Słobity: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
 
(Nie pokazano 14 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 6: Linia 6:
 
  |dopełniacz wsi        =     
 
  |dopełniacz wsi        =     
 
  |zdjęcie              =  Pałac w Słobitach przed 1945 rokiem.jpg
 
  |zdjęcie              =  Pałac w Słobitach przed 1945 rokiem.jpg
  |opis zdjęcia          =  Pałac w Słobitach przed 1945 rokiem
+
  |opis zdjęcia          =  Pałac w Słobitach przed 1945 rokiem.<br>Źródło: [http://slobity.com.pl/index.php/galeria/palacz.html www.slobity.com.pl]
 
  |rodzaj miejscowości  =   
 
  |rodzaj miejscowości  =   
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
Linia 14: Linia 14:
 
  |sołectwo              =
 
  |sołectwo              =
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
  |liczba ludności      = 535 (łącznie z [[Karpówek|Karpówkiem]])
+
  |liczba ludności      = 535 (łącznie z Karpówkiem)
 
  |rok                  = 2010  
 
  |rok                  = 2010  
 
  |strefa numeracyjna    =
 
  |strefa numeracyjna    =
Linia 28: Linia 28:
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
}}<br/>
+
}}
''' Słobity ''' (niem. ''Schlobitten'') – [[wieś sołecka]] położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat braniewski|powiecie braniewskim]], w [[gmina Wilczęta|gminie Wilczęta]]. W latach 1975-1998 miejscowość należała [[podział administracyjny|administracyjnie]] do [[województwo elbląskie|województwa elbląskiego]].
+
''' Słobity ''' (niem. ''Schlobitten'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat braniewski|powiecie braniewskim]], w [[Wilczęta (gmina wiejska)|gminie Wilczęta]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.
 
 
 
Miejscowość w 2010 roku liczyła 535 mieszkańców (łącznie z [[Karpówek|Karpówkiem]]).
 
Miejscowość w 2010 roku liczyła 535 mieszkańców (łącznie z [[Karpówek|Karpówkiem]]).
 
+
<br/><br/>
<br/>
+
[[File: Przedwojenny dworzec kolejowy w Słobitach.jpg|thumb|right|290px|Przedwojenny dworzec kolejowy w Słobitach.<br>Źródło: [http://slobity.com.pl/index.php/galeria/stacja.html www.slobity.com.pl]]]
 
+
[[File: Neogotycki kościół w Słobitach.jpg|thumb|right|290px|Neogotycki kościół w Słobitach.<br>Źródło: [http://slobity.com.pl/index.php/galeria/kosciolc.html www.slobity.com.pl]]]
 +
[[File: Ruiny słobickiego pałacu w 2012 roku.jpg|thumb|right|290px|Ruiny słobickiego pałacu w 2012 roku.<br>Źródło: [http://slobity.com.pl/index.php/galeria/palact.html www.slobity.com.pl]
 +
]]
 
== Położenie ==
 
== Położenie ==
Wieś położona jest w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze [[Wysoczyzna Elbląska|Wysoczyzny Elbląskiej]], 8 km na południowy zachód od [[Wilczęta|Wilcząt]], w pobliżu granicy z [[powiat elbląski|powiatem elbląskim]] nad rzeką [[Gardyna|Gardyną]].
+
Wieś położona jest w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze [[Wysoczyzna Elbląska|Wysoczyzny Elbląskiej]], 8 km na południowy zachód od [[Wilczęta|Wilcząt]], w pobliżu granicy z [[powiat elbląski|powiatem elbląskim]], nad rzeką [[Rzeka Gardyna|Gardyną]].
 
