Sąpłaty: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Zobacz też) |
|||
| (Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 5 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Sąpłaty | |nazwa = Sąpłaty | ||
| Linia 6: | Linia 4: | ||
|flaga wsi = | |flaga wsi = | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
| − | |dopełniacz wsi = | + | |dopełniacz wsi = Sąpłat |
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości =wieś sołecka | |rodzaj miejscowości =wieś sołecka | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 30: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | ''' Sąpłaty''' (niem. ''Samplatten'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat szczycieński |powiecie szczycieńskim]], w [[Dźwierzuty (gmina wiejska)|gminie Dźwierzuty]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku wieś liczyła 100 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Aurelia Lorenz]]<ref> [http://bip.gminadzwierzuty.pl/?c=mdTresc-cmPokaz-145/ Strona Urzędu Gminy Dźwierzuty] [10.09.2013]</ref>. |
| − | + | <br/><br/> | |
| − | W latach | ||
| + | ==Położenie== | ||
| + | Wieś położona jest na [[Pojezierze Mazurskie|Pojezierzu Mazurskim]], w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, w północnej części powiatu szczycieńskiego. Miejscowość leży na wschodnim brzegu jeziora [[Jezioro Sąpłaty|Sąpłaty]], w odległości 8 km na północny zachód od [[Dźwierzuty|Dźwierzut]], w pobliżu granicy z powiatem olsztyńskim. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Dzieje miejscowości == |
| − | Wieś | + | Wieś powstała pod koniec XIV lub na początku XV wieku. Jej nazwa pochodzi od przyległego jeziora. W 1439 roku była to [[Wieś ziemiańska |wieś ziemiańska]] (90 łanów), nadana przez [[Zakon Krzyżacki]] na [[Prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] niejakiemu Szonucie. W 1498 roku przywilej w Sąpłatach został odnowiony dla Piotra Wildenaw-Kozłowskiego. W pierwszej połowie XVI wieku było tu zaledwie 9 gospodarstw, później osiedleńców przybywało. W 1782 roku były tu już 54 gospodarstwa. |
| − | + | W raporcie starosty szczycieńskiego von Gaudeckera z 1730 r. odnotowano Sąpłaty jako miejscowość posiadającą szkołę. | |
| − | |||
| − | |||
W XIX wieku w wyniku separacji gruntów powstało na obszarze wsi kilka osobnych osiedli i dworków: | W XIX wieku w wyniku separacji gruntów powstało na obszarze wsi kilka osobnych osiedli i dworków: | ||
*Kark zwany też Pięknym Dworkiem – powstał w 1826 roku, obejmował 2 gospodarstwa | *Kark zwany też Pięknym Dworkiem – powstał w 1826 roku, obejmował 2 gospodarstwa | ||
| − | *Nanóżki (lub Żal) – powstały w 1826 roku, 2 gospodarstwa | + | *[[Nanóżki]] (lub Żal) – powstały w 1826 roku, 2 gospodarstwa |
| − | *Zastawy – powstały w 1826 roku, 3 gospodarstwa | + | *[[Zastawy]] – powstały w 1826 roku, 3 gospodarstwa |
| − | *Mycołka (od 1949 r. Mycielin) – dworek w pobliżu Sąpłatów, powstał w 1852 roku, sześć lat później obejmował 12 łanów i 2 gospodarstwa; w 1949 roku nazwane Mycielin | + | *[[Mycołka]] (od 1949 r. Mycielin) – dworek w pobliżu Sąpłatów, powstał w 1852 roku, sześć lat później obejmował 12 łanów i 2 gospodarstwa; w 1949 roku nazwane Mycielin |
| − | *Julki (od 1949 r. Julianowo) – dwór, założony w 1854 roku; cztery lata później obejmował ponad 11 łanów i 3 gospodarstwa | + | *[[Julki]] (od 1949 r. Julianowo) – dwór, założony w 1854 roku; cztery lata później obejmował ponad 11 łanów i 3 gospodarstwa. |
| − | + | Wieś jest siedzibą sołectwa. | |
| − | + | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach: | |
| − | + | *1539 r. – 9 gospodarstw | |
| − | * | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | *1782 r. – 54 gospodarstwa | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | *1818 r. – 389 osób, 59 gospodarstw | |
| + | *1939 r. – 698 osób | ||
| + | ==Kultura== | ||
| + | We wsi znajduje się [[lkwim:Muzeum Regionalne „Babska Izba” w Sąpłatach |Muzeum Regionalne „Babska Izba”]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Zabytki== |
| + | *gmach [[Szkoła w Sąpłatach|szkoły]] z 1904 roku, dwukondygnacyjny, kamienne fundamenty, zdobiona elewacja, zachowany pseudodansker – murowany „daszek” nad dzwonkiem szkolnym | ||
| + | *dawny [[Cmentarz ewangelicki w Sąpłatach|cmentarz ewangelicki]] z XIX wieku | ||
