Turza Wielka: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Bibliografia) |
|||
| Linia 29: | Linia 29: | ||
|www = | |www = | ||
}}<br/> | }}<br/> | ||
| − | ''' Turza Wielka''' (niem. ''Tauersee'', ''Gross Tauersee'') – [[wieś sołecka]] położona w [[ | + | ''' Turza Wielka''' (niem. ''Tauersee'', ''Gross Tauersee'') – [[wieś sołecka]] położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat działdowski|powiecie działdowskim]], w [[Działdowo (gmina wiejska)|gminie Działdowo]]. W latach 1975-1998 miejscowość należała [[Podział administracyjny|administracyjnie]] do [[Województwo ciechanowskie|województwa ciechanowskiego]]. |
Miejscowość w 2010 roku liczyła 686 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Marek Waśkowiak]]<ref>http://www.dzialdowo.ug.gov.pl/?c=92 [data dostępu: 5.12.2013]</ref>. | Miejscowość w 2010 roku liczyła 686 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Marek Waśkowiak]]<ref>http://www.dzialdowo.ug.gov.pl/?c=92 [data dostępu: 5.12.2013]</ref>. | ||
| Linia 41: | Linia 41: | ||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]]. Po raz pierwszy jest wzmiankowana w źródłach historycznych z 1408 roku, kiedy to mieszkał tu niejaki Otto Kikoł. 13 lipca przez Turzę Wielką przechodziły wojska króla [[Władysław Jagiełło|Władysława Jagiełły]] w drodze pod [[Grunwald]]. W 1482 roku sędzia ostródzki Paśko nadał niejakiemu Mikołajowi cztery łany sołeckie z zadaniem założenia wsi czynszowej, zaś dwa lata później dwa łany na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] niejakiemu Stanisławowi, który zobowiązał się do jednej służby zbrojnej. W okresie zakładania wsi znajdowało się w tej okolicy Wielkie Jezioro Turskie, które w późniejszym czasie wyschło. W XVI wieku książę [[Albrecht Hohenzollern]] nadał dziedziczne sołectwo w Turzy Wielkiej rodzinie Zakrzewskich. W tym czasie tutejsze dobra należały do rodziny Finków, a od 1544 roku do Fryderyka von Oelsnitz. Wieś należała do [[ | + | Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa [[Zakon Krzyżacki|Zakonu Krzyżackiego]]. Po raz pierwszy jest wzmiankowana w źródłach historycznych z 1408 roku, kiedy to mieszkał tu niejaki Otto Kikoł. 13 lipca przez Turzę Wielką przechodziły wojska króla [[Władysław Jagiełło|Władysława Jagiełły]] w drodze pod [[Grunwald]]. W 1482 roku sędzia ostródzki Paśko nadał niejakiemu Mikołajowi cztery łany sołeckie z zadaniem założenia wsi czynszowej, zaś dwa lata później dwa łany na [[prawo chełmińskie|prawie chełmińskim]] niejakiemu Stanisławowi, który zobowiązał się do jednej służby zbrojnej. W okresie zakładania wsi znajdowało się w tej okolicy Wielkie Jezioro Turskie, które w późniejszym czasie wyschło. W XVI wieku książę [[Albrecht Hohenzollern]] nadał dziedziczne sołectwo w Turzy Wielkiej rodzinie Zakrzewskich. W tym czasie tutejsze dobra należały do rodziny Finków, a od 1544 roku do Fryderyka von Oelsnitz. Wieś należała do [[Parafia ewangelicka w Uzdowie|parafii ewangelickiej w Uzdowie]]. Majątek istniał tu jeszcze w okresie międzywojennym; jego właścicielem był wówczas Aleksander Kamiński. |
