Trękusek: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Trękusek ''' (niem. ''Klein Trinkhaus'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie | + | ''' Trękusek ''' (niem. ''Klein Trinkhaus'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat olsztyński|powiecie olsztyńskim]], w [[Purda (gmina wiejska)|gminie Purda]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo olsztyńskie|województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku liczyła 279 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Genowefa Brach]]<ref>[http://www.purda.pl/ogoszenia/192-wyniki-wyborow-sotysow-i-rad-soeckich.html/ Strona Gminy Purda] [12.11.2013]</ref>. |
<br/><br/> | <br/><br/> | ||
| Linia 39: | Linia 39: | ||
Początki wsi związane są z powstaniem kilku innych miejscowości: [[Trękus|Trękusa]], [[Kaborno|Kaborna]] oraz [[Wygoda (gmina Purda)|Wygody]]. Kapituła warmińska nadała ostatni akt lokacyjny na wolny obszar w okolicy [[Olsztyn|Olsztyna]]. Nadanie lenne otrzymali [[Prusowie| pruscyśś bracia: Nadraw, Wopel, Schayworth i Petrus, zwani Karyothen. Otrzymali obszar puszczański wielkości 130 łanów. Na terenie majątku założyli Trękus i Trękusek. Trękusek przez całe swoje dzieje pozostawał folwarkiem szlacheckim. | Początki wsi związane są z powstaniem kilku innych miejscowości: [[Trękus|Trękusa]], [[Kaborno|Kaborna]] oraz [[Wygoda (gmina Purda)|Wygody]]. Kapituła warmińska nadała ostatni akt lokacyjny na wolny obszar w okolicy [[Olsztyn|Olsztyna]]. Nadanie lenne otrzymali [[Prusowie| pruscyśś bracia: Nadraw, Wopel, Schayworth i Petrus, zwani Karyothen. Otrzymali obszar puszczański wielkości 130 łanów. Na terenie majątku założyli Trękus i Trękusek. Trękusek przez całe swoje dzieje pozostawał folwarkiem szlacheckim. | ||
| − | Folwark na obszarze 30 łanów założyła w 1560 r. prawdopodobnie rodzina Grzymałów herbu Grzymała, która rezydowała tu do roku 1656. Wówczas zakupili [[Track]] pod Olsztynem, gdzie przenieśli swoją rezydencję. W latach 1656-1681 Trękusek stanowił własność szlacheckiej rodziny Rogawskich. Córka Rogawskich | + | Folwark na obszarze 30 łanów założyła w 1560 r. prawdopodobnie rodzina Grzymałów herbu Grzymała, która rezydowała tu do roku 1656. Wówczas zakupili [[Track]] pod Olsztynem, gdzie przenieśli swoją rezydencję. W latach 1656-1681 Trękusek stanowił własność szlacheckiej rodziny Rogawskich. Córka Rogawskich – Anna stała się bohaterką głośnego skandalu. Była zakochana w polskim szlachcicu - protestancie. Na katolickiej [[Warmia|Warmii]] obowiązywał zakaz małżeństw mieszanych. Zakochani upozorowali porwanie Anny, dzięki czemu mogli wziąć ślub. Sprawa naturalnie wyszła na jaw, a sąd rezydujący na olsztyńskim zamku nie wykazał się zrozumieniem - młoda mężatka miała pozostać przy rodzicach w Trękusku. Małżonek natomiast nie miał zamiaru przechodzić na katolicyzm, co zmusiło go do ucieczki z Warmii. Nie wiadomo do końca, jak dalej potoczyły się losy zakochanych. Prawdopodobnie Anna podążyła ostatecznie za mężem. |
| − | W 1681 roku Trękusek został zakupiony przez warmińską rodzinę szlachecką Nenchenów, która od 1634 roku rezydowała w [[Ełdyty Wielkie|Ełdytach]], a od 1656 roku w Klewkach. Klewki odziedziczył Jakub Nenchen | + | W 1681 roku Trękusek został zakupiony przez warmińską rodzinę szlachecką Nenchenów, która od 1634 roku rezydowała w [[Ełdyty Wielkie|Ełdytach]], a od 1656 roku w Klewkach. Klewki odziedziczył Jakub Nenchen – rajca braniewski, a następnie jego syn Jan Kazimierz – oficer wojska polskiego, który był właścicielem Trękuska i [[Pęglity|Pęglit]]. Trękusek pozostawał cały czas jedynie folwarkiem; funkcje rezydencji sprawowały Klewki. Córka Jana Kazimierza - Anna Marianna odziedziczyła obie wsie, które wniosła jako wiano do małżeństwa z przedstawicielem warmińskiego rodu szlacheckiego – Zygmuntem Albertem von Hattenem (Hattyńskim). |
| − | W 1747 roku kolejnym właścicielem folwarku w Trękusku i rezydencji w Klewkach został Jan Weiss |Jan Jerzy Weiss | + | W 1747 roku kolejnym właścicielem folwarku w Trękusku i rezydencji w Klewkach został [[Jan Weiss |Jan Jerzy Weiss]] – burgrabia zamkowy w Olsztynie. Po jego śmierci dobra odziedziczył syn Karol - kapitan w wojsku polskim. Karol poślubił Symfrozynę Grzymalankę z Tracka, a następnie przeniósł się z małżonką do Warszawy. Majątek sprzedał szlachcicowi pomorskiemu von Brederlow. |