<br/>
 
<br/>
 
 
== Dzieje miejscowości ==
 
== Dzieje miejscowości ==
W roku 1525 Piotr [[zu Dohna]] otrzymał Słobity od [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]]. Prawdopodobnie wzniósł wkrótce niewielki dom - główna siedziba rodu znajdowała się w tym okresie w [[Morąg|Morągu]]. Jego syn Achacy przeniósł swoją siedzibę do Słobit. Wybudował wówczas tzw. Nowy Dom. Pałac został wzniesiony dopiero w latach 1621-1624 przez wnuka Piotra zu Dohny - Abrahama. Abraham zdobył staranne wykształcenie humanistyczne, nawiązując kontakty z namiestnikami Niderlandów. Pałac stylistycznie nawiązywał właśnie do architektury niderlandzkiej. Swoją rozbudowę zawdzięczają Słobity Aleksandrowi zu Dohnie (1661-1728) - szefowi rządu prowincji pruskiej, gubernatorowi Piławy i guwernerowi pruskiego następcy tronu Fryderyka Wilhelma.
+
W roku 1525 Piotr zu Dohna otrzymał Słobity od [[Zakon krzyżacki|zakonu krzyżackiego]]. Prawdopodobnie wzniósł wkrótce niewielki dom; główna siedziba rodu znajdowała się w tym okresie w [[Morąg|Morągu]]. Jego syn Achacy przeniósł swoją siedzibę do Słobit. Wybudował wówczas tzw. Nowy Dom. Achacy zu Dohna wybudował również pierwszy miejscowy kościół, w którym pochowano dwójkę jego dzieci: Barbarę i Fabiana. Prawdopodobnie była to drewniana budowla, którą strawił pożar, okoliczności zniszczenia kościoła nie są jednak bliżej znane. W latach 1656–1657 Ryszard Fryderyk zu Dohna wybudował murowaną świątynię.
  
 +
Pałac został wzniesiony dopiero w latach 1621–1624 przez wnuka Piotra zu Dohny, Abrahama, który zdobył staranne wykształcenie humanistyczne. Utrzymywał kontakty z namiestnikami Niderlandów. Pałac stylistycznie nawiązywał właśnie do architektury niderlandzkiej.
  
 +
Swoją rozbudowę zawdzięczają Słobity Aleksandrowi zu Dohnie (1661–1728) – szefowi rządu prowincji pruskiej, gubernatorowi Piławy i guwernerowi pruskiego następcy tronu Fryderyka Wilhelma. Słobity przekształciły się za jego sprawą w tzw. pałac królewski, w którym monarchowie zatrzymywali się w czasie swych podróży po kraju. W latach 1718–1725 wzniesiono rozległe zabudowania folwarczne.
  
 +
Pałac w Słobitach jest wskazywany jako jedno z prawdopodobnych miejsc przechowywania Bursztynowej Komnaty. Jesienią 1944 roku dyrektor muzeum w Królewcu dr Alfred Rhode zaproponował księciu zu Dohna przechowanie w piwnicach zdemontowanego skarbu. Książę odmówił, tłumacząc, że piwnice są zbyt zawilgocone. Historia Bursztynowej Komnaty działa jednak na wyobraźnię kolejnych pokoleń, podobnie jak sprawa rzekomych skarbów ukrytych przez Aleksandra zu Dohnę w pałacowych piwnicach obecnie zalanych wodą.
  
 
+
W wyniku działań wojennych pałac został spalony. Po zakończeniu II wojny światowej na obszarze Słobit założono PGR, a zespół pałacowy popadał w coraz większą ruinę, niszczony przez czas i ludzi. Przyjeżdżający przez kolejne lata do rodzinnej posiadłości Aleksander zu Dohna próbował zachęcić władze do rekonstrukcji pałacu, nie przyniosło to jednak rezultatu.
Wykonanie projektu koncepcji całego założenia Aleksander zu Dohna zamówił u francuskiego architekta Jeana Baptisty Broebes'a. Zachowano pierwszy pałac, przedłuzono go po bokach galeriami, do których dostawiono prostopadle skrzydła boczne. Zamkniecie przestrzennej kompozycji architektonicznej tworzyły dwa symetryczne, prostokatne stawy, z kamiennym mostem na osi fasady pałacu.
+
<br/>
 
+
== Religia ==
 
+
We wsi znajduje się siedziba [[Parafia pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Słobitach|parafii rzymskokatolickiej pw. Zmartwychwstania Pańskiego]].
Słobity (Schlobitten) nalezały do tzw. pałaców królewskich, gdzie monarchowie zatrzymywali sie podczas podrózy.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
W wyniku działan wojennych, w poczatkach 1945 roku, pałac został spalony, podobnie budynek stajni z wozownia i oficyna. Od tego czasu pałac pozostaje w ruinie, po założeniu ogrodowym prawie nie ma sladu, zachowały sie jedynie fragmenty starego, parkowego drzewostanu: aleje debowe, pomnikowe lipy (sadzone w 1625 roku, z czasów pierwszej budowy rezydencji).
 