| − | W 1919 roku na mocy traktatu wersalskiego wieś - wraz z całą Działdowszczyzną - przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej. W 1939 roku znalazła się pod okupacją niemiecką. W połowie lat 50. Turza Wielka była siedzibą [[ | + | W 1919 roku na mocy traktatu wersalskiego wieś - wraz z całą Działdowszczyzną - przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej. W 1939 roku znalazła się pod okupacją niemiecką. W połowie lat 50. Turza Wielka była siedzibą [[Gromada Turza Wielka|gromady]]. |
| Linia 51: | Linia 51: | ||
1931 - 627 osób | 1931 - 627 osób | ||
| + | <br/> | ||
| + | ==Gospodarka== | ||
| + | We wsi znajduje się siedziba [[Leśnictwo Turza Wielka |leśnictwa]], należącego do [[Nadleśnictwo Lidzbark|Nadleśnictwa Lidzbark]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
== Edukacja == | == Edukacja == | ||
| − | *[[Szkoła Podstawowa w Turzy Wielkiej]] | + | *[[Szkoła Podstawowa im. księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego w Turzy Wielkiej |Szkoła Podstawowa im. księdza Stefana Wincentego Frelichowskiego]] |
| + | <br/> | ||
| + | ==Kultura== | ||
| + | We wsi działa [[lkwim:Gminna Biblioteka Publiczna w Burkacie Filia w Turzy Wielkiej|Biblioteka Publiczna]], będąca filią [[lkwim:Gminna Biblioteka Publiczna w Burkacie|Gminnej Biblioteki Publicznej w Burkacie]]. Organizowane są tutaj [[Biesiada Poetycka w Turzy Wielkiej |Biesiady Poetyckie]]. | ||
| + | <br/> | ||
| + | |||
| + | == Religia == | ||
| + | We wsi znajduje się siedziba [[Parafia pw. Matki Bożej Różańcowej w Turzy Wielkiej |parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Różańcowej]]. | ||
| + | <br/> | ||
| + | |||
| + | ==Turystyka== | ||
| + | *[[Szlak pieszy grunwladzki: Grunwald – Bądzyn|Szlak pieszy grunwladzki: Grunwald – Bądzyn]] - czerwony szlak pieszy o łącznej długości 98 km - przebieg trasy: [[Grunwald]] – [[Leszcz]] – [[Uzdowo]] – [[Myślęta]] – Turza Wielka – [[Prioma]] – [[Płośnica]] – [[Turza Mała]] – [[Jeleń]] – [[Lidzbark]] – [[Bądzyn]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | *[[Kościół w Turzy Wielkiej|Kościół]] z drugiej połowy XIX wieku, murowany, cokół kamienny | + | *[[Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej w Turzy Wielkiej|Kościół]] z drugiej połowy XIX wieku, murowany, cokół kamienny |
*Budynek szkoły z około 1905 roku, murowany z czerwonej cegły, otynkowany | *Budynek szkoły z około 1905 roku, murowany z czerwonej cegły, otynkowany | ||
*Kilka przykładów budownictwa z końca XIX i początku XX wieku (domy mieszkalne, murowane z czerwonej cegły) | *Kilka przykładów budownictwa z końca XIX i początku XX wieku (domy mieszkalne, murowane z czerwonej cegły) | ||
| Linia 81: | Linia 95: | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Powiat działdowski]] | |
| − | + | [[Kategoria: Działdowo (gmina wiejska)]] | |
| − | + | [[Kategoria: Wsie sołeckie]] | |
| − | + | [[Kategoria: 1401-1500]] | |
| − | [[Kategoria: | ||
Wersja z 10:49, 27 sie 2014
| Turza Wielka | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | działdowski |
| Gmina | Działdowo |
| Liczba ludności (2010) | 686[1] |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Turza Wielka | |
| Położenie na mapie Polski  Turza Wielka | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Turza Wielka (niem. Tauersee, Gross Tauersee) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie działdowskim, w gminie Działdowo. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ciechanowskiego.
Miejscowość w 2010 roku liczyła 686 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Marek Waśkowiak[2].
