Wały: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
(Zabytki:)
Linia 7: Linia 7:
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
 
  |dopełniacz wsi        = Wałów  
 
  |dopełniacz wsi        = Wałów  
  |zdjęcie              = Pole-obowiązkowe 
+
  |zdjęcie              =  
  |opis zdjęcia          = Pole-obowiązkowe   
+
  |opis zdjęcia          =    
  |rodzaj miejscowości  = wieś
+
  |rodzaj miejscowości  = wieś sołecka
 
  |województwo          = warmińsko - mazurskie  
 
  |województwo          = warmińsko - mazurskie  
 
  |powiat                = nidzicki  
 
  |powiat                = nidzicki  
Linia 31: Linia 31:
 
  |www                  =
 
  |www                  =
 
}}
 
}}
<big>'''Wały'''</big> (niem. Wallendorf) – wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nidzickim, w gminie Nidzica. W latach 1975-1998 miejscowość przynależała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
+
<big>'''Wały'''</big> (niem. Wallendorf) – wieś sołecka w Polsce w [[województwo warmińsko - mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat nidzicki |powiecie nidzickim]], w [[gmina Nidzica |gminie Nidzica]]. W latach 1975-1998 miejscowość przynależała administracyjnie do [[województwo olsztyńskie |województwa olsztyńskiego]].
  
 
<br/>
 
<br/>
  
 
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
 
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
Wieś znajduje się nieopodal Jeziora Blejek i Jeziora Trzciano oraz [[Rezerwatu Przyrody Dęby Napiwodzkie]] i [[Rezerwatu Przyrody Koniuszanka]]. Miejscowość leży na terenie gminy Nidzica, przez obszar której przebiega jedna z głównych granic fizyczno-geograficznych Europy, oddzielająca obszar Europy Zachodniej od obszaru Europy Wschodniej. Ponadto 19.000 ha powierzchni gminy zajmują lasy i grunty leśne.  Istotnym zasobem naturalnym gminy są surowce mineralne, tj. żwiry i piaski, torfy i węgiel brunatny, kreda jeziorna, gytia i ziemia okrzemkowa.
+
Wieś znajduje się nieopodal [[Jezioro Blejek |Jeziora Blejek]] i [[Jezioro Trzciano| Jeziora Trzciano]] oraz [[Rezerwat Przyrody Dęby Napiwodzkiej| Rezerwatu Przyrody Dęby Napiwodzkie]] i [[Rezerwat Przyrody Koniuszanka| Rezerwatu Przyrody Koniuszanka]]. Miejscowość leży na terenie [[gmina Nidzica| gminy Nidzica]], przez obszar której przebiega jedna z głównych granic fizyczno-geograficznych Europy, oddzielająca obszar Europy Zachodniej od obszaru Europy Wschodniej. Ponadto 19.000 ha powierzchni gminy zajmują lasy i grunty leśne.  Istotnym zasobem naturalnym gminy są surowce mineralne, tj. żwiry i piaski, torfy i węgiel brunatny, kreda jeziorna, gytia i ziemia okrzemkowa.
 
<br/>
 
<br/>
  
 
=== Dzieje miejscowości ===
 
=== Dzieje miejscowości ===
  
Nieopodal wsi znajdują się na terenach leśnych wały, które wznoszono od XI do XIII w. Miały one za zadanie chronić granicę północnego Mazowsza. Od tych oto wałów pochodzi nazwa miejscowości. Wały zostały założone w 1708 r. jako [[wieś szkatułkowa]] – w miejscu działającej wcześniej smolarni. Chłopi otrzymali 42 łany. W 1709 r. sołtysem został Georg Neumann, który otrzymał przywilej na prowadzenie karczmy. W 1756 r. 23 łany uprawiane były przez 22 chłopów z prawem dziedzicznym do ziemi. W XIX w. właściwy dla niej urząd pocztowy znajdował się w Zimnej Wodzie. W 1817 r. było tu 158 mieszkańców, w 1846 r. – 299, w 1858 r. – 352, w 1867 r. – 419, w 1871 r. – 466, w 1885 r. – 464, w 1905 r. – 444, w 1910 r. – 419, w 1939 r. – 335 . Liczba domów w kolejnych latach wynosiła: w 1817 r. -35, w 1846 r. – 46, w 1858 r. – 49, w 1871 r. – 61, w 1885 r. – 74, w 1905 r. – 72, w 1910 r. – 73 . W 1858 r. wieś obejmowała 5171 mórg.  
+
Nieopodal wsi znajdują się na terenach leśnych wały, które wznoszono od XI do XIII w. Miały one za zadanie chronić granicę północnego Mazowsza. Od tych oto wałów pochodzi nazwa miejscowości. Wały zostały założone w 1708 r. jako [[wieś szkatułkowa]] – w miejscu działającej wcześniej smolarni. Chłopi otrzymali 42 łany. W 1709 r. sołtysem został Georg Neumann, który otrzymał przywilej na prowadzenie karczmy. W 1756 r. 23 łany uprawiane były przez 22 chłopów z prawem dziedzicznym do ziemi. W XIX w. właściwy dla niej urząd pocztowy znajdował się w [[Zimna Woda |Zimnej Wodzie]]. W 1817 r. było tu 158 mieszkańców, w 1846 r. – 299, w 1858 r. – 352, w 1867 r. – 419, w 1871 r. – 466, w 1885 r. – 464, w 1905 r. – 444, w 1910 r. – 419, w 1939 r. – 335 . Liczba domów w kolejnych latach wynosiła: w 1817 r. -35, w 1846 r. – 46, w 1858 r. – 49, w 1871 r. – 61, w 1885 r. – 74, w 1905 r. – 72, w 1910 r. – 73 . W 1858 r. wieś obejmowała 5171 mórg. Na przełomie XVIII/XIX w. powstała tutaj szkoła. Jeszcze w 1945 r. Wały stanowiły granicę między [[Prusy| Prusami]] a Mazowszem. Wieś do 1954 r. była siedzibą [[gmina Wały| gminy Wały]]. Nie zachowała się informacja o kształcie zabudowań wiejskich.   
Na przełomie XVIII/XIX w. powstała tutaj szkoła. Jeszcze w 1945 r. Wały stanowiły granicę między Prusami a Mazowszem. Wieś do 1954 r. była siedzibą gminy Wały. Nie zachowała się informacja o kształcie zabudowań wiejskich.   
+
 