[[File: Neogotycki kościół w Słobitach.jpg|thumb|left|300px| Neogotycki kościół w Słobitach]]
 
We wsi  ruiny pałacu rodu Dohna-Schlobitten. Pałac wzniesiony w latach 1622-1624 był poważnie rozbudowany w latach 1696-1723. Rozległa rezydencja zawierała, m.in. dwukondygnacyjną salę balową oraz apartamenty królewskie.Słobity miały przywilej pałacu królweskiego, tj. takiego, w którym monarchowie zatrzymywali się              w podróży.Pałac został spalony w marcu 1945r.,a jego wyposażenie uległo rozproszeniu. Zachowały się mury obwodowe  korpusu pałacu i masztalni oraz fragmenty  murów galerii bocznych.Pozostał budynek gorzelni i dwie kordegardy. 
 
[[File: Ruiny słobickiego pałacu w 2012 roku.jpg|thumb|left|300 px|Ruiny słobickiego pałacu w 2012 roku]]
 
Jest dopiero rzeczą pewną, że w 1586 roku Burggraf i Graf Achatius zbudował w Słobitach kościół i w tym kościele było pochowanych dwoje jego dzieci Fabian i Barbara.Bliższych danych o tym kościele niema, ale przypuszczać należy, że był z drzewa i być może uległ jakiejś katastrofie, bo po 70 latach, w Słobitach powstaje nowy kościół 1656-1657, Burggraf i Graf zu Dohna Ryszard Fryderyk za własne pieniądze w ciągu dwóch lat wybudował nowy murowany kościół
 
 
 
"W latach 1718-1725 wybudowano w odległosci 1 km na południowy wschód od pałacu barokowy folwark według projektu Johanna C. Hindersina. Interesujaca koncepcja architektoniczna folwarku, opierajaca sie na symetrii i osiowosci, była integralnie zwiazana z kompozycja całosci załozenia rezydencjonalnego, niemajacego sobie równych w tej czesci Prus. Folwark uległ przez stulecia stosunkowo niewielkim przekształceniom, jest dobrze zachowany i obecnie stanowi unikatowy zespół przypałacowy z epoki baroku na terenie Polski północno-wschodniej."Aktualnie folwark z roku na rok popada w coraz większą ruinę. Nie uchowała się jedna z dwóch bram wjazdowych, zamieniona wiele lat temu na metalowy szlaban i stróżówkę. Folwark stał się łupem dla miejscowych mieszkańców, którzy nie zdaja sobie sprawy, że ta ruina, którą mijają na codzień opisywana jest jako architektoniczne cudo. Kilka lat temu doszło do pożaru dachu jednego z narożnych budynków. Kiedyś folwark należal do PGR'u. Dziś po budynkach z PRL'u nie ma juz śladu - rozebrano je. Mam wrażenie, ze barokowy folwark spotkałby ten sam los, gdy nie podlegał ochronie konserwatora zabytów.
 
 
 
 
 
 
 
Odcinek Tczew - Malbork, ze wzgledu na trwajaca budowe mostów na Wisle i Nogacie, do 1857 pasażerowie przebywali dyliżansami konnymi. Budowe linii kontynuowano i w 1860 poprzez Insterburg dotarła do granicy z Rosja w Eydtkuhnen (pol. Ejtkuny). Wykorszystujac fakt, iż Pasłek dyktował wysokie ceny wykupu gruntów i nie był skłonny do ustepstw, Dohnowie zaproponowali, by pominac Pasłęk, a linie poprowadzic z Elblaga przez Bogaczewo na Młynary, oczywiscie przez Słobity (Schlobitten). By nie powodowac zbednego wydłużenia linii kolejowej stacje zdecydowano wybudowac w pewnym oddaleniu od wsi, dzis sa to 4 km droga asfaltowa. Również z inspiracji tego rodu wybudowano w latach miedzywojennych linie kolejowa ze Słobit (Schlobitten) do Ornety  (stacje kolejowe w Janówku, Dobrym i Bażynach), dzieki czemu można było m.in. dojechac bezposrednio do Ketrzyna (Rastenburg), w sumie 121,1km. Wkrótce stacja w Słobitach (Schlobitten) stała sie jednym z wiekszych kolejowych wezłów wiejskich w tej czesci Prus Wschodnich (Ostpreussen) i wydatnie umożliwiała nie tylko Dohnom korzystanie z dobrodziejstw tego srodka komunikacji. Niestety, linia do Dobrego została po niespełna 20-tu latach użytkowania rozebrana, tj. w lipcu 1945 r. przez Sowietów. Po 1991 roku ruch pasażerski z roku na rok był ograniczany. Obecnie dostępne sa dwa połaczenia ze Słobit (Schlobitten) do Elblaga
 