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w południowej części województwa warmińsko-mazurskiego, na pograniczu Pojezierza Mazurskiego i Niziny Mazowieckiej, 11 km na północny zachód od Działdowa; przebiega przez nią linia kolejowa Działdowo - Nowe Miasto Lubawskie i Lubawa.
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji południowych terenów państwa Zakonu Krzyżackiego. Po raz pierwszy jest wzmiankowana w źródłach historycznych z 1408 roku, kiedy to mieszkał tu niejaki Otto Kikoł. 13 lipca przez Turzę Wielką przechodziły wojska króla Władysława Jagiełły w drodze pod Grunwald. W 1482 roku sędzia ostródzki Paśko nadał niejakiemu Mikołajowi cztery łany sołeckie z zadaniem założenia wsi czynszowej, zaś dwa lata później dwa łany na prawie chełmińskim niejakiemu Stanisławowi, który zobowiązał się do jednej służby zbrojnej. W okresie zakładania wsi znajdowało się w tej okolicy Wielkie Jezioro Turskie, które w późniejszym czasie wyschło. W XVI wieku książę Albrecht Hohenzollern nadał dziedziczne sołectwo w Turzy Wielkiej rodzinie Zakrzewskich. W tym czasie tutejsze dobra należały do rodziny Finków, a od 1544 roku do Fryderyka von Oelsnitz. Wieś należała do parafii ewangelickiej w Uzdowie. Majątek istniał tu jeszcze w okresie międzywojennym; jego właścicielem był wówczas Aleksander Kamiński.
W 1919 roku na mocy traktatu wersalskiego wieś - wraz z całą Działdowszczyzną - przyznana została Rzeczpospolitej Polskiej. W 1939 roku znalazła się pod okupacją niemiecką. W połowie lat 50. Turza Wielka była siedzibą gromady.
Liczba mieszkańców
1857 - 448 osób
1931 - 627 osób
Gospodarka
We wsi znajduje się siedziba leśnictwa, należącego do Nadleśnictwa Lidzbark.
Edukacja
Kultura
We wsi działa Biblioteka Publiczna, będąca filią Gminnej Biblioteki Publicznej w Burkacie. Organizowane są tutaj Biesiady Poetyckie.
Religia
We wsi znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Różańcowej.
Turystyka
- Szlak pieszy grunwladzki: Grunwald – Bądzyn - czerwony szlak pieszy o łącznej długości 98 km - przebieg trasy: Grunwald – Leszcz – Uzdowo – Myślęta – Turza Wielka – Prioma – Płośnica – Turza Mała – Jeleń – Lidzbark – Bądzyn.
Zabytki
- Kościół z drugiej połowy XIX wieku, murowany, cokół kamienny
- Budynek szkoły z około 1905 roku, murowany z czerwonej cegły, otynkowany
- Kilka przykładów budownictwa z końca XIX i początku XX wieku (domy mieszkalne, murowane z czerwonej cegły)
- Cmentarz parafialny rzymskokatolicki
- Cmentarz ewangelicki, zaniedbany, stanowi skupisko zieleni, brak śladu po nagrobkach; własność Urzędu Gminy w Działdowie
Bibliografia
- Działdowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Wanda Korycka, Olsztyn 1966.
- Orłowicz Mieczysław, Ilustrowany przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii, Na nowo podali do druku Grzegorz Jasiński, Andrzej Rzempołuch, Robert Traba, Olsztyn 1991.
- Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
- Wojewódzka ewidencja zabytków [data dostępu: 12.11.2013]
- Gminna ewidencja zabytków w: Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Działdowo [data dostępu: 12.11.2013]]
- Bank Danych Lokalnych GUS [data dostępu: 12.11.2013]
- Verwaltungsgeschichte [data dostępu: 12.11.2013]
Przypisy
- ↑ Łącznie Turza Wielka i Drzazgi.
- ↑ http://www.dzialdowo.ug.gov.pl/?c=92 [data dostępu: 5.12.2013]