 +
<br/>
 +
 
 +
===Ludzie związani z miejscowością:===
 +
 
 +
W kadencji 2011 - 2015 sołtysem wsi jest [[Danuta Zawada]].
  
 
<br/>
 
<br/>
Linia 65: Linia 70:
  
  
 
+
[[Kategoria: Miejscowość]][[Kategoria:Powiat nidzicki]][[Kategoria:Gmina Nidzica]][[Kategoria:Wieś sołecka]]
 
 
[[Kategoria: Miejscowość]]
 
 
[[Użytkownik:Kinlis|Kinlis]] ([[Dyskusja użytkownika:Kinlis|dyskusja]]) 13:35, 3 wrz 2013 (CEST)
 
[[Użytkownik:Kinlis|Kinlis]] ([[Dyskusja użytkownika:Kinlis|dyskusja]]) 13:35, 3 wrz 2013 (CEST)

Wersja z 08:01, 28 paź 2013


Wały

Rodzaj miejscowości wieś sołecka
Państwo  Polska
Województwo warmińsko - mazurskie
Powiat nidzicki
Gmina Nidzica
Liczba ludności (Pole-obowiązkowe) Pole-obowiązkowe
Strefa numeracyjna (+48) 89
Tablice rejestracyjne NNI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Wały
Wały
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Wały
Wały
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Wały (niem. Wallendorf) – wieś sołecka w Polsce w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie nidzickim, w gminie Nidzica. W latach 1975-1998 miejscowość przynależała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.


Charakterystyka fizjograficzna

Wieś znajduje się nieopodal Jeziora Blejek i Jeziora Trzciano oraz Rezerwatu Przyrody Dęby Napiwodzkie i Rezerwatu Przyrody Koniuszanka. Miejscowość leży na terenie gminy Nidzica, przez obszar której przebiega jedna z głównych granic fizyczno-geograficznych Europy, oddzielająca obszar Europy Zachodniej od obszaru Europy Wschodniej. Ponadto 19.000 ha powierzchni gminy zajmują lasy i grunty leśne. Istotnym zasobem naturalnym gminy są surowce mineralne, tj. żwiry i piaski, torfy i węgiel brunatny, kreda jeziorna, gytia i ziemia okrzemkowa.

Dzieje miejscowości

Nieopodal wsi znajdują się na terenach leśnych wały, które wznoszono od XI do XIII w. Miały one za zadanie chronić granicę północnego Mazowsza. Od tych oto wałów pochodzi nazwa miejscowości. Wały zostały założone w 1708 r. jako wieś szkatułkowa – w miejscu działającej wcześniej smolarni. Chłopi otrzymali 42 łany. W 1709 r. sołtysem został Georg Neumann, który otrzymał przywilej na prowadzenie karczmy. W 1756 r. 23 łany uprawiane były przez 22 chłopów z prawem dziedzicznym do ziemi. W XIX w. właściwy dla niej urząd pocztowy znajdował się w Zimnej Wodzie. W 1817 r. było tu 158 mieszkańców, w 1846 r. – 299, w 1858 r. – 352, w 1867 r. – 419, w 1871 r. – 466, w 1885 r. – 464, w 1905 r. – 444, w 1910 r. – 419, w 1939 r. – 335 . Liczba domów w kolejnych latach wynosiła: w 1817 r. -35, w 1846 r. – 46, w 1858 r. – 49, w 1871 r. – 61, w 1885 r. – 74, w 1905 r. – 72, w 1910 r. – 73 . W 1858 r. wieś obejmowała 5171 mórg. Na przełomie XVIII/XIX w. powstała tutaj szkoła. Jeszcze w 1945 r. Wały stanowiły granicę między Prusami a Mazowszem. Wieś do 1954 r. była siedzibą gminy Wały. Nie zachowała się informacja o kształcie zabudowań wiejskich.


Ludzie związani z miejscowością:

W kadencji 2011 - 2015 sołtysem wsi jest Danuta Zawada.


Zabytki:

Do naszych czasów zachowała się tradycyjna zabudowa zagród (II poł XIX w. – lata 30 XX w.); leśniczówka, cmentarz ewangelicki z ok. 1870 r., drewniane zabytkowe domy z XIX w.


Bibliografia:

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod red. Bronisława Chlebowskiego, Filipa Sulimierskiego, Władysława Walewskiego, t. XII, Warszawa 1892, 960 ss.

Wijaczka Jacek, Dzieje wsi do końca XVIII wieku, [w:] Historia Nidzicy i okolic, pod red. Waldemara Rezmera, Nidzica 2012, s. 165 - 202.

Zielińska Agnieszka,Dzieje miasta i okolic w latach 1807 - 1914, [w:] Historia Nidzicy i okolic, pod red. Waldemara Rezmera, Nidzica 2012, s. 203 - 267.



Kinlis (dyskusja) 13:35, 3 wrz 2013 (CEST)