Runowo: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(Dzieje miejscowości)
 
(Nie pokazano 15 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 5: Linia 5:
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
 
  |dopełniacz wsi        = Runowa     
 
  |dopełniacz wsi        = Runowa     
  |zdjęcie              = Kościół w Runowie.jpg
+
  |zdjęcie              = runowo.jpg
  |opis zdjęcia          = Kościół w Runowie
+
  |opis zdjęcia          = Kościół w Runowie.<br>Fot. Mieczysław Kalski
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |rodzaj miejscowości  =
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie
Linia 28: Linia 28:
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
}}<br/>
+
}}
''' Runowo ''' (niem. ''Raunau'') – [[wieś sołecka]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat lidzbarski|powiecie lidzbarskim]], w [[gmina Lidzbark Warmiński|gminie Lidzbark Warmiński]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[podział administracyjny|administracyjnie]] należała do [[województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]].
+
''' Runowo ''' (niem. ''Raunau'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat lidzbarski|powiecie lidzbarskim]], w [[Lidzbark Warmiński (gmina wiejska)|gminie Lidzbark Warmiński]]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
 
+
W 2010 roku miejscowość liczyła 370 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Regina Frydrycka]]<ref>[http://www.gminalidzbark.com/pl/aktualnosci/25-2011/198-wykaz-sotysow.html gminalidzbark.pl] [05.03.2014]</ref>.
W 2010 roku miejscowość liczyła 370 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Regina Frydrycka]]<ref>http://www.gminalidzbark.com/pl/aktualnosci/25-2011/198-wykaz-sotysow.html [data dostępu: 5.03.2014]</ref>.
+
<br/><br/>
 
 
<br/>
 
 
 
 
== Położenie ==
 
== Położenie ==
 
Miejscowość leży w odległości 10 km na północny zachód od [[Lidzbark Warmiński|Lidzbarka Warmińskiego]].
 
Miejscowość leży w odległości 10 km na północny zachód od [[Lidzbark Warmiński|Lidzbarka Warmińskiego]].
 
<br/>
 
<br/>
 +
== Dzieje miejscowości ==
 +
Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1347 roku, jednak dokładna data założenia miejscowości nie jest znana. W roku 1347 sołtysem Runowa był niejaki Piotr Krebisse. W 1359 roku biskup warmiński [[Jan Stryprock]] wystawił akt lokacji Hermanowi von Kolberg. Wieś została zniszczona pod koniec [[wojna polsko-krzyżacka 1519-1521|wojny polsko-krzyżackiej]] rozgrywającej się w latach 1519–1521. W połowie XVI wieku obszar wsi obejmował 77 łanów, jednak aż 64 łany leżały odłogiem i były opuszczone przez właścicieli. Próba ponownej kolonizacji wyludnionego Runowa doprowadziła do wystawienia nowego przywileju lokacyjnego. Mimo niesprzyjającej sytuacji to właśnie w Runowie Jan Leoman w 1581 roku prowadził jedną z największych pszczelich pasiek na terenie [[Warmia| Warmii]]. Rok wcześniej odbudowany został zniszczony w czasie działań wojennych [[kościół pw. św. Tadeusza Judy i Szymona w Runowie]].
  
== Dzieje miejscowości ==
+
W 1688 roku obszar wsi obejmował 90 łanów. W tym czasie Runowo było zamieszkane przez 3 sołtysów, 23 chłopów i 6 zagrodników. Pięć lat wcześniej [[Jan Łączyński]] uzyskał zezwolenie na użytkowanie młyna. W 1783 roku Runowo składało się z 55 budynków. W 1818 roku miejscowość była zamieszkana przez 199 osób. W 1845 roku pożar strawił miejscowy kościół, który odbudowano w 1852 roku. W 1939 roku Runowo liczyło 849 mieszkańców. Po zakończeniu II wojny światowej miejscowość uzyskała status wsi sołeckiej. Uruchomiono w niej gimnazjum oraz pocztę.
Wzmianki o wsi pochodzą z 1347 roku, jednak dokładna data założenia miejscowości nie jest znana. We wspomnianym okresie sołtysem Runowa był niejaki Piotr Krebisse. W 1359 roku biskup warmiński [[Jan Stryprock]] wystawił akt lokacji Hermanowi von Kolberg. Wieś została dotkliwie zniszczona pod koniec [[wojny polsko-krzyżackie|wojny polsko-krzyżackiej]], rozgrywającej się w latach 1519-1521. W połowie XVI wieku obszar wsi obejmował 77 łanów, jednak aż 64 leżało odłogiem, opuszczone przez właścicieli. Próba ponownej kolonizacji wyludnionego Runowa doprowadziła do wystawienia nowego przywileju lokacyjnego. Mimo niesprzyjającej sytuacji to właśnie w Runowie Jan Leoman w 1581 roku prowadził jedną z największych pszczelich pasiek na terenie [[Warmia| Warmii]]. Rok wcześniej odbudowany został zniszczony w czasie działań wojennych  kościół pw. św. Tadeusza Judy i Szymona. W 1688 roku obszar wsi obejmował już 90 łanów. W tym czasie Runowo było zamieszkane przez 3 sołtysów, 23 chłopów i 6 zagrodników. Pięć lat wcześniej zezwolenie na użytkowanie młyna uzyskał Jan Łączyński. W 1783 roku Runowo składało się z 55 budynków. W 1818 roku miejscowość była zamieszkana przez 199 osób. W 1845 roku pożar strawił miejscowy kościół, który odbudowano w 1852 roku. W 1939 roku Runowo liczyło 849 mieszkańców. Po zakończeniu [[II wojna światowa| II wojny światowej]] miejscowość uzyskała status wsi sołeckiej. Uruchomiono gimnazjum oraz pocztę.
 