 
<br/>
 
<br/>
 
 
== Edukacja ==
 
== Edukacja ==
 
*[[Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Słobitach|Szkoła Podstawowa w Słobitach]]
 
*[[Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika w Słobitach|Szkoła Podstawowa w Słobitach]]
[[File: Przedwojenny dworzec kolejowy w Słobitach.jpg|thumb|left|300px| Przedwojenny dworzec kolejowy w Słobitach]]
 
<br/>
 
 
 
==Ludzie związani z miejscowością==
 
==Ludzie związani z miejscowością==
*[[Aleksander zu Dohna]] (1899-1997) - spadkobierca słobickiego majątku, ostatni przedwojenny gospodarz pałacu. W styczniu 1945 roku przygotował ewakuację części majątku, który udało mu się dowieźć do Niemiec. Po wojnie często odwiedzał Słobity i Prakwice.
+
*[[Aleksander zu Dohna]] (1899–1997) spadkobierca słobickiego majątku, ostatni przedwojenny gospodarz pałacu. W styczniu 1945 roku przygotował ewakuację części majątku, który udało mu się dowieźć do Niemiec. Po wojnie często odwiedzał Słobity i Prakwice.
*[[Jean Baptiste Bernadotte]] (1763-1844) - marszałek Francji, książę Pontecorvo, król Szwecji i Norwegii; podczas przygotowań do kampanii wschodniopruskiej 1807 roku był zakwaterowany w Słobitach, oddziały francuskiej umieszczono natomiast we wzniesionych specjalnie barakach.
+
*[[Jean Baptiste Bernadotte]] (1763–1844) marszałek Francji, książę Pontecorvo, król Szwecji i Norwegii; podczas przygotowań do kampanii wschodniopruskiej 1807 roku był zakwaterowany w Słobitach (oddziały francuskiej umieszczono we wzniesionych specjalnie barakach).
*[[Wilhelm II Hohenzollern]] (1859-1941) - ostatni cesarz niemiecki i król Prus; epizod słobicki w jego życiu wiąże się z postacią Ryszarda Dohny - ówczesnego Łowczego Dworu. Za namową Dohny cesarz swoją letnią siedzibą uczynił [[Kadyny]. Od tamtej pory Wilhelm II był częstym gościem w Słobitach, gdzie zatrzymywał się między innymi w czasie swoich podróży do Królewca. Zaprzyjaźnionym gospodarzom pałacu pozostawiał zawsze cenną i oryginalną pamiątkę. Jedną z nich była tabakierka, należąca do Fryderyka Wielkiego. Prezent przechowywano w specjalnej żelaznej szafie. W 1906 roku cesarz mocno poróżnił się z Ryszardem. Przyczyny konfliktu nie są do końca jasne. Ochłodzenie wzajemnych relacji sprawiło, że cesarz zrezygnował z wizyt w słobickim pałacu. Wyjątek uczynił w czasie manewrów wojskowych 1910, kiedy nocował w posiadłości.
+
*[[Wilhelm II Hohenzollern]] (1859–1941) - ostatni cesarz niemiecki i król Prus; epizod słobicki w jego życiu wiąże się z postacią Ryszarda Dohny, ówczesnego Łowczego Dworu. Za namową Dohny cesarz swoją letnią siedzibą uczynił [[Kadyny]. Od tamtej pory Wilhelm II był częstym gościem w Słobitach, gdzie zatrzymywał się między innymi w czasie swoich podróży do [[Królewiec|Królewca]]. Zaprzyjaźnionym gospodarzom pałacu pozostawiał zawsze cenną i oryginalną pamiątkę. Jedną z nich była tabakierka należąca do Fryderyka Wielkiego. Prezent przechowywano w specjalnej żelaznej szafie. W 1906 roku cesarz mocno poróżnił się z Ryszardem. Przyczyny konfliktu nie są do końca jasne. Ochłodzenie wzajemnych relacji sprawiło, że cesarz zrezygnował z wizyt w słobickim pałacu. Wyjątek uczynił w czasie manewrów wojskowych w 1910 roku, kiedy to nocował w posiadłości.
  