| − | Według spisu przygotowanego po zaborze [[Warmia|Warmii]] przez [[Prusy]] | + | Według spisu przygotowanego po zaborze [[Warmia|Warmii]] przez [[Prusy]] majątek obejmował 30 łanów, zamieszkanych przez karczmarza, pastucha i 9 chłopów folwarcznych wraz z rodzinami – łącznie 57 osób. W 1799 r. nowym właścicielem dóbr został pochodzący z Bawarii baron Reischbach von Reichenstein. W okolicach 1825 roku Trękusek i Klewki należały do kapitana wojska polskiego Stanisława Carnevallego. W 1836 roku jako właścicielem był niejaki Ohlenschläger. W latach 1842-1848 dobra stanowiły własność Norwega - Petera Thorwalda Lousa. Ten ostatni przekazał Klewki swojemu bratu, sam zaś pozostał w Trękusku. To właśnie Lous zbudował prawdopodobnie dwór na terenie folwarku. Norweg pozostawał w Trękusku jeszcze w 1871 roku, kiedy to dobra liczyły 109 mieszkańców. Lous zmarł bezpotomnie; nikt z rodziny nie odziedziczył Trękuska. |
| − | W 1889 roku folwark należał do kapitana von Biebersteina. W 1905 roku jako właściciel w spisie majątkowym | + | W 1889 roku folwark należał do kapitana von Biebersteina. W 1905 roku jako właściciel w spisie majątkowym widnieje Adalbert Fischer. Fischer posiadał cegielnię, 300 owiec, 120 świń, 46 koni i 200 sztuk bydła. Ostatnia wiadomość o tym właścicieli pojawia się w spisie z 1922 roku. Majątek odziedziczył jego syn Hubert, który gospodarzył w Trękusku do 1945 roku. |
| − | |||
| − | |||
| + | Po zakończeniu [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] majątek został upaństwowiony - utworzono [[Państwowe Gospodarstwo Rolne| PGR]]. Dwór spłonął w latach 90. XX wieku. Współcześnie w Trękusku wybudowano spore osiedle domków jednorodzinnych w pobliżu drogi Olsztyn – [[Szczytno]]. W miejscowości działa sklep, przystanek MPK oraz ferma drobiu. | ||
<br/> | <br/> | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *zabytkowa kapliczka przydrożna |
| − | |||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| Linia 61: | Linia 59: | ||
#''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | #''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857. | ||
#''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. | #''Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany'', red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001. | ||
| − | #[http://www.purda.pl/soectwa/trekusek.html | | + | #[http://www.purda.pl/soectwa/trekusek.html| Strona Gminy Purda] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka | + | #[http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka Ewidencja Zabytków] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [ | + | #[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [12.11.2013] |
| − | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| Verwaltungsgeschichte [ | + | #[http://www.verwaltungsgeschichte.de/allenstein.html| Verwaltungsgeschichte [12.11.2013] |
#[http://pl.wikipedia.org/wiki/Tr%C4%99kusek/ Wikipedia] [12.11.2013] | #[http://pl.wikipedia.org/wiki/Tr%C4%99kusek/ Wikipedia] [12.11.2013] | ||
Wersja z 08:05, 22 lis 2014
| Trękusek | |
| | |
![Trękusek. Tradycyjna kapliczka Wikipedia [12.11.2013]](/index.php/Plik:Tr%C4%99kusek._Tradycyjna_kapliczka.jpg) Trękusek. Tradycyjna kapliczka Wikipedia [12.11.2013]
| |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Purda |
| Liczba ludności (2010) | 279 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Trękusek | |
| Położenie na mapie Polski  Trękusek | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Trękusek (niem. Klein Trinkhaus) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Purda. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku liczyła 279 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Genowefa Brach[1].
Położenie
Wieś położona jest na Pojezierzu Olsztyńskim, 4 km na południowy wschód od Klewek.
Dzieje miejscowości
Początki wsi związane są z powstaniem kilku innych miejscowości: Trękusa, Kaborna oraz Wygody. Kapituła warmińska nadała ostatni akt lokacyjny na wolny obszar w okolicy Olsztyna. Nadanie lenne otrzymali [[Prusowie| pruscyśś bracia: Nadraw, Wopel, Schayworth i Petrus, zwani Karyothen. Otrzymali obszar puszczański wielkości 130 łanów. Na terenie majątku założyli Trękus i Trękusek. Trękusek przez całe swoje dzieje pozostawał folwarkiem szlacheckim.
