Słobity

Słobity
Pałac w Słobitach przed 1945 rokiem
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	braniewski
Gmina	Wilczęta
Liczba ludności (2010)	535 (łącznie z Karpówkiem)
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Słobity
Położenie na mapie Polski Słobity
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Słobity (niem. Schlobitten) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, w gminie Wilczęta. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 535 mieszkańców (łącznie z Karpówkiem).

Położenie

Wieś położona jest w północno-zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wysoczyzny Elbląskiej, 8 km na południowy zachód od Wilcząt, w pobliżu granicy z powiatem elbląskim nad rzeką Gardyną.

Dzieje miejscowości

W roku 1525 Piotr zu Dohna otrzymał Słobity od Zakonu Krzyżackiego. Prawdopodobnie wzniósł wkrótce niewielki dom - główna siedziba rodu znajdowała się w tym okresie w Morągu. Jego syn Achacy przeniósł swoją siedzibę do Słobit. Wybudował wówczas tzw. Nowy Dom. Achacy zu Dohna wybudował pierwszy miejscowy kościół, w którym pochowano dwójkę jego dzieci - Barbarę i Fabiana. Prawdopodobnie była to drewniana budowla, którą strawił pożar - bliższe okoliczności nie są jednak znane. W latach 1656-1657 Ryszard Fryderyk zu Dohna wybudował murowaną świątynię.

Pałac został wzniesiony dopiero w latach 1621-1624 przez wnuka Piotra zu Dohny - Abrahama. Abraham zdobył staranne wykształcenie humanistyczne, nawiązując kontakty z namiestnikami Niderlandów. Pałac stylistycznie nawiązywał właśnie do architektury niderlandzkiej. Swoją rozbudowę zawdzięczają Słobity Aleksandrowi zu Dohnie (1661-1728) - szefowi rządu prowincji pruskiej, gubernatorowi Piławy i guwernerowi pruskiego następcy tronu Fryderyka Wilhelma. Słobity przekształciły się za jego sprawą w tzw. pałac królewski, gdzie monarchowie zatrzymywali się w czasie swych podróży po kraju. W latach 1718-1725 wzniesiono rozległe zabudowania folwarczne.

Pałac w Słobitach jest wskazywany jako jedno z prawdopodobnych miejsc przechowywania Bursztynowej Komnaty. Jesienią 1944 roku dyrektor muzeum w Królewcu dr Alfred Rhode zaproponował księciu Dohna przechowanie w piwnicach zdemontowanego skarbu. Książę odmówił tłumacząc, że piwnice są zbyt zawilgocone. Historia Bursztynowej Komnaty działa jednak na wyobraźnię kolejnych pokoleń. Podobnie jak sprawa rzekomych skarbów, ukrytych przez Aleksandra zu Dohnę w pałacowych piwnicach, obecnie zalanych wodą. W wyniku działań wojennych pałac został spalony. Po zakończeniu wojny światowej na obszarze Słobit założono Państwowe Gospodarstwo Rolne, a zespół pałacowy popadał w coraz większą ruinę, niszczony przez czas i ludzi. Przyjeżdżający przez kolejne lata do rodzinnej posiadłości Aleksander zu Dohna próbował zachęcić władze do rekonstrukcji pałacu, nie przyniosło to jednak rezultatu.

Neogotycki kościół w Słobitach

Ruiny słobickiego pałacu w 2012 roku

Religia

We wsi znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. Zmartwychwstania Pańskiego.

Edukacja

• Szkoła Podstawowa w Słobitach

Przedwojenny dworzec kolejowy w Słobitach

Ludzie związani z miejscowością

• Aleksander zu Dohna (1899-1997) - spadkobierca słobickiego majątku, ostatni przedwojenny gospodarz pałacu. W styczniu 1945 roku przygotował ewakuację części majątku, który udało mu się dowieźć do Niemiec. Po wojnie często odwiedzał Słobity i Prakwice.
• Jean Baptiste Bernadotte (1763-1844) - marszałek Francji, książę Pontecorvo, król Szwecji i Norwegii; podczas przygotowań do kampanii wschodniopruskiej 1807 roku był zakwaterowany w Słobitach, oddziały francuskiej umieszczono natomiast we wzniesionych specjalnie barakach.
• Wilhelm II Hohenzollern (1859-1941) - ostatni cesarz niemiecki i król Prus; epizod słobicki w jego życiu wiąże się z postacią Ryszarda Dohny - ówczesnego Łowczego Dworu. Za namową Dohny cesarz swoją letnią siedzibą uczynił [[Kadyny]. Od tamtej pory Wilhelm II był częstym gościem w Słobitach, gdzie zatrzymywał się między innymi w czasie swoich podróży do Królewca. Zaprzyjaźnionym gospodarzom pałacu pozostawiał zawsze cenną i oryginalną pamiątkę. Jedną z nich była tabakierka, należąca do Fryderyka Wielkiego. Prezent przechowywano w specjalnej żelaznej szafie. W 1906 roku cesarz mocno poróżnił się z Ryszardem. Przyczyny konfliktu nie są do końca jasne. Ochłodzenie wzajemnych relacji sprawiło, że cesarz zrezygnował z wizyt w słobickim pałacu. Wyjątek uczynił w czasie manewrów wojskowych 1910, kiedy nocował w posiadłości.

Zabytki

• Kościół neogotycki, wzniesiony w latach 1863-1865. W 1872 roku doszło do konsekracji świątyni. Patronem kościoła był burggraf i graf Ryszard Fryderyk zu Dohna. Po zakończeniu II wojny światowej świątynia stała się filią parafii katolickiej w Młynarach. Kościół ocalał z wojennej pożogi, ale dopiero od niedawna rozpoczęto działania zmierzającego do poprawy jego stanu technicznego
• Cmentarz przykościelny; od 1814 roku Dohnowie byli grzebani w miejscowej nekropolii. Do czasów współczesnych zachowały się nagrobki członków rodu, z których najstarsze pochodzą z XIX stulecia.
• Barokowe zabudowania gospodarcze oraz gorzelnia
• Pozostałości parku pałacowego
• Ruiny pałacu, wzniesionego na przełomie XVII i XVIII wieku

Bibliografia

1. Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
2. Pasłęk. Z dziejów miasta i okolic 1297-1997, red. Józef Włodarski, Pasłęk 1997.
3. Vogelsang Ernst, Das Oberland in 144 Bildern [data dostępu: 5.06.2014]
4. Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
5. Plan odnowy miejscowości Słobity [data dostępu: 5.06.2014]
6. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wilczęta [data dostępu: 5.05.2014]
7. Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 5.06.2014]
8. Baza Informacji Lokalnej [data dostępu: 5.06.2014]
9. Dom Warmiński [data dostępu: 5.06.2014]
10. Słobity [data dostępu: 5.06.2014]
11. Polska Niezwykła [data dostępu: 5.06.2014]
12. Lech Słodownik, Słobickie ślady Bursztynowej Komnaty [data dostępu: 5.06.2014]

Zobacz też

• Bursztynowa Komnata
• Zamach na Hitlera w Wilczym Szańcu