Wydminy

Wydminy
Herb Wydmin
Rodzaj miejscowości	wieś gminna
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	giżycki
Gmina	Wydminy
Liczba ludności (2010)	2 442
Strefa numeracyjna	(+48) 87
Kod pocztowy	11-510
Tablice rejestracyjne	NGI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Wydminy
Położenie na mapie Polski Wydminy
{{#invoke:Koordynaty|szablon}}

Wydminy (niem. Widminnen) – wieś gminna położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie giżyckim, w gminie Wydminy. W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W 2010 r. wieś liczyła 2 442 mieszkańców. Wójtem gminy Wydminy jest obecnie Radosław Król.

Widok na Urząd Gminy w Wydminach. Źródło: wrota.warmia.mazury.pl [10.11.2013]

Kościół w Wydminach. Autor: Igor Hrywna. Źródło: www.wydminy.wm.pl [10.11.2013]

Położenie

Miejscowość położona jest nad Jeziorem Wydmińskim, przy drodze wojewódzkiej nr 655.

Dzieje miejscowości

Pierwsi mieszkańcy pojawili się na terenie wsi Wydminy w okresie neolitu. Były to wędrujące grupy Bałtów trudniących się rybołówstwem oraz myślistwem. Z czasem zaczęli uprawę ziemi. W końcu XIII wieku na te tereny przybyli Krzyżacy.

W 1340 roku po raz pierwszy pojawiła się nazwa jeziora – Wedemin, a w 1381 roku nazwa miejscowości – Wedem. W XVI wieku geograf Hennenberg używał nazwy Wydminy. Twierdził, że wywodzi się ona od imienia Prusa Wydemina. Po wojnie trzynastoletniej i hołdzie pruskim w 1525 roku ziemie te wróciły pod panowanie królów polskich. Na teren gminy Wydminy przybyli nowi osadnicy – polscy chłopi. Do obecnych czasów zachował się przywilej lokacyjny z 28 kwietnia 1480 roku wystawiony przez komtura Bernarda von Balzhofena.

W wieku XV Wydminy posiadały 3 gospody. W 1558 roku utworzono parafię katolicką.

W wieku XVI powstałą szkoła, którą zreformowano w 1737 roku.

W latach 1572, 1656, 1852 miejscowość niszczyły pożary. Natomiast w 1656 roku Wydminy stały się ofiarą najazdu tatarskiego, który całkowicie zniszczył miejscowość. W latach 1701–1711 trwała zaraza, pochłaniająca setki ofiar (na dżumę zmarło 227 osób).

Wydminy rozwijały się w wieku XIX. W 1868 roku przez wieś biegła linia kolejowa na trasie Królewiec - Giżycko - Ełk. Szybki rozwój umożliwił powstanie w Wydminach 2 dużych hoteli (Rech i Deutsche House) oraz kilku pensjonatów.

I wojna światowa zniszczyła Wydminy w 75%, jednak dzięki wsparciu państwa niemieckiego i środkom fundacji miejscowość szybko odbudowano. Okres międzywojenny to czas przekształceń wsi. Zyskała one charakter turystyczny i wypoczynkowy. Zmienił się też wygląd wsi na miasteczkowy. W tym czasie powstały tu: 4 restauracje, 3 piekarnie, 4 sklepy rzeźnicze, 2 hotele oraz 1 piwiarnia. Ponadto miejscowość zyskała 2 młyny mechaniczne oraz 2 tartaki. Miejscowość zamieszkiwało wówczas 3 lekarzy, 1 weterynarz oraz 1 dentysta.

Okres II wojny światowej ponownie zniszczył Wydminy. Zagładzie uległy restauracje, drukarnia, urząd pocztowy oraz kino. W 1945 roku Wydminy uzyskały prawa miejskie, które utrzymały zaledwie przez 3 miesiące. Odtąd są one wsią gminną.

Na terenie miejscowości w 1945 roku powołano spółdzielnię rybacką oraz spółdzielnię spożywców ‘’Przyszłość’’. Następnie zreformowano ją i utworzono Gminną Spółdzielnię Samopomoc Chłopska. W roku 1975 otworzono w Wydminach wytwórnię wód gazowanych i rozlewnię piwa. W Wydminach powstał pierwszy w Polsce dom rolnika rencisty. Miało to miejsce 18 lipca 1987 roku.

Kultura

Na terenie miejscowości działa Gminny Ośrodek Kultury. Wydminy posiadają własną gazetę: Kurier Wydmiński. Zorganizowano tu szereg imprez i wydarzeń kulturalnych, m.in.:

• Festiwal Chórów Klubów Seniora
• Wydmiński Jarmark Twórców Ludowych
• Przegląd Widowisk Kolędniczych "Turoń"
• Święto folklorystyczne "Widłunnia"
• Plenery Wielkich Jezior Festiwal Mazurski
• odbywają się też tutaj koncerty w ramach Jesiennych Koncertów Muzyki Cerkiewnej.

Szkolnictwo

We wsi znajduje się Zespół Szkół Ogólnokształcących, w skład którego wchodzą: Szkoła Podstawowa im. Feliksa Nowowiejskiego, a także Samorządowe Liceum Ogólnokształcące.

Religia

W miejscowości znajduje się siedziba parafii rzymskokatolickiej. Jest tutaj także filiał parafii ewangelicko-augsburskiej w Giżycku.

Turystyka

• szlak rowerowy o długości 140 km – przebieg trasy: Giżycko – Sulimy – Pieczonki – Sołdany – Kruklanki – Wydminy – Lipińskie – Miłki – Paprotki – Górkło – Szymonka – Ławki Skorupki – Rybical – Ryn – Knis – Salpik – Nakomiady – Owczarnia – Pożarki Kronowo – Bogacko – Giżycko

Zabytki

• szesnastowieczny kościół z zabytkową wieżą z 1654 roku
• budynek szkolny
• zabudowa wzdłuż ulicy głównej Wydmin

Ludzie związani z miejscowością

• Sebastian Mateusz Bednarczyk (ur. 1978) – muzyk, kompozytor, aranżer
• Hans Janz – urodzony w Wydminach znany neurolog i psychiatra
• Jolanta Piotrowska (ur. 1961) – urodzona w Wydminach samorządowiec, burmistrz miasta i gminy Giżycko

Bibliografia

Atlas regionalny województwa olsztyńskiego, Warszawa 1965.
Bałdowski Jan, Warmia i Mazury z Kaliningradem, red. M. Malarek, Piechowice 1997.
Kondracki Jerzy, Geografia fizyczna Polski, Warszawa 1978.
Kujawski Wojciech, Mamry, szlak wodny, Olsztyn 2008.
Michniewska-Szczepkowska Barbara, Szczepkowski Bohdan, Województwo olsztyńskie, środowisko geograficzne tekst i mapy krajoznawcze, Olsztyn 1969.
Panfil Jan, Pojezierze Mazurskie, Warszawa 1968.
Wakar Andrzej, Willan Tadeusz, Giżycko, z dziejów miasta i powiatu, Olsztyn 1996.
Wydminy, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 14, red. B. Chlebowski, Warszawa 1895.
Strona Wydmin [25.09.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [01.12.2014]