Warmińska chata drewniana

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj

Warmińska chata drewniana – inaczej chałupa, dom wiejski budowany z drewna na Warmii.

Występowanie

Model chaty drewnianej występujący na terenie Warmii do końca XIX w., zaliczany do tradycyjnego budownictwa ludowego na Warmii i Mazurach.

Opis

Do XVIII w. drewniane chałupy na Warmii i Mazurach były głównie asymetryczne, szerokofrontowe, czyli dwudzielne z wyróżnioną większą częścią mieszkalną i mniejszą częścią inwentarzową oraz poddaszem służącym za spichlerz.

Chata warmińska z Kaborna w Muzeum Budownictwa Ludowego Parku Etnograficznym w Olsztynku,
źródło: wikimedia.org, dostęp 7. grudnia 2013

Dach pokryty trzciną, kąt dachu wynosił około 40 stopni. Od XIX w. stopniowo następowały zmiany w budownictwie ludowym. Stosowano nowe ulepszone konstrukcje. Chałupy symetryczne, szerokofrontowe, trójdzielne oraz materiały np. kamienną podmurówkę. Ze względu na przepisy administracyjne zakazujące stosowania słomy i trzciny do pokrywania dachów, jako materiałów zbyt łatwopalnych, zaczęto stosować materiały ogniotrwałe: dachówkę, eternit, blachę czy papę.

Wnętrze typowej chaty warmińskiej w zależności od wielkości domu i zamożności właścicieli składało się z 4 do 6 pomieszczeń. Centralnym miejscem w chacie była zazwyczaj czarna kuchnia – komin, którą otaczały pozostałe pomieszczenia.

Wejście przez sień znajdowało się zazwyczaj od strony podwórka, a okna zdobiły niebieskie lub bordowe okiennice. Warmińskie chaty od mazurskich wyróżnia większa liczba detali architektonicznych i większe zróżnicowanie form, np. chata podcieniowa.

Pod koniec XIX w. budownictwo murowane zaczęło wypierać drewniane. Dziś zachowane chaty warmińskie można oglądać w nielicznych miejscowościach, ale można zwiedzić Muzeum Budownictwa Ludowego Park Etnograficzny w Olsztynku, gdzie zebrano i wystawiono dla zwiedzających charakterystyczne dla Warmii i Mazur przykłady budownictwa ludowego.

Bibliografia

Pokropek Marian, Osadnictwo i budownictwo, w: Kultura ludowa Mazurów i Warmiaków, red. J. Burszta, Wrocław 1976, s. 111-181.

Cyfus Edward, Moja Warmia, Dąbrówno 2012, s. 13-18.

Linki zewnętrzne

www.muzeumolsztynek.com.pl [22.12.2013]