 
== Zabytki ==
 
== Zabytki ==
*[[Parafia pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Słobitach|Kościół neogotycki]], wzniesiony w latach 1863-1865. W 1872 roku doszło do konsekracji świątyni. Patronem kościoła był burggraf i graf Ryszard Fryderyk zu Dohna. Po zakończeniu II wojny światowej świątynia stała się filią [[Parafia pw. św. Piotra Apostoła w Młynarach| parafii katolickiej w Młynarach]]. Kościół ocalał z wojennej pożogi, ale dopiero od niedawna rozpoczęto działania zmierzającego do poprawy jego stanu technicznego
+
*[[kościół pw. Zmartwychwstania Pańskiego w Słobitach]] wzniesiony w latach 1863–1865.  
*Cmentarz przykościelny; od 1814 roku Dohnowie byli grzebani w miejscowej nekropolii. Do czasów współczesnych zachowały się nagrobki członków rodu, z których najstarsze pochodzą z XIX stulecia.
+
W 1872 roku doszło do konsekracji świątyni. Patronem kościoła był burgraf i graf Ryszard Fryderyk zu Dohna. Po zakończeniu II wojny światowej świątynia stała się filią [[Parafia pw. św. Piotra Apostoła w Młynarach| parafii w Młynarach]]. Kościół ocalał z wojennej pożogi, ale dopiero od niedawna rozpoczęto działania zmierzającego do poprawy jego stanu technicznego.
*Barokowe zabudowania gospodarcze, wzniesione w latach 1707-1732; dwie oficyny, budynki gospodarcze, stajnie z wozownią, z brama przejazdowa, wieżyczka zegarowa na osi.
+
*cmentarz przykościelny
*Pozostałości parku pałacowego
+
Od 1814 roku Dohnowie byli grzebani w miejscowej nekropolii. Do czasów współczesnych zachowały się nagrobki członków rodu, z których najstarsze pochodzą z XIX stulecia.
*[[lkwim: Pałac w Słobitach|Ruiny pałacu]], wzniesionego na przełomie XVII i XVIII wieku
+
*barokowe zabudowania gospodarcze oraz gorzelnia
<br/>
+
*pozostałości parku pałacowego
 
+
*[[lkwim: Pałac w Słobitach|ruiny pałacu]] wzniesionego na przełomie XVII i XVIII wieku
 
== Bibliografia ==
 
== Bibliografia ==
#Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
+
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.<br/>
#''Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297-1997'', red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.
+
''Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297-1997'', red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.<br/>
#[http://cm1.abcatalog.net/center/cm/cm_cm.php?v3156=1609422811&v8312=lehmanns.de&flash=1&v7376=9783800330157| Vogelsang Ernst, ''Das Oberland in 144 Bildern''] [data dostępu: 5.06.2014]
+
[http://cm1.abcatalog.net/center/cm/cm_cm.php?v3156=1609422811&v8312=lehmanns.de&flash=1&v7376=9783800330157| Vogelsang Ernst, ''Das Oberland in 144 Bildern''] [05.06.2014]<br/>
#''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
+
''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.<br/>
#[http://ugwilczeta.bip.doc.pl/index.php?dz=4&id=32602| Plan odnowy miejscowości Słobity] [data dostępu: 5.06.2014]
+
[http://ugwilczeta.bip.doc.pl/index.php?dz=4&id=32602| ugwilczeta.bip.doc.pl, Plan odnowy miejscowości Słobity] [05.06.2014]<br/>
#[http://ugwilczeta.bip.doc.pl/index.php?wiad=73373| Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wilczęta] [data dostępu: 5.05.2014]
+
[http://ugwilczeta.bip.doc.pl/index.php?wiad=73373| ugwilczeta.bip.doc.pl, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wilczęta] [05.05.2014]<br/>
#[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [data dostępu: 5.06.2014]
+
[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.06.2014]<br/>
#[http://www.wilczeta.bil-wm.pl/index.php| Baza Informacji Lokalnej] [data dostępu: 5.06.2014]
+
[http://www.wilczeta.bil-wm.pl/index.php| wilczeta.bil-wm] [05.06.2014]<br/>
#[http://www.domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=776:slobity-schlobitten-wazne-miejsce-na-mapie-prus-wschodnich&catid=107:to-warto-zobaczyc&Itemid=259| Dom Warmiński] [data dostępu: 5.06.2014]
+
[http://www.domwarminski.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=776:slobity-schlobitten-wazne-miejsce-na-mapie-prus-wschodnich&catid=107:to-warto-zobaczyc&Itemid=259| Dom Warmiński] [05.06.2014]<br/>
#[http://slobity.com.pl/| Słobity] [data dostępu: 5.06.2014]
+
[http://slobity.com.pl/| Słobity] [05.06.2014]<br/>
#[http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/search,1,-1,-1,-1,-1,-1,s%C5%82obity.html| Polska Niezwykła] [data dostępu: 5.06.2014]
+
[http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/search,1,-1,-1,-1,-1,-1,s%C5%82obity.html| Polska Niezwykła] [data dostępu: 5.06.2014]<br/>
 
