Talusy

Talusy
Cmentarz ofiar I wojny światowej. Źródło: Wikimedia Commons
Rodzaj miejscowości	wieś sołecka
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ełcki
Gmina	Ełk
Liczba ludności (2010)	140
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	19-300
Tablice rejestracyjne	NEL
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Talusy
Położenie na mapie Polski Talusy
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Talusy (niem. Thalussen, Talussen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie ełckim, w gminie Ełk. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 roku wieś liczyła 140 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Halina Pieśniak.

Położenie

Miejscowość położona jest w odległości ok. 8 km na zachód od Ełku. Talusy są oddalone o 3,5 km od jeziora Mołdzie (Lepaki Wielkie) oraz 3,8 km od jeziora Guzki.

Dzieje miejscowości

Miejscowość istniała przed rokiem 1476, kiedy to Jan Szordach z Siedlisk otrzymał 20 łanów ziemi na prawie magdeburskim w Talusach w zamian za odstąpienie karczmy w Ełku. Początkowo miejscowość nosiła nazwę Kozice. Natomiast w 1536 roku książę Albrecht nadał Michałowi Piątkowskiemu 15 włók w Starych Talusach na prawie magdeburskim. W 1747 roku majątek Talusy należał do Jakuba Zielińskiego, nadleśniczego oleckiego. Pod koniec XVIII wieku miejscowość składała się z 14 domów. W 1821 roku liczyła 83 mieszkańców. W 1938 roku wprowadzono zmianę w pisowni nazwy miejscowości. W roku 1939 roku wieś liczyła 154 mieszkańców.

Niedaleko miejscowości położone jest wzgórze Pielakornia (niem. Wallberg, Wachtberg, lit. pilis karnis – grodzisko), które według ludowych podań zostało usypane przez diabła. Paktował on o duszę z trzema młodymi mężczyznami. W tym miejscu znajduje się cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej. Zostało na nim pochowanych 278 żołnierzy rosyjskich i 79 żołnierzy niemieckich. W wyodrębnionej części nekropolii znajduje się mauzoleum wystawione przez dawnych właścicieli majątku Talusy.

W Talusach zachował się dwór z przełomu XIX i XX wieku, będący niegdyś częścią majątku ziemskiego należącego w latach 20. XX wieku do rodziny Behrendt.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej w Ełku.

Zabytki

• cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej
• dwór z przełomu XIX i XX wieku

Bibliografia

Białuński Grzegorz, Kolonizacja „Wielkiej Puszczy” (do 1568 roku) – starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie), Olsztyn 2002.
Jackiewicz-Garniec Małgorzata, Garniec Mirosław, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, Olsztyn 2001.
Kawecki Jan, Roman Bolesław, Ełk. Z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1970.
Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany, red. Waldemar Mierzwa, Dąbrówno 2008.
Bank Danych Lokalnych GUS [19.07.2013]
Olsztyńska Strona Rowerowa [19.07.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [19.07.2013]