  
 
W miejscowości działa poczta oraz ośrodek zdrowia.
 
W miejscowości działa poczta oraz ośrodek zdrowia.
 
<br/>
 
<br/>
 
 
== Edukacja ==
 
== Edukacja ==
 
*[[Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Runowie]]
 
*[[Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Runowie]]
[[File:Szkoła w Runowie.jpg|thumb|242 px|left|Szkoła w Runowie]]
+
[[File:Szkoła w Runowie.jpg|thumb|290 px|right|Szkoła w Runowie.<br>Źródło: [http://gminalidzbark.com/sp-runowo/ www.gminalidzbark.com] ]]
 
<br/>
 
<br/>
  
 
==Turystyka==  
 
==Turystyka==  
*Szlak rowerowy o długości 50 km - przebieg trasy: Lidzbark Warmiński - [[Łaniewo]] - [[Kaszuny]] - [[Miejska Wola]] - [[Babiak]] - [[Bugi]] - Runowo - [[Workiejmy]] - [[Nowa Wieś Wielka]] - [[Redy]] - [[Wielochowo]] - Lidzbark Warmiński
+
*Szlak rowerowy o długości 50 km przebieg trasy: Lidzbark Warmiński [[Łaniewo]] [[Kaszuny]] [[Miejska Wola]] [[Babiak]] [[Bugi]] Runowo [[Workiejmy]] [[Nowa Wieś Wielka (gmina Lidzbark Warmiński) |Nowa Wieś Wielka]] [[Redy]] [[Wielochowo]] Lidzbark Warmiński.
 
 
<br/>
 
 
 
 
== Zabytki ==
 
== Zabytki ==
*[[lkwim:Kościół pw. św. Apostołów Szymona i Judy w Runowie|Kościół gotycki]] z XV-XVI wieku, odbudowany w stylu neogotyckim w latach 1848-1852; we wnętrzu znajduje się rokokowy ołtarz główny z 1772 roku, dwa konfesjonały z 2. połowy XIX stulecia, średniowieczna granitowa chrzcielnica
+
*[[lkwim:Kościół pw. św. Apostołów Szymona i Judy w Runowie|kościół gotycki]] z XV-XVI wieku, odbudowany w stylu neogotyckim w latach 1848–1852; we wnętrzu znajduje się rokokowy ołtarz główny z 1772 roku, dwa konfesjonały z 2. połowy XIX stulecia, średniowieczna granitowa chrzcielnica
*Cmentarz przykościelny
+
*cmentarz przykościelny
*Neogotycka kapliczka przydrożna z XIX wieku
+
*neogotycka kapliczka przydrożna z XIX wieku
*Kapliczka wzniesiona w 1885 roku, zlokalizowana przy drodze na [[Bugi]]
+
*kapliczka wzniesiona w 1885 roku, znajdująca się przy drodze na [[Bugi]]
 
 
<br/>
 
 
 
== Bibliografia ==
 
#Chłosta Jan, ''Słownik Warmii'', Olsztyn 2002.
 
#Chrzanowski Tadeusz, ''Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii'', Olsztyn 1978.
 