| + | |||
| + | == Bibliografia== | ||
| + | Toeppen Max, ''Historia Mazur'', Olsztyn 1995 (przekład M. Szymańska-Jasińska)<br> | ||
| + | Achremczyk Stanisław, ''Historia Warmii i Mazur'', t. 1, Olsztyn 2011.<br/> | ||
| + | Grabowski Sławomir, ''Z dziejów gminy Dźwierzuty'', Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 3–6.<br/> | ||
| + | Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, ''Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej'', Olsztyn 1998.<br/> | ||
| + | ''Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [10.09.2013]<br/> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/ortelsburg.html/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [10.09.2013] | ||
| + | |||
| + | {{Przypisy}} | ||
| + | <references/> | ||
| + | <br/> | ||
| − | [[ | + | [[Kategoria: Powiat szczycieński]] |
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria: Dźwierzuty (gmina wiejska)]] |
| − | [[ | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] |
| + | [[Kategoria: 1401-1500]] | ||
Aktualna wersja na dzień 09:32, 10 wrz 2015
| Sąpłaty | |
| | |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | szczycieński |
| Gmina | Dźwierzuty |
| Liczba ludności (2010) | 100 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Kod pocztowy | 12-120 |
| Tablice rejestracyjne | NSZ |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Sąpłaty | |
| Położenie na mapie Polski  Sąpłaty | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Sąpłaty (niem. Samplatten) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Dźwierzuty. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku wieś liczyła 100 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Aurelia Lorenz[1].
Położenie
Wieś położona jest na Pojezierzu Mazurskim, w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, w północnej części powiatu szczycieńskiego. Miejscowość leży na wschodnim brzegu jeziora Sąpłaty, w odległości 8 km na północny zachód od Dźwierzut, w pobliżu granicy z powiatem olsztyńskim.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała pod koniec XIV lub na początku XV wieku. Jej nazwa pochodzi od przyległego jeziora. W 1439 roku była to wieś ziemiańska (90 łanów), nadana przez Zakon Krzyżacki na prawie chełmińskim niejakiemu Szonucie. W 1498 roku przywilej w Sąpłatach został odnowiony dla Piotra Wildenaw-Kozłowskiego. W pierwszej połowie XVI wieku było tu zaledwie 9 gospodarstw, później osiedleńców przybywało. W 1782 roku były tu już 54 gospodarstwa.
W raporcie starosty szczycieńskiego von Gaudeckera z 1730 r. odnotowano Sąpłaty jako miejscowość posiadającą szkołę.
W XIX wieku w wyniku separacji gruntów powstało na obszarze wsi kilka osobnych osiedli i dworków:
- Kark zwany też Pięknym Dworkiem – powstał w 1826 roku, obejmował 2 gospodarstwa
- Nanóżki (lub Żal) – powstały w 1826 roku, 2 gospodarstwa
- Zastawy – powstały w 1826 roku, 3 gospodarstwa
- Mycołka (od 1949 r. Mycielin) – dworek w pobliżu Sąpłatów, powstał w 1852 roku, sześć lat później obejmował 12 łanów i 2 gospodarstwa; w 1949 roku nazwane Mycielin
- Julki (od 1949 r. Julianowo) – dwór, założony w 1854 roku; cztery lata później obejmował ponad 11 łanów i 3 gospodarstwa.
Wieś jest siedzibą sołectwa.
Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych okresach:
- 1539 r. – 9 gospodarstw
- 1782 r. – 54 gospodarstwa
- 1818 r. – 389 osób, 59 gospodarstw
- 1939 r. – 698 osób
Kultura
We wsi znajduje się Muzeum Regionalne „Babska Izba”.
Zabytki
- gmach szkoły z 1904 roku, dwukondygnacyjny, kamienne fundamenty, zdobiona elewacja, zachowany pseudodansker – murowany „daszek” nad dzwonkiem szkolnym
- dawny cmentarz ewangelicki z XIX wieku
Bibliografia
Toeppen Max, Historia Mazur, Olsztyn 1995 (przekład M. Szymańska-Jasińska)
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. 1, Olsztyn 2011.
Grabowski Sławomir, Z dziejów gminy Dźwierzuty, Rocznik Mazurski, t. 10, 2006, ss. 3–6.
Liżewska Iwona, Knercer Wiktor, Przewodnik po historii i zabytkach ziemi szczycieńskiej, Olsztyn 1998.
Szczytno. Z dziejów miasta i powiatu, red. Jan Jałoszyński i in., Olsztyn 1962.
Bank Danych Lokalnych GUS [10.09.2013]
Deutsche Verwaltungsgeschichte [10.09.2013]
Przypisy
- ↑ Strona Urzędu Gminy Dźwierzuty [10.09.2013]
