Wicekonsulat RP w Ełku
To jest | Wicekonsulat w Ełku | |
| | |
| Rodzaj organizacji | jednostka konsularna |
| Profil działalności | dyplomacja, reprezentowanie interesów polskiej mniejszości |
| Rok założenia | 1922 |
Wicekonsulat RP w Ełku – jednostka konsularna Rzeczpospolitej Polskiej w Ełku, reprezentująca interesy mniejszości polskiej. Działała w latach 20. i 30. XX w.
Spis treści
Historia
Inicjatywa powołania agencji konsularnej w Ełku została pozytywnie przyjęta przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP bezpośrednio po plebiscycie. Gorącym zwolennikiem tego pomysłu był konsul Stanisław Srokowski. Głównym argumentem była możliwość prowadzenia akcji polskiej bezpośrednio na obszarze Mazur.
19 lipca 1922 roku Ministerstwo Spraw Zagranicznych poinformowało niemiecki Urząd Spraw Zagranicznych o zamiarze powołania agencji konsularnej w Ełku. Od 1 sierpnia 1922 roku obowiązki kierownika placówki powierzono Filipowi Zawadzie, dotychczasowemu sekretarzowi konsularnemu w Królewcu. Kierownik ani sama agencja nie mogły jednak rozpocząć pracy - strona niemiecka zwlekała z udzieleniem odpowiedzi na inicjatywę Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP. Sytuacji nie poprawiła nagonka prasowa w 1923 roku, której głównym motywem stały się m.in. fałszywe oskarżenia skierowane przeciwko konsulatowi. Pracownikom agencji zarzucano szpiegostwo, dążenia do polonizacji ludności niemieckiej. 31 stycznia 1923 roku pod budynkiem konsulatu zebrał się około 100-osobowy tłum, wznoszący agresywne okrzyki, obelgi; wybito szyby. Ta sama sekwencja wydarzeń powtórzyła się tej samej nocy pod domem, w którym znajdowało się mieszkanie konsula Filipa Zawady.
Kolejna fala prasowej nagonki, która miała miejsce w lutym, doprowadziła do następnego poważnego zajścia. 24 lutego konsul został napadnięty przez nieznanych sprawców. Przed pobiciem uratował Zawadę pistolet, który spłoszył napastników. Protesty władz polskich na brak reakcji ze strony niemieckiej jeszcze przez pewien czas pozostawały bez odzewu. Ostatecznie, 12 kwietnia 1923 roku Poselstwo Polskie w Berlinie otrzymało notę, uznającą Filipa Zawadę na stanowisku konsula agencji w Ełku. 10 marca tego roku Zawada został mianowany wicekonsulem - kierował placówką do 15 września 1924 roku. 5 maja 1923 roku agencja została podniesiona do rangi wicekonsulatu.
Działalność
Na początku swojej działalności kompetencje placówki ograniczały się do obszaru czterech powiatów (Ełk, Giżycko, Olecko, Pisz). Pracownicy mieli się skupić na intensyfikacji działań akcji narodowej wśród Mazurów zamieszkujących południowo-wschodnie krańce Prus Wschodnich.
Problem stanowił brak odpowiednich środków, wąska i stosunkowo nieliczna kadra działaczy, będących w stanie odnosić sukcesy w terenie. Utrudniało to stworzenie chociażby podstaw polskich organizacji. 16 września 1924 roku kierownikiem placówki został Tadeusz Kunicki. Przewodził agencji przez kolejne cztery lata. W tym czasie wszystkie placówki konsularne były podporządkowane Konsulatowi Generalnemu RP w Królewcu.
Działania konsulatu w okręgu ełckim nie napawały w kolejnych latach optymizmem. Kunicki próbował ratować sytuację poprzez rozszerzenie akcji polskiej na teren wschodnich powiatów ze Szczytna. Znaczną rolę miało odegrać wykorzystanie Banku Mazurskiego, który mógłby udzielać mazurskim chłopom długoterminowych kredytów. Planowano również rozszerzyć krąg abonentów "Mazurskiego Przyjaciela Ludu". Od końca lat 20. działania placówki w Ełku i Kwidzynie koordynował konsulat w Olsztynie. 1 lipca 1928 roku kierownictwo ełckiej agencji przejął Zygmunt Liczbiński. Do najważniejszych jego zadań należała rejestracja polskich robotników sezonowych oraz zapewnienie im opieki prawnej.
W związku ze wzrostem obowiązków pod koniec 1929 roku, zatrudniony został wicekonsul Stefan Mastalerz. Poświęcił się głównie pracy w terenie. Kontrolował warunki pracy polskich robotników rolnych i nawiązywał bezpośrednie kontakty z ludnością mazurską. 1 maja 1931 roku kierownikiem wicekonsulatu został Tadeusz Borkowski. W Ełku przebywał jednak zaledwie trzy miesiące. Zastąpił go Tadeusz Chęciński.
Od początku 1932 roku napływ polskich robotników zaczął się drastycznie zmniejszać, co wpłynęło na ograniczenie części obowiązków pracowników konsulatu. Działania akcji polskiej nie doprowadziły do żadnych wymiernych efektów. Nie podjęto próby wykorzystania potrzeb kredytowych ludności, nie powiodły się również próby utworzenia koła jednej z kilku polskich organizacji. W nocy z 29 na 30 czerwca 1932 roku nieznani sprawcy włamali się do siedziby wicekonsulatu i splądrowali gabinet kierownika. Wszystko wskazywało, że włamywaczom zależało na kradzieży akt urzędowych.
1 sierpnia 1932 roku Chęciński został zastąpiony przez wicekonsula Jana Jerzego Rapfa. Dwa miesiące później siedziba konsulatu została przeniesiona na ulicę Königin-Luise-Platz 2. W tym czasie znaczenie placówki było niewielkie. W konsulacie pracowały jedynie trzy osoby. Od 1 października 1933 roku pieczę nad konsulatem przejął Romuald Putryński. W 1934 roku doszło do podpisania polsko-niemieckiej deklaracji, która częściowo wpłynęła na stosunek władz niemieckich wobec polskich inicjatyw społeczno-kulturalnych. W lutym 1936 roku Romualda Putryńskiego zastąpił Mieczysław Rogalski. Wybuch II wojny światowej zamknął krótką historię działalności placówki w Ełku. Na początku września 1939 roku konsul Rogalski przebywał w Polsce. W grudniu zlikwidowano biuro i mieszkanie konsula. Pieczęcie konsularne, akta oraz książki zostały przesłane w sierpniu 1940 roku do Berlina.
Zobacz też
Bibliografia
Achremczyk Stanisław, Historia Warmii i Mazur, t. II, Olsztyn 2011.
Szostakowska Małgorzata, Konsulaty polskie w Prusach Wschodnich w latach 1920-1939, Olsztyn 1990.
Wrzesiński Wojciech, Polska-Prusy Wschodnie. Plebiscyty na Warmii i Mazurach oraz na Powiślu w 1920 roku, Olsztyn 2010.
Wrzesiński Wojciech, Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920-1939, Olsztyn 1973.