#''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red.  Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
 
#[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS]  [data dostępu: 10.03.2014]
 
#[http://www.domwarminski.pl/index.php?searchword=runowo&searchphrase=all&Itemid=101&option=com_search| Dom Warmiński] [data dostępu: 10.03.2014]
 
#[http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/4247,runowo-kosciol-sw--sw--szymona-i-tadeusza-judy-%28xiv-w-%29.html| Polska Niezwykła] [data dostępu: 5.03.2014]
 
#[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [data dostępu: 5.03.2014]
 
<br/>
 
 
 
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}
 
<references/>
 
<references/>
<br/>
+
== Bibliografia ==
 +
Chłosta Jan, ''Słownik Warmii'', Olsztyn 2002.<br/>
 +
Chrzanowski Tadeusz, ''Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii'', Olsztyn 1978.<br/>
 +
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red.  Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/>
 +
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims Bank Danych Lokalnych GUS]  [10.03.2014]<br/>
 +
[http://www.domwarminski.pl/index.php?searchword=runowo&searchphrase=all&Itemid=101&option=com_search domwarminski.pl] [10.03.2014] <br/>
 +
[http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/4247,runowo-kosciol-sw--sw--szymona-i-tadeusza-judy-%28xiv-w-%29.html| polskaniezwykla.pl] [05.03.2014]<br/>
 +
[http://www.wuoz.olsztyn.pl/ Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/>
  
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat lidzbarski]] [[Kategoria: Gmina Lidzbark Warmiński]] [[Kategoria: Wieś sołecka]]
+
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat lidzbarski]] [[Kategoria: Lidzbark Warmiński (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]]

Aktualna wersja na dzień 08:28, 12 maj 2015

Runowo

Kościół w Runowie.Fot. Mieczysław Kalski
Kościół w Runowie.
Fot. Mieczysław Kalski
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat lidzbarski
Gmina Lidzbark Warmiński
Liczba ludności (2010) 370
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Runowo
Runowo
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Runowo
Runowo
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Runowo (niem. Raunau) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie lidzbarskim, w gminie Lidzbark Warmiński. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku miejscowość liczyła 370 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Regina Frydrycka[1].

Położenie

Miejscowość leży w odległości 10 km na północny zachód od Lidzbarka Warmińskiego.

Dzieje miejscowości

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1347 roku, jednak dokładna data założenia miejscowości nie jest znana. W roku 1347 sołtysem Runowa był niejaki Piotr Krebisse. W 1359 roku biskup warmiński Jan Stryprock wystawił akt lokacji Hermanowi von Kolberg. Wieś została zniszczona pod koniec wojny polsko-krzyżackiej rozgrywającej się w latach 1519–1521. W połowie XVI wieku obszar wsi obejmował 77 łanów, jednak aż 64 łany leżały odłogiem i były opuszczone przez właścicieli. Próba ponownej kolonizacji wyludnionego Runowa doprowadziła do wystawienia nowego przywileju lokacyjnego. Mimo niesprzyjającej sytuacji to właśnie w Runowie Jan Leoman w 1581 roku prowadził jedną z największych pszczelich pasiek na terenie Warmii. Rok wcześniej odbudowany został zniszczony w czasie działań wojennych kościół pw. św. Tadeusza Judy i Szymona w Runowie.

W 1688 roku obszar wsi obejmował 90 łanów. W tym czasie Runowo było zamieszkane przez 3 sołtysów, 23 chłopów i 6 zagrodników. Pięć lat wcześniej Jan Łączyński uzyskał zezwolenie na użytkowanie młyna. W 1783 roku Runowo składało się z 55 budynków. W 1818 roku miejscowość była zamieszkana przez 199 osób. W 1845 roku pożar strawił miejscowy kościół, który odbudowano w 1852 roku. W 1939 roku Runowo liczyło 849 mieszkańców. Po zakończeniu II wojny światowej miejscowość uzyskała status wsi sołeckiej. Uruchomiono w niej gimnazjum oraz pocztę.

W miejscowości działa poczta oraz ośrodek zdrowia.

Edukacja

Szkoła w Runowie.
Źródło: www.gminalidzbark.com


Turystyka

Zabytki

  • kościół gotycki z XV-XVI wieku, odbudowany w stylu neogotyckim w latach 1848–1852; we wnętrzu znajduje się rokokowy ołtarz główny z 1772 roku, dwa konfesjonały z 2. połowy XIX stulecia, średniowieczna granitowa chrzcielnica
  • cmentarz przykościelny
  • neogotycka kapliczka przydrożna z XIX wieku
  • kapliczka wzniesiona w 1885 roku, znajdująca się przy drodze na Bugi

Przypisy

  1. gminalidzbark.pl [05.03.2014]

Bibliografia

Chłosta Jan, Słownik Warmii, Olsztyn 2002.
Chrzanowski Tadeusz, Przewodnik po zabytkowych kościołach Północnej Warmii, Olsztyn 1978.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.03.2014]
domwarminski.pl [10.03.2014]
polskaniezwykla.pl [05.03.2014]
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]