Użranki: Różnice pomiędzy wersjami
Z Encyklopedia Warmii i Mazur
| [wersja zweryfikowana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Religia) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
{{Wieś infobox | {{Wieś infobox | ||
|nazwa = Użranki | |nazwa = Użranki | ||
| Linia 7: | Linia 6: | ||
|dopełniacz wsi = Użranek | |dopełniacz wsi = Użranek | ||
|zdjęcie = Kościół w Użrankach.jpg | |zdjęcie = Kościół w Użrankach.jpg | ||
| − | |opis zdjęcia = Kościół ewangelicki z XIX w. | + | |opis zdjęcia = Kościół ewangelicki z XIX w. [http://www.mojemazury.pl/ Moje Mazury] [12.09.2013] |
|rodzaj miejscowości = wieś sołecka | |rodzaj miejscowości = wieś sołecka | ||
| − | |województwo = warmińsko - mazurskie | + | |województwo = warmińsko-mazurskie |
|powiat = mrągowski | |powiat = mrągowski | ||
|gmina = Mrągowo | |gmina = Mrągowo | ||
| Linia 15: | Linia 14: | ||
|sołectwo = Użranki | |sołectwo = Użranki | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |liczba ludności = | + | |liczba ludności = 255 |
| − | |rok = | + | |rok = 2010 |
|strefa numeracyjna = (+48) 89 | |strefa numeracyjna = (+48) 89 | ||
|kod pocztowy = | |kod pocztowy = | ||
| Linia 29: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }}<br/> |
| − | < | + | '''Użranki''' (niem. ''Uszranken'', od 1881 ''Königshöhe'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat mrągowski| powiecie mrągowskim]], w [[Mrągowo (gmina wiejska)|gminie Mrągowo]]. W latach 1975–1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo olsztyńskie |województwa olsztyńskiego]]. W 2010 roku liczyła 255 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni [[Małgorzata Winiarz]] <ref>[http://bip.warmia.mazury.pl/mragowo_gmina_wiejska/101/1844/REJESTR_GMINNYCH_JEDNOSTEK_POMOCNICZYCH/ Wrota Warmii i Mazur] [12.11.2013]</ref>. |
| + | <br/><br/> | ||
| + | ==Położenie== | ||
| + | Użranki ze swoją [[Góra Królewska w Użrankach |Górą Kólewską]] to najwyżej położona miejscowość na [[Pojezierze Mrągowskie |Pojezierzu Mrągowskim]]. Wieś położona jest między jeziorami: [[Jezioro Tałty |Tałty]] i [[Jezioro Juksty |Juksty]], w odległości ok. 7 km od [[Mrągowo |Mrągowa]]. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | == Dzieje miejscowości == |
| − | + | Wieś została lokowana na [[Prawo chełmińskie| prawie chełmińskim]] na 60 [[Włóka| włókach]] ziemi w 1555 r. Przyczynkiem do powstania miejscowości była sprzedaż 6 włók ziemi w lesie Sądry przez [[Jerzy von Diebes| Jerzego von Diebes]], [[Starostwo ryńskie| starostę ryńskiego]] dla Wawrzyńca i Mikołaja Klemczyków. Wieś miała charakter czynszowy i posiadała przywilej [[Wolnizna| wolnizny]] na 11 lat – na okres zagospodarowania. W dokumencie lokacyjnym jej nazwa brzmiała ''Oszrannicken''. Z czasem pojawiły się także inne określenia: ''Königshöhe'', ''Usranki'', ''Uszranken''. Nazwa jest najprawdopodobniej pochodzenia [[Prusowie| pruskiego]]: „isrankut” znaczy „uwolniony, wybawiony”. W 1673 r. obszar wsi wynosił jednak tylko 46 łanów z 13 gospodarstwami. W 1719 r. sołtysem był Georg Schwarz. W XVIII i XIX w. wieś rozwijała się. W 1785 r. znajdowało się tutaj 35 gospodarstw domowych i karczma Friedrich Adamy. W 1815 r. funkcjonowało we wsi 46 domów a w 1838 r. były 52 domy. W 1844 r. było 420 mieszkańców. W XVIII w. powstała również szkoła. Kościół erygowano pod koniec XIX w., wówczas Użranki stały się siedzibą nowej parafii ewangelickiej. W jej skład weszły również następujące miejscowości: [[Jora Wielka]], [[Jora Mała]], [[Mierzejewo]], [[Notyst Mały]], [[Śniadowo]], [[Zalec]]. W 1896 r. na ogólną liczbę 1900 parafian, 1500 osób posługiwało się w swych domach językiem polskim. W XIX w. wybudowano drogę z Użranek do Jory Wielkiej. W 1925 r. wieś zelektryfikowano, a w 1927 r. założono spółkę wodno-melioracyjną. W 1928 r. wieś liczyła 497 mieszkańców zaś w 1939 r. 477 mieszkańców. | |
| − | <br/> | + | <br/>, |
| − | == | + | ==Gospodarka== |
| − | + | We wsi działają dwie firmy z zakresu produkcji spożywczej i usług budowlanych. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | ==Bezpieczeństwo== |
| − | + | W Użrankach funkcjonuje jednostka [[Ochotnicza Straż Pożarna | Ochotniczej Straży Pożarnej]]. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | == | + | ==Religia== |
| − | + | We wsi znajduje się siedziba [[Parafia pw. św. Piotra i Pawła w Użrankach |parafii rzymskokatolickiej]]. Jest tutaj także filiał [[Parafia Ewangelicko-Augsburska w Mrągowie|parafii ewangelicko–augsburskiej w Mrągowie]]. | |
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Zabytki== | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
