Woryny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja zweryfikowana] |
(→Dzieje miejscowości) |
|||
| (Nie pokazano 6 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
|herb artykuł = | |herb artykuł = | ||
|dopełniacz wsi = | |dopełniacz wsi = | ||
| − | |zdjęcie = | + | |zdjęcie = |
| − | |opis zdjęcia = | + | |opis zdjęcia = |
|rodzaj miejscowości = | |rodzaj miejscowości = | ||
|województwo = warmińsko-mazurskie | |województwo = warmińsko-mazurskie | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
|wikisłownik = | |wikisłownik = | ||
|www = | |www = | ||
| − | }} | + | }} |
| − | ''' Woryny ''' (niem. ''Worienen'') – | + | ''' Woryny ''' (niem. ''Worienen'') – wieś sołecka położona w [[województwo warmińsko-mazurskie|województwie warmińsko-mazurskim]], w [[powiat bartoszycki|powiecie bartoszyckim]], w [[Górowo Iławeckie (gmina wiejska)|gminie Górowo Iławeckie]]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1961 wieś wchodziła w skład powiatu górowskiego. |
| − | + | Miejscowość w 2010 roku liczyła 212 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Lucyna Kowalewska. | |
| − | Miejscowość w 2010 roku liczyła 212 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje | ||
| − | |||
| − | |||
== Położenie == | == Położenie == | ||
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze [[Wzniesienia Górowskie|Wzniesień Górowskich]], 19 km na północny zachód od [[Bartoszyce|Bartoszyc]] i 7 km na północny wschód od [[Górowo Iławeckie|Górowa Iławeckiego]], na wschód od drogi wojewódzkiej nr 511. Na wschód od wsi znajduje się [[Woryński Staw]] (19 ha). | Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze [[Wzniesienia Górowskie|Wzniesień Górowskich]], 19 km na północny zachód od [[Bartoszyce|Bartoszyc]] i 7 km na północny wschód od [[Górowo Iławeckie|Górowa Iławeckiego]], na wschód od drogi wojewódzkiej nr 511. Na wschód od wsi znajduje się [[Woryński Staw]] (19 ha). | ||
| − | |||
<br/> | <br/> | ||
| − | |||
== Dzieje miejscowości == | == Dzieje miejscowości == | ||
| − | + | Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa [[Zakon krzyżacki|zakonu krzyżackiego]]. Została założona jako domena państwowa ''Worya'' w 1340 roku. Nazwa wywodzi się z języka [[Prusowie|pruskiego]], od słowa ''woras'' – stary. Po sekularyzacji Prus stała się ona siedzibą książęcego starosty. W latach 1555–1564 funkcję starosty pełnił tu [[Kacper Lehndorff]], który zatroszczył się o zasiedlenie wielu łanów opustoszałych po wojnach polsko-krzyżackich. Już w 1558 roku Lehdorff wykupił Woryny od skarbu państwa. W XVIII wieku był to ponownie majątek państwowy, a pod koniec XIX wieku należał do towarzystwa akcyjnego w Berlinie i zajmował obszar 879 ha (wraz z folwarkiem [[Szczecinek]]; stan na rok 1889). Woryny wchodziły w skład parafii ewangelickiej w [[Wiewiórki|Wiewiórkach]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Szkołę we wsi założono w połowie XVIII wieku. W 1935 roku uczęszczało do niej 126 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej uruchomiono ją ponownie w 1946 roku; jej organizatorką i pierwszą kierowniczką była [[Maria Bukowa]]. Placówkę zlikwidowano w 1979 roku w ramach reorganizacji sieci szkolnej. | |
| − | + | Po 1945 roku Woryny stały się siedzibą sołectwa, a w latach 1954–1957 znajdowała się tu siedziba gromady Woryny. Według spisu powszechnego z 1983 roku wieś składała się z 86 budynków mieszkalnych. Znajdowały się tu: klub, świetlica, punkt biblioteczny, sala kinowa na 50 miejsc, boisko sportowe, sklep spożywczy i zakład remontowo-budowlany. W Worynach funkcjonowało wówczas 80 indywidualnych gospodarstw rolnych, które łącznie zajmowały powierzchnię 906 ha. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | Liczba mieszkańców w XIX i XX wieku kształtowała się następująco: | ||
| + | *1857 – 256 osób | ||
| + | *1933 – 702 osoby | ||
| + | *1939 – 712 osób | ||
| + | *1983 – 333 osoby | ||
== Gospodarka == | == Gospodarka == | ||
| − | *W Worynach działa przedsiębiorstwo produkcyjno-usługowo-budowlane | + | *W Worynach działa przedsiębiorstwo produkcyjno-usługowo-budowlane specjalizujące się w produkcji i montażu ogrodzeń betonowych. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== Zabytki == | == Zabytki == | ||
| − | * | + | *dawna rządcówka (obecnie dom mieszkalny) |
| − | * | + | *park przypałacowy z XVIII–XIX wieku (8,4 ha) |
| − | * | + | *przykłady budownictwa wiejskiego z pierwszej ćwierci XX wieku (domy i budynki gospodarcze) |
| − | * | + | *grodzisko wczesnośredniowieczne "Góra Zamkowa" |
| − | < | + | ==Galeria zdjęć== |
| − | + | <gallery mode=packed widths=250px heights=250px class="left">|File:Widok na Woryny.jpg|Widok na Woryny | |
| − | == | + | File:Pałac w Worynach na początku XX wieku.jpg|<center>Pałac w Worynach na początku XX wieku.<br>Źródło: [http://www.natangen.de/ www.natangen.de] |