+
Lech Słodownik, ''Słobickie ślady Bursztynowej Komnaty'', [http://www.glospasleka.pl/index.php?id=news&idd=16469|"Głos Pasłęka" ] [05.06.2014]
<br/>
 
 
 
{{Przypisy}}
 
<references/>
 
 
<br/>
 
<br/>
  
== Zobacz też ==
 
*[[Bursztynowa Komnata]]
 
*[[Zamach na Hitlera w Wilczym Szańcu]]
 
 
<br/>
 
<br/>
  
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat braniewski]] [[Kategoria: Gmina Wilczęta]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: Zabytki]] [[Kategoria: Pałace i dwory]] [[Kategoria: Kościoły]]
+
[[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat braniewski]] [[Kategoria: Wilczęta (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1501-1600]]

Aktualna wersja na dzień 11:44, 9 mar 2015

Słobity

Pałac w Słobitach przed 1945 rokiem.Źródło: www.slobity.com.pl
Pałac w Słobitach przed 1945 rokiem.
Źródło: www.slobity.com.pl
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat braniewski
Gmina Wilczęta
Liczba ludności (2010) 535 (łącznie z Karpówkiem)
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Słobity
Słobity
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Słobity
Słobity
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Słobity (niem. Schlobitten) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Wilczęta. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 535 mieszkańców (łącznie z Karpówkiem).

Przedwojenny dworzec kolejowy w Słobitach.
Źródło: www.slobity.com.pl
Neogotycki kościół w Słobitach.
Źródło: www.slobity.com.pl
Ruiny słobickiego pałacu w 2012 roku.
Źródło: www.slobity.com.pl

Położenie

Wieś położona jest w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej, 8 km na południowy zachód od Wilcząt, w pobliżu granicy z powiatem elbląskim, nad rzeką Gardyną.

Dzieje miejscowości

W roku 1525 Piotr zu Dohna otrzymał Słobity od zakonu krzyżackiego. Prawdopodobnie wzniósł wkrótce niewielki dom; główna siedziba rodu znajdowała się w tym okresie w Morągu. Jego syn Achacy przeniósł swoją siedzibę do Słobit. Wybudował wówczas tzw. Nowy Dom. Achacy zu Dohna wybudował również pierwszy miejscowy kościół, w którym pochowano dwójkę jego dzieci: Barbarę i Fabiana. Prawdopodobnie była to drewniana budowla, którą strawił pożar, okoliczności zniszczenia kościoła nie są jednak bliżej znane. W latach 1656–1657 Ryszard Fryderyk zu Dohna wybudował murowaną świątynię.

Pałac został wzniesiony dopiero w latach 1621–1624 przez wnuka Piotra zu Dohny, Abrahama, który zdobył staranne wykształcenie humanistyczne. Utrzymywał kontakty z namiestnikami Niderlandów. Pałac stylistycznie nawiązywał właśnie do architektury niderlandzkiej.

Swoją rozbudowę zawdzięczają Słobity Aleksandrowi zu Dohnie (1661–1728) – szefowi rządu prowincji pruskiej, gubernatorowi Piławy i guwernerowi pruskiego następcy tronu Fryderyka Wilhelma. Słobity przekształciły się za jego sprawą w tzw. pałac królewski, w którym monarchowie zatrzymywali się w czasie swych podróży po kraju. W latach 1718–1725 wzniesiono rozległe zabudowania folwarczne.

