Purda 19 11-030 Purda
Strona internetowa gminy
Biuletyn Informacji Publicznej gminy

Gmina Purda – gmina wiejska położona w centralnej części województwa warmińsko-mazurskiego, w południowej części powiatu olsztyńskiego. Siedziba gminy znajduje się w Purdzie. Gmina rolnicza, o dużej powierzchni zalesienia posiadająca liczne walory przyrodnicze i krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki, w tym agroturystyki. W Wyborach Samorządowych 2018 mandat wójta uzyskała Teresa Chrostowska.[1]

Powierzchnia gminy

Gmina wiejska Purda zajmuje powierzchnię 318,12 km2[2], w tym:

  • użytki rolne: 29,1% (9264 ha)
  • lasy: 52,7% (16782 ha)
  • wody: 6,6% (2099,6 ha)

Gmina stanowi 11,2% powierzchni powiatu olsztyńskiego.

Demografia

Liczba ludności gminy według danych z 2013 roku wynosi[2]:

Zabytkowa chata w Kabornie.
Autor: Archetyp. Źródło: Commons Wikimedia
Kościół pw. Świetych Walentego i Rocha w Klewkach
Autor: Piotr Marynowski. Źródło: Commons Wikimedia
Trakt Biskupi w Bałdach
Autor: Robert Reszka, 2014 r. Źródło: www.pokochajmazury.com.pl
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
liczba 8463 100 4247 50,2 4216 49,8
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)
27 13,5 13,5

Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt stały w 2013 roku w gminie wiejskiej Purda było dodatnie i wynosiło 99 osób[2].

Historia gminy jako jednostki administracyjnej

Po II wojnie światowej tereny dzisiejszej gminy Purda były częścią powiatu olsztyńskiego w województwie olsztyńskim[3].

W 1954 roku istniejące dotychczas gminy zamieniono na gromady[4]. Gromada Purda przetrwała do kolejnej reformy administracyjnej, która przywracała podział państwa na gminy[5].

Gmina Purda została powołana na mocy uchwały Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 6 grudnia 1972 roku[6]. W jej skład wchodziły obszary sołectw: Bałdzki Piec, Butryny, Chaberkowo, Giławy, Groszkowo, Kaborno, Klebark Mały, Klebark Wielki, Łajs, Marcinkowo, Nerwik, Nowa Kaletka, Nowa Wieś, Ostrzeszewo, Pajtuny, Patryki, Pokrzywy, Prejłowo, Przykop, Purda, Purdka, Silice, Stara Kaletka, Szczęsne, Trękus, Wygoda, Wyrandy, Zgniłocha.

1 czerwca 1975 roku, na podstawie Ustawy o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa[7] przestał istnieć powiat olsztyński. Gmina Purda została bezpośrednio częścią województwa olsztyńskiego.
Ponowne zmiany podziału administracyjnego państwa[8] umiejscowiły gminę Purda w powołanym 1 stycznia 1999 roku województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim.

Gmina wiejska Purda graniczy z gminami: Barczewo, Dźwierzuty, Pasym, Jedwabno, Olsztynek, Stawiguda oraz z miastem Olsztyn.

Miejscowości na terenie gminy

Sołectwa: Bałdzki Piec, Butryny, Chaberkowo, Giławy, Kaborno, Klebark Mały, Klebark Wielki, Klewki, Marcinkowo, Nowa Kaletka, Nowa Wieś, Ostrzeszewo, Pajtuny, Patryki, Prejłowo, Przykop, Purda, Purdka, Silice, Stary Olsztyn, Szczęsne, Trękus, Trękusek, Zgniłocha.

Pozostałe miejscowości: Bałdy, Pokrzywy, Stara Kaletka, Gąsiorowo, Groszkowo, Nerwik, Zaborowo, Bruchwałd, Rykowiec, Wygoda, Biedówko, Wojtkowizna, Wyrandy, Łajs, Nowy Ramuk, Pajtuński Młyn, Nowe Pajtuny, Nowy Przykop, Kopanki, Purda Leśna, Kośno, Linowo, Kołpaki, Giławki, Wesołowo, Grabowo, Dzierzgunka, Dziuchy, Przykopiec, Zapurdka, Mędrzyny, Kaletka, Lalka.

Gospodarka

Głównym kierunkiem rozwoju gospodarczego gminy Purda jest rolnictwo, uzupełniane przez turystykę, produkcję i usługi.