| − | + | File:Folwark w Ziębach na początku XX wieku.jpg|<center>Folwark w Ziębach na początku XX wieku.<br>Źródło: [http://www.natangen.de/ www.natangen.de] | |
| − | + | </gallery> | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | < | ||
| − | |||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
<references/> | <references/> | ||
| + | == Bibliografia == | ||
| + | ''Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic'', red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.<br/> | ||
| + | ''Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch'', Königsberg 1857.<br/> | ||
| + | [http://www.wuoz.olsztyn.pl/| Wojewódzka ewidencja zabytków] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Górowo Iławeckie, [http://gorowoil-ug.bip-wm.pl/public/?id=88869| gorowoil-ug.bip-wm.pl], Górowo Iławeckie 2008 [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims| Bank Danych Lokalnych GUS] [05.03.2014]<br/> | ||
| + | [http://www.verwaltungsgeschichte.de/preylau.html| verwaltungsgeschichte.de] [05.03.2014]<br/> | ||
| − | + | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat bartoszycki]] [[Kategoria: Górowo Iławeckie (gmina wiejska)]] [[Kategoria: Wsie sołeckie]] [[Kategoria: 1301-1400]] | |
| − | |||
| − | [[Kategoria: Miejscowość]] [[Kategoria: Powiat bartoszycki]] [[Kategoria: | ||
Aktualna wersja na dzień 10:21, 15 kwi 2020
| Woryny | |
| | |
| Państwo |  Polska
|
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | bartoszycki |
| Gmina | Górowo Iławeckie |
| Liczba ludności (2010) | 212 |
| Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego   Woryny | |
| Położenie na mapie Polski  Woryny | |
{{#invoke:Koordynaty|szablon}} | |
Woryny (niem. Worienen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, w gminie Górowo Iławeckie. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego. W latach 1946–1961 wieś wchodziła w skład powiatu górowskiego. Miejscowość w 2010 roku liczyła 212 mieszkańców. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Lucyna Kowalewska.
Spis treści
Położenie
Wieś położona jest w północnej części województwa warmińsko-mazurskiego, na obszarze Wzniesień Górowskich, 19 km na północny zachód od Bartoszyc i 7 km na północny wschód od Górowa Iławeckiego, na wschód od drogi wojewódzkiej nr 511. Na wschód od wsi znajduje się Woryński Staw (19 ha).
Dzieje miejscowości
Wieś powstała w ramach kolonizacji północnych obszarów państwa zakonu krzyżackiego. Została założona jako domena państwowa Worya w 1340 roku. Nazwa wywodzi się z języka pruskiego, od słowa woras – stary. Po sekularyzacji Prus stała się ona siedzibą książęcego starosty. W latach 1555–1564 funkcję starosty pełnił tu Kacper Lehndorff, który zatroszczył się o zasiedlenie wielu łanów opustoszałych po wojnach polsko-krzyżackich. Już w 1558 roku Lehdorff wykupił Woryny od skarbu państwa. W XVIII wieku był to ponownie majątek państwowy, a pod koniec XIX wieku należał do towarzystwa akcyjnego w Berlinie i zajmował obszar 879 ha (wraz z folwarkiem Szczecinek; stan na rok 1889). Woryny wchodziły w skład parafii ewangelickiej w Wiewiórkach.
Szkołę we wsi założono w połowie XVIII wieku. W 1935 roku uczęszczało do niej 126 uczniów, a zatrudnionych było dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej uruchomiono ją ponownie w 1946 roku; jej organizatorką i pierwszą kierowniczką była Maria Bukowa. Placówkę zlikwidowano w 1979 roku w ramach reorganizacji sieci szkolnej. Po 1945 roku Woryny stały się siedzibą sołectwa, a w latach 1954–1957 znajdowała się tu siedziba gromady Woryny. Według spisu powszechnego z 1983 roku wieś składała się z 86 budynków mieszkalnych. Znajdowały się tu: klub, świetlica, punkt biblioteczny, sala kinowa na 50 miejsc, boisko sportowe, sklep spożywczy i zakład remontowo-budowlany. W Worynach funkcjonowało wówczas 80 indywidualnych gospodarstw rolnych, które łącznie zajmowały powierzchnię 906 ha.
Liczba mieszkańców w XIX i XX wieku kształtowała się następująco:
- 1857 – 256 osób
- 1933 – 702 osoby
- 1939 – 712 osób
- 1983 – 333 osoby
Gospodarka
- W Worynach działa przedsiębiorstwo produkcyjno-usługowo-budowlane specjalizujące się w produkcji i montażu ogrodzeń betonowych.
Zabytki
- dawna rządcówka (obecnie dom mieszkalny)
- park przypałacowy z XVIII–XIX wieku (8,4 ha)
- przykłady budownictwa wiejskiego z pierwszej ćwierci XX wieku (domy i budynki gospodarcze)
- grodzisko wczesnośredniowieczne "Góra Zamkowa"
Galeria zdjęć
Pałac w Worynach na początku XX wieku.
Źródło: www.natangen.de
Folwark w Ziębach na początku XX wieku.
Źródło: www.natangen.de
Przypisy
Bibliografia
Bartoszyce. Z dziejów miasta i okolic, red. Andrzej Wakar, Olsztyn 1987.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Wojewódzka ewidencja zabytków [05.03.2014]
Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Górowo Iławeckie, gorowoil-ug.bip-wm.pl, Górowo Iławeckie 2008 [05.03.2014]
Bank Danych Lokalnych GUS [05.03.2014]
verwaltungsgeschichte.de [05.03.2014]