Folwark na obszarze 30 łanów założyła w 1560 r. prawdopodobnie rodzina Grzymałów herbu Grzymała, która rezydowała tu do roku 1656. Wówczas zakupili Track pod Olsztynem, gdzie przenieśli swoją rezydencję. W latach 1656-1681 Trękusek stanowił własność szlacheckiej rodziny Rogawskich. Córka Rogawskich – Anna stała się bohaterką głośnego skandalu. Była zakochana w polskim szlachcicu - protestancie. Na katolickiej Warmii obowiązywał zakaz małżeństw mieszanych. Zakochani upozorowali porwanie Anny, dzięki czemu mogli wziąć ślub. Sprawa naturalnie wyszła na jaw, a sąd rezydujący na olsztyńskim zamku nie wykazał się zrozumieniem - młoda mężatka miała pozostać przy rodzicach w Trękusku. Małżonek natomiast nie miał zamiaru przechodzić na katolicyzm, co zmusiło go do ucieczki z Warmii. Nie wiadomo do końca, jak dalej potoczyły się losy zakochanych. Prawdopodobnie Anna podążyła ostatecznie za mężem.
W 1681 roku Trękusek został zakupiony przez warmińską rodzinę szlachecką Nenchenów, która od 1634 roku rezydowała w Ełdytach, a od 1656 roku w Klewkach. Klewki odziedziczył Jakub Nenchen – rajca braniewski, a następnie jego syn Jan Kazimierz – oficer wojska polskiego, który był właścicielem Trękuska i Pęglit. Trękusek pozostawał cały czas jedynie folwarkiem; funkcje rezydencji sprawowały Klewki. Córka Jana Kazimierza - Anna Marianna odziedziczyła obie wsie, które wniosła jako wiano do małżeństwa z przedstawicielem warmińskiego rodu szlacheckiego – Zygmuntem Albertem von Hattenem (Hattyńskim).
W 1747 roku kolejnym właścicielem folwarku w Trękusku i rezydencji w Klewkach został Jan Jerzy Weiss – burgrabia zamkowy w Olsztynie. Po jego śmierci dobra odziedziczył syn Karol - kapitan w wojsku polskim. Karol poślubił Symfrozynę Grzymalankę z Tracka, a następnie przeniósł się z małżonką do Warszawy. Majątek sprzedał szlachcicowi pomorskiemu von Brederlow.
Według spisu przygotowanego po zaborze Warmii przez Prusy majątek obejmował 30 łanów, zamieszkanych przez karczmarza, pastucha i 9 chłopów folwarcznych wraz z rodzinami – łącznie 57 osób. W 1799 r. nowym właścicielem dóbr został pochodzący z Bawarii baron Reischbach von Reichenstein. W okolicach 1825 roku Trękusek i Klewki należały do kapitana wojska polskiego Stanisława Carnevallego. W 1836 roku jako właścicielem był niejaki Ohlenschläger. W latach 1842-1848 dobra stanowiły własność Norwega - Petera Thorwalda Lousa. Ten ostatni przekazał Klewki swojemu bratu, sam zaś pozostał w Trękusku. To właśnie Lous zbudował prawdopodobnie dwór na terenie folwarku. Norweg pozostawał w Trękusku jeszcze w 1871 roku, kiedy to dobra liczyły 109 mieszkańców. Lous zmarł bezpotomnie; nikt z rodziny nie odziedziczył Trękuska.
W 1889 roku folwark należał do kapitana von Biebersteina. W 1905 roku jako właściciel w spisie majątkowym widnieje Adalbert Fischer. Fischer posiadał cegielnię, 300 owiec, 120 świń, 46 koni i 200 sztuk bydła. Ostatnia wiadomość o tym właścicieli pojawia się w spisie z 1922 roku. Majątek odziedziczył jego syn Hubert, który gospodarzył w Trękusku do 1945 roku.
Po zakończeniu II wojnie światowej majątek został upaństwowiony - utworzono PGR. Dwór spłonął w latach 90. XX wieku. Współcześnie w Trękusku wybudowano spore osiedle domków jednorodzinnych w pobliżu drogi Olsztyn – Szczytno. W miejscowości działa sklep, przystanek MPK oraz ferma drobiu.
Zabytki
- zabytkowa kapliczka przydrożna
Bibliografia
- Przewodnik turystyczny po gminie Purda, Purda 2013.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
- Strona Gminy Purda [12.11.2013]
- Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
- Verwaltungsgeschichte [12.11.2013
- Wikipedia [12.11.2013]
Przypisy
- ↑ Strona Gminy Purda [12.11.2013]