Użytki rolne zajmują 29% powierzchni gminy, w tym: 70% (6542 ha) stanowią grunty orne, 29% (2700 ha) łąki i pastwiska, a 0,2% (22 ha) sady. W gminie dominują gleby średnie IV klasy bonitacyjnej należące do kompleksów pszennych. Do podstawowych form gospodarowania zalicza się produkcję roślinną i hodowlę zwierząt. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż, w produkcji zwierzęcej chów bydła mlecznego i opasowego oraz trzody chlewnej.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON w gminie Purda wynosiła pod koniec 2013 roku 696. W tym 18 podmiotów należało do sektora publicznego, pozostałe 678 tworzyło sektor prywatny. 133 firmy były zarejestrowane w dziale handel hurtowy i detaliczny, 59 firm w dziale przetwórstwo przemysłowe, 116 firm w dziale budownictwo, 59 w dziale: rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo. Działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi prowadziło 24 firmy[2]. Na terenie gminy nie ma dużych zakładów przemysłowych oraz warunków do szerszego rozwoju funkcji przemysłowych. Rzutują na to ograniczenia związane z ochroną środowiska przyrodniczego oraz szerszej bazy surowcowej (poza surowcem drzewnym i w ograniczonym zakresie kruszywa, kredy jeziornej, torfu).
W gminie działają firmy: SPOMET Sp. z o.o. Marcinkowo, EkoMEBEL Klebark Mały, Parol - Ryby Kaborno.

Leżąca w regionie Pojezierza Olsztyńskiego gmina Purda stanowi obszar atrakcyjny turystycznie ze względu na swoje uwarunkowania naturalne (jeziora, lasy, niski stopień zanieczyszczenia środowiska, obszary chronionego krajobrazu) oraz położenie w pobliżu Olsztyna. Warunki naturalnesprzyjają spływom kajakowym, wycieczkom rowerowym i pieszym, uprawianiu żeglarstwa, hippiki, wędkarstwa, myślistwa. Liczne atrakcje oraz baza turystyczna, którą stanowią: ośrodki wypoczynkowe i gospodarstwa agroturystyczne, zachęcają do wypoczynku na terenie gminy.

Gospodarstwa agroturystyczne znajdują się w miejscowościach: Gąsiorowo, Zgniłocha, Łajs, Silice, Butryny, Klewki, Pajtuny, Purda, Patryki, Nowa Kaletka[9].

Gmina Purda należy do organizacji:

W nowej Strategii rozwoju województwa warmińsko-mazurskiego z 2013 roku teren gminy został zakwalifikowany do aglomeracji Olsztyna oraz tzw. Tygrysów warmińsko-mazurskich – obszarów wymagających strategicznej interwencji ze względu na możliwości rozwojowe.

Liczba ludności bezrobotnej zarejestrowanej pod koniec 2013 roku w gminie Purda wynosiła 553 osób[2], co stanowi 6,2% bezrobotnych w powiecie olsztyńskim.

Ze środowiskowej pomocy społecznej korzysta w gminie 10,4% ludności[10].

Kultura i turystyka

Instytucje zajmujące się pracą na rzecz kultury na terenie gminy

Wydarzenia kulturalne związane z gminą

Ludzie związani z gminą

Zabytki znajdujące się na terenie gminy Do najcenniejszych zabytków znajdujących się na terenie gminy wiejskiej Purda należą[11]:

Szlaki i atrakcje turystyczne

  • szlaki kajakowe:
  • szlaki rowerowe:
    • czarny: Olsztyn - Ostrzeszewo – Klebark Mały – Klebark Wielki – Silice – Patryki – Prejłowo – Giławy – Gąsiorowo – Rusek Wielki
    • czerwony: Olsztyn – Szczęsne – Klewki – Klewki PKP – Kaborno – Nowa Wieś – Kopanki – Łajs – (Małszewo)
    • żółty: Olsztyn – Butryny – Nowa Kaletka – Zgniłocha
    • niebieski: Olsztyn – Stary Olsztyn – Linowo – Trękus – Kaborno – Nowa Wieś – Przykop – Butryny
    • zielony I: Butryny – Nowa Kaletka – Butryny
    • zielony II: Marcinkowo – Purda – Marcinkowo
    • żółty II: Kaborno – Marcinkowo (szlak łączy miejscowość Kaborno (szlak czerwony) z miejscowością Marcinkowo (szlak zielony II)
    • niebieski II: Patryki – Purda – Giławy (łączy szlak czarny (Patryki) ze szlakiem zielonym II (Purda), dalej wspólnie ze szlakiem niebieskim do Purdy i do Giław)
    • czerwony II: szlak rozpoczyna się i kończy w Purdzie – na początku pokrywa się ze szlakiem zielonym II, w części końcowej pokrywa się ze szlakiem zielonym II i niebieskim II
    • niebieski III: szlak wokół jezioro Kośno
  • szlak konny im. Marion Dönhoff
  • obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty i pomniki przyrody
  • zabytkowe parki dworskie w: Bałdach, Klewkach, Patrykach, Starym Olsztynie, Trękusku
  • liczne zabytki architektury sakralnej oraz kapliczki
  • Trakt Biskupi i Brama Warmińska w Bałdach
  • Patrycki Młyn (możliwość zwiedzania)
  • Warmiński Browar Parowy w Patrykach (możliwość zwiedzania i warzenia piwa)
  • Park Rozrywki Aktywnej w Butrynach
  • Galeria Rzeźby Sakralnej w Gąsiorowie