Pałac w Słobitach jest wskazywany jako jedno z prawdopodobnych miejsc przechowywania Bursztynowej Komnaty. Jesienią 1944 roku dyrektor muzeum w Królewcu dr Alfred Rhode zaproponował księciu zu Dohna przechowanie w piwnicach zdemontowanego skarbu. Książę odmówił, tłumacząc, że piwnice są zbyt zawilgocone. Historia Bursztynowej Komnaty działa jednak na wyobraźnię kolejnych pokoleń, podobnie jak sprawa rzekomych skarbów ukrytych przez Aleksandra zu Dohnę w pałacowych piwnicach obecnie zalanych wodą.

W wyniku działań wojennych pałac został spalony. Po zakończeniu II wojny światowej na obszarze Słobit założono PGR, a zespół pałacowy popadał w coraz większą ruinę, niszczony przez czas i ludzi. Przyjeżdżający przez kolejne lata do rodzinnej posiadłości Aleksander zu Dohna próbował zachęcić władze do rekonstrukcji pałacu, nie przyniosło to jednak rezultatu.

Religia

We wsi znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. Zmartwychwstania Pańskiego.

Edukacja

Ludzie związani z miejscowością

  • Aleksander zu Dohna (1899–1997) – spadkobierca słobickiego majątku, ostatni przedwojenny gospodarz pałacu. W styczniu 1945 roku przygotował ewakuację części majątku, który udało mu się dowieźć do Niemiec. Po wojnie często odwiedzał Słobity i Prakwice.
  • Jean Baptiste Bernadotte (1763–1844) – marszałek Francji, książę Pontecorvo, król Szwecji i Norwegii; podczas przygotowań do kampanii wschodniopruskiej 1807 roku był zakwaterowany w Słobitach (oddziały francuskiej umieszczono we wzniesionych specjalnie barakach).
  • Wilhelm II Hohenzollern (1859–1941) - ostatni cesarz niemiecki i król Prus; epizod słobicki w jego życiu wiąże się z postacią Ryszarda Dohny, ówczesnego Łowczego Dworu. Za namową Dohny cesarz swoją letnią siedzibą uczynił [[Kadyny]. Od tamtej pory Wilhelm II był częstym gościem w Słobitach, gdzie zatrzymywał się między innymi w czasie swoich podróży do Królewca. Zaprzyjaźnionym gospodarzom pałacu pozostawiał zawsze cenną i oryginalną pamiątkę. Jedną z nich była tabakierka należąca do Fryderyka Wielkiego. Prezent przechowywano w specjalnej żelaznej szafie. W 1906 roku cesarz mocno poróżnił się z Ryszardem. Przyczyny konfliktu nie są do końca jasne. Ochłodzenie wzajemnych relacji sprawiło, że cesarz zrezygnował z wizyt w słobickim pałacu. Wyjątek uczynił w czasie manewrów wojskowych w 1910 roku, kiedy to nocował w posiadłości.

Zabytki

W 1872 roku doszło do konsekracji świątyni. Patronem kościoła był burgraf i graf Ryszard Fryderyk zu Dohna. Po zakończeniu II wojny światowej świątynia stała się filią parafii w Młynarach. Kościół ocalał z wojennej pożogi, ale dopiero od niedawna rozpoczęto działania zmierzającego do poprawy jego stanu technicznego.

  • cmentarz przykościelny

Od 1814 roku Dohnowie byli grzebani w miejscowej nekropolii. Do czasów współczesnych zachowały się nagrobki członków rodu, z których najstarsze pochodzą z XIX stulecia.

  • barokowe zabudowania gospodarcze oraz gorzelnia
  • pozostałości parku pałacowego
  • ruiny pałacu wzniesionego na przełomie XVII i XVIII wieku

Bibliografia

Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.
Vogelsang Ernst, Das Oberland in 144 Bildern [05.06.2014]
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
ugwilczeta.bip.doc.pl, Plan odnowy miejscowości Słobity [05.06.2014]
ugwilczeta.bip.doc.pl, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wilczęta [05.05.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.06.2014]
wilczeta.bil-wm [05.06.2014]
Dom Warmiński [05.06.2014]
Słobity [05.06.2014]
Polska Niezwykła [data dostępu: 5.06.2014]
Lech Słodownik, Słobickie ślady Bursztynowej Komnaty, "Głos Pasłęka" [05.06.2014]