Nieopodal Użranek znajduje się [[Królewska Góra w Użrankach|Królewska Góra]], na której w 1845 r. miał zatrzymać się król pruski Fryderyk Wilhelm IV. We wsi znajduje się [[Kościół ewangelicki w Użrankach |kościół ewangelicki]] z końca XIX w. | Nieopodal Użranek znajduje się [[Królewska Góra w Użrankach|Królewska Góra]], na której w 1845 r. miał zatrzymać się król pruski Fryderyk Wilhelm IV. We wsi znajduje się [[Kościół ewangelicki w Użrankach |kościół ewangelicki]] z końca XIX w. | ||
<br/> | <br/> | ||
| − | + | ==Bibliografia== | |
| − | + | #''Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu'', pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975. | |
| − | + | #''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. XII, Warszawa 1892. | |
| − | + | #[http://www.it.mragowo.pl/media/art/707/file/historia.pdf/ Portal Informacji Turystycznej Mrągowa] [12.09.2013] | |
| − | + | #[http://stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [12.09.2013] | |
| − | ''Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu'', pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975 | ||
| − | |||
| − | ''Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'', pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. XII, Warszawa 1892 | ||
| − | |||
| − | http://www.it.mragowo.pl/media/art/707/file/historia.pdf | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | {{Przypisy}} | |
| − | + | <references/> | |
<br/> | <br/> | ||
Wersja z 10:23, 28 lis 2014
| Użranki | |
| | |
![Kościół ewangelicki z XIX w. Moje Mazury [12.09.2013]](/index.php/Plik:Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_w_U%C5%BCrankach.jpg) Kościół ewangelicki z XIX w. Moje Mazury [12.09.2013]
| |
| Rodzaj miejscowości | wieś sołecka |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | mrągowski |
| Gmina | Mrągowo |
| Sołectwo | Użranki |
| Liczba ludności (2010) | 255 |
| Strefa numeracyjna | (+48) 89 |
| Tablice rejestracyjne | NMR |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Użranki | |
| Położenie na mapie Polski  Użranki | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Użranki (niem. Uszranken, od 1881 Königshöhe) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Mrągowo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. W 2010 roku liczyła 255 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa pełni Małgorzata Winiarz [1].
Spis treści
Położenie
Użranki ze swoją Górą Kólewską to najwyżej położona miejscowość na Pojezierzu Mrągowskim. Wieś położona jest między jeziorami: Tałty i Juksty, w odległości ok. 7 km od Mrągowa.
Dzieje miejscowości
Wieś została lokowana na prawie chełmińskim na 60 włókach ziemi w 1555 r. Przyczynkiem do powstania miejscowości była sprzedaż 6 włók ziemi w lesie Sądry przez Jerzego von Diebes, starostę ryńskiego dla Wawrzyńca i Mikołaja Klemczyków. Wieś miała charakter czynszowy i posiadała przywilej wolnizny na 11 lat – na okres zagospodarowania. W dokumencie lokacyjnym jej nazwa brzmiała Oszrannicken. Z czasem pojawiły się także inne określenia: Königshöhe, Usranki, Uszranken. Nazwa jest najprawdopodobniej pochodzenia pruskiego: „isrankut” znaczy „uwolniony, wybawiony”. W 1673 r. obszar wsi wynosił jednak tylko 46 łanów z 13 gospodarstwami. W 1719 r. sołtysem był Georg Schwarz. W XVIII i XIX w. wieś rozwijała się. W 1785 r. znajdowało się tutaj 35 gospodarstw domowych i karczma Friedrich Adamy. W 1815 r. funkcjonowało we wsi 46 domów a w 1838 r. były 52 domy. W 1844 r. było 420 mieszkańców. W XVIII w. powstała również szkoła. Kościół erygowano pod koniec XIX w., wówczas Użranki stały się siedzibą nowej parafii ewangelickiej. W jej skład weszły również następujące miejscowości: Jora Wielka, Jora Mała, Mierzejewo, Notyst Mały, Śniadowo, Zalec. W 1896 r. na ogólną liczbę 1900 parafian, 1500 osób posługiwało się w swych domach językiem polskim. W XIX w. wybudowano drogę z Użranek do Jory Wielkiej. W 1925 r. wieś zelektryfikowano, a w 1927 r. założono spółkę wodno-melioracyjną. W 1928 r. wieś liczyła 497 mieszkańców zaś w 1939 r. 477 mieszkańców.
,
Gospodarka
We wsi działają dwie firmy z zakresu produkcji spożywczej i usług budowlanych.
Bezpieczeństwo
W Użrankach funkcjonuje jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.
Religia
We wsi znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej. Jest tutaj także filiał parafii ewangelicko–augsburskiej w Mrągowie.
Zabytki
Nieopodal Użranek znajduje się Królewska Góra, na której w 1845 r. miał zatrzymać się król pruski Fryderyk Wilhelm IV. We wsi znajduje się kościół ewangelicki z końca XIX w.
Bibliografia
- Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu, pod red. Andrzeja Wakara, Olsztyn 1975.
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. XII, Warszawa 1892.
- Portal Informacji Turystycznej Mrągowa [12.09.2013]
- Bank Danych Lokalnych GUS [12.09.2013]
Przypisy
- ↑ Wrota Warmii i Mazur [12.11.2013]
