Trupel

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
Trupel

Neogotycka kaplica rodowa w Truplu. Źródło: www.wmfp.pl
Neogotycka kaplica rodowa w Truplu. Źródło: www.wmfp.pl
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat iławski
Gmina Kisielice
Liczba ludności (2010) 236
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Trupel
Trupel
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Trupel
Trupel
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Trupel (niem. Traupel) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Kisielice. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa elbląskiego.

Miejscowość w 2010 roku liczyła 236 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Alicja Duda[1].

Położenie

Wieś położona jest w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego, na Pojezierzu Iławskim, na północ od jeziora Trupel, 18 km na południowy zachód od Iławy i 8 km na południowy wschód od Kisielic, w pobliżu granicy z powiatem nowomiejskim.

Dzieje miejscowości

Pierwotnie na obszarze wsi istniała osada pruska zwana Trupil. Miejscowość powstała przed 1326 rokiem. W latach 20. XIV wieku była zamieszkana przez 14 osadników pruskich oraz sołtysa o imieniu Nikolaus. Sołtys posiadał zezwolenie na połów ryb oraz prowadzenie miejscowej karczmy. Do 1525 roku wieś i dobra ziemskie w Truplu stanowiły własność biskupa Pomezanii. Po tej dacie Trupel został przekazany biskupowi Erhardowi von Queis.

Po śmierci von Queisa dobra trafiły w ręce kolejnego biskupa, Georga von Polenza. Ten ostatni w 1541 roku przekazał wieś polskiemu szlachcicowi Mikołajowi Chomentowskiemu. Powróciwszy ponownie w ręce rodu von Polentz, wieś należała następnie przez kilka lat do rodziny von Auerswald. W 1789 roku miejscowość była podzielona na Trupel Górny i Trupel Dolny. W każdej z wymienionych części istniał folwark. Łącznie oba majątki składały się z 19 domów.

Od roku 1800 Trupel wraz z Limżą i Ogrodzieńcem był własnością Otto Friedricha von Beneckendorffa und von Hindenburga. 37 lat później dobra zostały sprzedane dwóm Anglikom – Henry'emu i Christopherowi Albersom. W latach 1857–1874 wybudowali oni w Truplu (podzielonym wówczas na trzy folwarki) stajnie, stodoły, kuźnie, spichlerze zbożowe, mleczarnię,dwie owczarnie oraz dom zarządcy. Bracia Albers hodowali m.in. owce rasy merynos sprowadzane z Meklemburgii. Inwestowali również w maszyny rolnicze, dbali o stan miejscowych dróg. Wznieśli również okazały dwór otoczony parkiem. W latach 30. XX wieku szalejący kryzys zmusił Georga Albersa do sprzedaży dóbr. Pozostawił sobie dwór wraz z parkiem. Do wybuchu II wojny światowej w Truplu funkcjonował posterunek celny.

W 1812 roku, w okresie przemarszów oddziałów francuskich, w Truplu urządzono lazaret, w którym przebywali m.in. kupcy i handlarze żydowscy. Zmarłych chowano na prowizorycznym cmentarzu zlokalizowanym przy zakręcie drogi prowadzącej z Trupla do Ogrodzieńca. W 1928 roku właśnie w tym miejscu powstało boisko szkolne.

Liczba mieszkańców i budynków mieszkalnych w następujących latach wynosiła:

  • 1817 – 161 osób, 14 domów
  • 1831 – 153 osoby, 12 domów
  • 1864 – 240 osób, 14 domów
  • 1871 – 287 osób, 13 domów
  • 1885 – 260 osób, 13 domów
  • 1895 – 245 osób, 14 domów
  • 1905 – 177 osób, 13 domów

Religia

Wieś znajduje się na terenie parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Lasecznie.

Zabytki

  • cmentarz rodowy dawnych właścicieli majątku zlokalizowany w parku dworskim, założony na planie liścia lipy; zarys liścia tworzą aleje obsadzone obustronnie starodrzewem lipy i dębu w wieku 100–130 lat
  • kaplica neogotycka wybudowana przez Georga Albersa, zlokalizowana w parku
  • pozostałości parku dworskiego
  • XIX-wieczna kuźnia

Przypisy

  1. bip.warmia.mazury.pl [05.03.2014]

Bibliografia

Iława. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1972.
Niesiobędzki Wiesław, Powiat iławski. Dzieje, zabytki, pejzaż i kultura. Szkice historyczne, wydanie II, poprawione i poszerzone, Iława 2008.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Westpreussen, Commission bei Leon Saunier, Danzig und Elbing 1858.
Warmia i Mazury. Przewodnik ilustrowany, red. Marcin Kuleszo, Barbara Wojczulanis, Olsztyn 2001.
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, wojewódzka ewidencja zabytków [0 5.03.2014]
bip.warmia.mazury.pl, Plan rozwoju lokalnego gminy i miasta Kisielice na lata 2007-2013, Kisielice styczeń 2007 [05.03.2014]
bip.warmia.mazury.pl, Plan odnowy miejscowości Trupel [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]