Stary Gieląd

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj


Stary Gieląd

[[Plik:
Miejscowość-Opis-Ryzunku
|240px|Pole-obowiązkowe]]
Pole-obowiązkowe
Rodzaj miejscowości wieś
Państwo  Polska
Województwo warmińsko - mazurskie
Powiat mrągowski
Gmina Sorkwity
Sołectwo Stary Gieląd
Liczba ludności (Pole-obowiązkowe) Pole-obowiązkowe
Strefa numeracyjna (+48) 89
Tablice rejestracyjne NMR
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Stary Gieląd
Stary Gieląd
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Stary Gieląd
Stary Gieląd
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Stary Gieląd (niem. Gelland, Gehland ) – wieś sołecka w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Sorkwity. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie przynależała do województwa olsztyńskiego.


Charakterystyka fizjograficzna

Miejscowość znajduje się nad Jeziorem Gielądzkim. Miejscowość położona jest na terenie fizjograficznym charakterystycznym dla powiatu mrągowskiego, który znajduje się w obrębie dwóch regionów : cześć zachodnia do linii Lipowo - Kosewo - Baranowo - Cudnochy to obszar wyniesień Pojezierza Mrągowskiego; część wschodnia to Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, stanowiąca rozległe obniżenie w pasie pojezierzy Polski Północno-Wschodniej. Ukształtowanie terenu jest typowe dla obszarów polodowcowych. Występuje tutaj także skupienie dużych, naturalnych zbiorników wodnych (14% powierzchni) oraz rozległe, zwarte kompleksy leśne (31% powierzchni). Ponadto miejscowość położona jest na terenie gminy Sorkwity gdzie występujące osady wiążą się ze zlodowaceniem północnopolskim dwóch faz: leszczyńskiej i pomorskiej. W obszarze gminy znajdują sięzasoby kruszywa naturalnego oraz kopaliny rolnicze (kreda jeziorna).Występują tutaj dwa ciągi morenowe, które poprzecinane są szeregiem jezior rynnowych (towarzyszą im piaszczysto-żwirowe wały ozów i tworów szczelinowych typu kemów. Do rynien zaliczymy jeziora:Stromek, Warpuńskie,Zyndackie, Gielądzkie, Lampasz. Wzdłuż jeziora Gielądzkiego i Lampackiego występują bardzo wysokie strome krawędzie - spadki dochodzą do 40 i więcej stopni nachylenia. Natomiast najwyższy punkt na terenie gminy, na zachód od jeziora Gielądzkiego, koło Surmówki ma wysokość 208 m n.p.m.



Dzieje miejscowości

Na terenie miejscowości znajduje się cmentarzysko pogańskie. Wieś powstała na 150 włókach nadanych w 1379 r. Janowi i Tylowi z Olszyn. Nazwa wsi pochodzi od Jeziora Gielądzkiego, które w XIV w. zapisane było jako Galanten. Galanten wywodzi się z pruskiego „galan” lub litewskiego „galas” i oznacza śmierć, koniec. Wieś wymieniano dopiero pod koniec XVII w. W 1785 r. były tu 22 dymy a w 1838 r. – 21 . W 1838 r. mieszkało we wsi 187 osób . Po 1884 r. uruchomiono zakład koszykarski, który był instytucją filantropijną dla starców i kalek. W XIX w. wymienia się: Stary Gieląd, Nowy Gieląd i Wielki Gieląd. Zabudowa wsi rozrosła się nad jeziorem Gielądzkim wzdłuż drogi z Sorkwit do Warpun. W 1825 r. powstała we wsi Szkoła. W 1939 r. mieszkało tu 155 osób.W latach 70 XX w. do sołectwa należały: Gieląd Mały, Miłuki, Nowy Gieląd, Słomowo, Sorkwity.



Gospodarka

We wsi działa agroturystyka i pensjonat.


Kultura

W Starym Gielądzie funkcjonuje świetlica. Organizowane są tutaj również festyny.


Bibliografia:

Kujawski Wojciech,Krutynia. Szlak wodny, Olsztyn 2006, 448 ss.

Mrągowo. Z dziejów miasta i okolic, pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975, 487 ss.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. II, Warszawa 1881, 927 ss.


Zobacz też

http://www.gminasorkwity.pl


Kinlis (dyskusja) 09:23, 20 wrz 2013 (CEST)