Wełnianka pochwowata

Wełnianka pochwowata
Eriophorum vaginatum
L.
Wełnianka pochwowata - siedlisko
Systematyka
Królestwo	rośliny
Gromada	rośliny naczyniowe
Klasa	okrytonasienne
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	wełnianka
Gatunek	wełnianka pochwowata
Synonimy

Wełnianka pochwowata (Eriophorum vaginatum L.) – gatunek rośliny z rodziny ciborowatych (Cyperaceae, turzycowate).

Wełnianka pochwowata - dojrzały kłos z drobnymi owocami otoczonymi puchem

Morfologia

Wełnianka pochwowata jest trwałą byliną, tworzącą rozległe, zwarte kępy,m które łączą się często w gęste darnie. Łodyga jest prosto wzniesiona, wewnątrz pełna, o wysokości od 30 do 60, czasami do 90 cm. Pęd dołem jest obły, w górze nieco trójkanciasty. Liście odziomkowe mają długie cienkie blaszki, na górnej stronie rynienkowate, na dolnej ostrogrzbieciste, szorstkie na brzegach. Liście łodygowe (z reguły dwa) są znacznie krótsze, bezblaszkowe, o silnie rozdętej pochwie (cecha charakterystyczna gatunku). Na szczycie łodygi, w kącie najkrótszego liścia – tzw. podsadki – znajduje się jeden lub kilka kłosów zawierających kilkanaście do kilkudziesięciu kwiatów. Kłosy są jajowate, o długości od 1 do 2,5 cm, zawierają kilkanaście do kilkudziesięciu kwiatów z białosrebrzystymi i wełnistymi włoskami nitkowatego okwiatu. Przysadki kwiatowe są podłużnie lancetowate, zaostrzone, szare, białoszare lub srebrzyste, błoniaste, przejrzyste, jednonerwowe. W Polsce wełnianka pochwowata kwitnie od marca do maja. Owoce wełnianki to niewielkie, około 1 do 2 mm długości orzeszki, z których każdy zawiera tylko jedno nasiono. Małe szczecinki, w które przekształciły się płatki kwiatów, zaczynają wydłużać się podczas owocowania i wyrastają w długie na 1 do 2 cm włoski, tworząc śnieżnobiały puch. Stanowi on aparat lotny nasion, ułatwiający rozsiewanie i roznoszenie nasion na większe odległości przez wiatr. Biały puch utrzymuje się na szczytach łodyg przez znaczną część roku.

Rozmieszczenie i ekologia

Wełnianka pochwowata występuje od niżu po piętro alpejskie w Europie, Ameryce Północnej i Azji, od strefy umiarkowanej aż po subpolarną. W Polsce występuje na niżu oraz w górach (od regla dolnego po piętro alpejskie). Rośnie na zatorfionych bagnach, w borach bagiennych, na torfowiskach wysokich, rzadziej przejściowych, na glebach kwaśnych. Wymaga stanowisk podmokłych ale nasłonecznionych.

Wartość użytkowa

Puchu z wełnianek używano dawniej w tapicerstwie do wypełniania poduszek, wykonywano z niego knoty do lamp oraz próbowano wyrabiać nici. Dziś rośliny te wykorzystywane są niekiedy na suche bukiety.

Wełnianka pochwowata jest często rośliną pionierską. Pełni ważną funkcję w renaturyzacji torfowisk zasiedlając np. doły po przemysłowym wydobywaniu torfu). Roślina ta tworzy odpowiednie warunki i mikroklimat umożliwiający rozwój innych ważnych roślin torfowisk, przede wszystkim mchów z rodziny torfowcowatych.

Należy do roślin, którą odżywiają się owce i bydło na pastwiskach. Jest szczególnie istotna ze względu na wczesne, szybkie wypuszczanie pędów.

Występowanie pewnych motyli dziennych, takich jak strzępotek soplaczek (Coenonympha tullia) czy strzępotek edypus (Coenonympha oedippus) jest uzależnione od obecności tej rośliny. Ponadto istnieją gatunki cykad, które odżywiają się wyłącznie sokiem wełnianki pochwowatej. Należy do nich Ommatidiotus dissimilis, Sorhoanus xanthoneurus oraz Nothodelphax distinctus.

Wełnianka pochwowata pełni rolę „rośliny opiekuńczej”, która chroni nasiona brzozy omszonej znajdujące się pod jej kępami przed wysuszeniem i uszkodzeniami mechanicznymi (np. gradobiciem). Nasiona zaczepione o liście wełnianki kiełkują dopiero na następną wiosnę.

Ciekawostki

Nazwa rodzajowa Eriophorum złożona jest z greckich słów: erion – wełna oraz phoreo – noszę, i nawiązuje do wełnistych włosków w owocostanie. Nazwa gatunkowa vaginatum wywodzi się z łaciny i znaczy „pochwowy”, „opatrzony pochwą”. Pochodzi od szeroko rozdętych pochew liściowych na łodygach. Ludowa nazwa wełnianki pochwowatej to "pujka".

Bibliografia

Podbielkowski Zbigniew: Rośliny torfowisk. Atlas. PZWSz: Warszawa, 1965.

Linki zewnętrzne

Wełnianka pochwowata 08.06.2014