Skalnica torfowiskowa

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Skalnica torfowiskowa

Saxifraga hirculus
L.
Skalnica torfowiskowa. Autor: J. G. Sturm, Deutschlands Flora in Abbildungen (1796). Źródło: Commons Wikimedia
Skalnica torfowiskowa. Autor: J. G. Sturm, Deutschlands Flora in Abbildungen (1796). Źródło: Commons Wikimedia
Systematyka
Królestwo rośliny
Podkrólestwo rośliny naczyniowe
Gromada okrytonasienne
Klasa dwuliścienne
Rząd skalnicowce
Rodzina skalnicowate
Rodzaj skalnica
Gatunek skalnica torfowiskowa
Synonimy

Skalnica torfowiskowa (Saxifraga hirculus (L.) Scop.) – gatunek rośliny z rodziny skalnicowatych (Saxifragaceae).

Morfologia

Bylina wytwarzająca krótkie, cienkie, korzeniące się rozłogi wyrastające z kątów liści odziomkowych. Łodyga prosto wzniesiona, pojedyncza, brunatnozielona, górą rdzawo orzęsiona, wysokości od 10 do 40 cm.

Wszystkie liście całobrzegie, brunatnozielone. Liście odziomkowe osadzone na ogonkach, jajowatolancetowate, tępo zakończone, u nasady orzęsione, długości kilku cm. Liście łodygowe siedzące, jajowato bądź równowąskolancetowate, u nasady zazwyczaj owłosione, długości 1–3 cm, szerokości 2–4 mm.

Kwiaty obupłciowe, wyrastające na owłosionych szypułkach, zebrane w 1–5 kwiatowe kwiatostany wierzchotkowate. Kwiaty 5-krotne, działki kielicha jajowate bądź podługowate, rdzawo orzęsione, po przekwitnięciu odgięte, płatki korony żółte, pomarańczowo nakrapiane, rdzawo orzęsione, podługowate, długości 8–13 mm, od 2 do 4 razy dłuższe od działek. Pręcików dziesięć, słupek dwukrotny, z dwoma znamionami. Kwitnie od lipca, niekiedy od czerwca do września.

Owocem jest torebka długości ok. 1 cm, jajowatopodługowata, z krótkimi, rozchylonymi szyjkami.

Rozmieszczenie i ekologia

Roślina o cyrkumborealnym zasięgu występowania. Rośnie na północy Europy, Ameryki Północnej i Azji. W Polsce gatunek rodzimy, bardzo rzadki, osiąga południową granicę zwartego zasięgu (relikt glacjalny). Występuje głównie w północnej części kraju. Znanych było tutaj ok. 150 stanowisk, ale na większości z nich gatunek ten już wyginął. Ponadto podawano występowanie skalnicy torfowiskowej na pojedynczych stanowiskach w Wielkopolsce, na Górnym Śląsku, Podlasiu, Lubelszczyźnie i w Tatrach. Niemal wszystkie te stanowiska są już historyczne.

Na Warmii i Mazurach gatunek ten występuje m.in. w Welskim Parku Krajobrazowym i Górznieńsko-Lidzbarskim Parku Krajobrazowym oraz w rezerwacie Sołtysek.

Rośnie na silnie uwodnionych glebach torfowych "żywych" torfowisk wytworzonych zwykle z torfów turzycowo-mszystych. Nie rośnie w miejscach z wodą stagnującą na powierzchni. Związany jest z torfowiskami niskimi, soligenicznymi (przepływowymi oraz źródliskowymi), zasilanymi wodami zasobnymi w wapń, magnez i żelazo. Typowym siedliskiem skalnicy torfowiskowej są mechowiska i mszyste turzycowiska zbudowane przez średniej wysokości gatunki turzyc, rzadko – specyficzne mszary z torfowcem obłym Sphagnum teres.

Wartość użytkowa

Roślina objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową, umieszczona jest także w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej, więc obszary, na których występuje, wymagają wyznaczenia specjalnych obszarów ochrony Natura 2000. Według aktualnego wydania czerwonej listy jest to gatunek wymierający (kategoria zagrożenia E).

Zobacz też

pl.wikipedia.org, skalnica torfowiskowa [21.05.2014]

Bibliografia

Zarzycki Kazimierz, Szeląg Zbigniew, Red list of the vascular plants in Poland, [w:] Red lists of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski, red. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda i Zbigniew Szeląg, Kraków 2006, s. 11-20.
Pawlikowski P., Skalnica torfowiskowa Saxifraga hirculus L., [w:] Przewodnik metodyczny. Biblioteka Monitoringu Środowiska, gios.gov.pl, s. 48-59.
Warmia i Mazury. Cud, tylko się rozejrzeć, Warmińsko-Mazurska Regionalna Organizacja Turystyczna, Olsztyn 2012.