Informacje na temat atrakcji turystycznych znajdujących się na terenie gminy Purda można uzyskać na stronie internetowej: UG Purda.

Religia

Szkolnictwo

W gminie wiejskiej Purda istnieją następujące placówki edukacyjne:

Sport

W gminie organizowane są różnorodne imprezy rekreacyjno-sportowe, m.in.: Gminne Zawody Latawcowe PREJŁOWO, Regaty Wioślarskie o Laur Świętego Jana w Klebarku Wielkim, Gminne Zawody Strzeleckie o Puchar Wójta Gminy Purda, mistrzostwa gminy w tenisie stołowym seniorów w Marcinkowie, turnieje piłki nożnej, siatkówki plażowej, biegi przełajowe.
Na terenie gminy działa klub:

  • KP Purda

Inne organizacje i instytucje

Obszary chronione i pomniki przyrody

Na terenie gminy znajdują się obszary objęte różnymi formami ochrony przyrody. Należą do nich[12]:

Rezewaty:

Obszary chronionego krajobrazu:

Obszary Natura 2000:

Z pozostałych form ochrony przyrody na terenie gminy wiejskiej Purda znajduje się 18 pomników przyrody oraz użytki ekologiczne: "Wzgórza Bartołckie", "Klasztorne Łąki", "Trzcinowisko Zgniłocha", "Wielosił", "Bogdany", "Czerwonka Duża", "Czerwonka Mała", "Dzika Korsakówka", "Zbiornik retencyjny Purda Leśna"[12].

Zobacz też:

Przypisy

  1. https://www.portalsamorzadowy.pl/wybory-2018/gmina/purda,1462.html
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Portret terytorium, Bank Danych Lokalnych GUS
  3. Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl
  4. Dz.U. 1954, nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [10.10.2014]
  5. Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [10.10.2014]
  6. Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim
  7. Dz.U. 1975, nr 16, poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl
  8. Dz.U. 1998, nr 103, poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów.isap.sejm.gov.pl [10.10.2014]
  9. Urząd Gminy Purda
  10. Bank Danych Lokalnych GUS
  11. Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków
  12. 12,0 12,1 Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie

Bibliografia

Dz.U. 1946 nr 28 poz.177, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. w sprawie tymczasowego podziału administracyjnego Ziem Odzyskanych, isap.sejm.gov.pl [20.10.2014]
Dz.U. 1954 nr 43 poz. 191, Ustawa z dnia 25 września 1954 r. o reformie podziału administracyjnego wsi i powołaniu gromadzkich rad narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1972 nr 49 poz. 312, Ustawa z dnia 29 listopada 1972 r. o utworzeniu gmin i zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 16 poz. 91, Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych, isap.sejm.gov.pl[20.12.2014]
Dz.U. 1975 nr 17 poz. 92, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 maja 1975 r. w sprawie określenia miast oraz gmin wchodzących w skład województw, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Dz.U. 1998 nr 103 poz. 652, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów, isap.sejm.gov.pl [20.12.2014]
Uchwała Nr XXI/83/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie z dnia 6 grudnia 1972 r. w sprawie utworzenia gmin w województwie olsztyńskim, [w:] Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Olsztynie, Olsztyn 1972.
Projekt programu ochrony środowiska gminy Purda na lata 2011-2014 z perspektywą do roku 2018, Purda 2011
Bank Danych lokalnych GUS, Portret terytorium [20.12.2014]
Stowarzyszenie Dom Warmiński] [20.12.2014]
BIP Urzędu Gminy Purda [20.12.2014]
Urząd Gminy Purda [20.12.2014]
Leksykon kultury Warmii i Mazur [20.12.2014]
Narodowy Instytut Dziedzictwa, Rejestr zabytków [20.12.2014]
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Olsztynie [20.12.2014]
Wykaz szkół i placówek oświatowych w województwie warmińsko-mazurskim [20.12.2014]