Wygryny: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja zweryfikowana][wersja zweryfikowana]
(Charakterystyka fizjograficzna)
Linia 1: Linia 1:
 
 
 
{{Wieś infobox
 
{{Wieś infobox
 
  |nazwa                = Wygryny   
 
  |nazwa                = Wygryny   
Linia 7: Linia 5:
 
  |herb artykuł          =
 
  |herb artykuł          =
 
  |dopełniacz wsi        = Wygryn   
 
  |dopełniacz wsi        = Wygryn   
  |zdjęcie              = Pole-obowiązkowe    
+
  |zdjęcie              =   
  |opis zdjęcia          = Pole-obowiązkowe   
+
  |opis zdjęcia          =    
 
  |rodzaj miejscowości  = wieś sołecka
 
  |rodzaj miejscowości  = wieś sołecka
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
 
  |województwo          = warmińsko-mazurskie  
Linia 16: Linia 14:
 
  |sołectwo              =
 
  |sołectwo              =
 
  |wysokość              =
 
  |wysokość              =
  |liczba ludności      = 340 (łącznie Wygryny i [[Kokoszka]])
+
  |liczba ludności      = 340  
 
  |rok                  = 2010  
 
  |rok                  = 2010  
 
  |strefa numeracyjna    = (+48) 87
 
  |strefa numeracyjna    = (+48) 87
Linia 30: Linia 28:
 
  |wikisłownik          =
 
  |wikisłownik          =
 
  |www                  =
 
  |www                  =
}}
+
}}<br/>
<big>''' Wygryny''' (dawniej Wigryny, niem. ''Wigrinnen'') – [[wieś sołecka]] w Polsce, położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko-mazurskim]], w [[Powiat piski |powiecie piskim]], w [[Ruciane-Nida (gmina miejsko-wiejska)|gminie Ruciane-Nida]]. Od 1954 roku miejscowość wchodziła w skład gminy (później gromady) [[Gmina Ukta|Ukta]] w [[Powiat mrągowski|powiecie mrągowskim]]. W 1973 roku włączono ją do gminy Ruciane-Nida. W latach 1975-1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]].
+
''' Wygryny''' (dawniej Wigryny, niem. ''Wigrinnen'') – wieś sołecka położona w [[Województwo warmińsko-mazurskie| województwie warmińsko–mazurskim]], w [[Powiat piski |powiecie piskim]], w [[Ruciane-Nida (gmina miejsko-wiejska)|gminie Ruciane-Nida]]. Od 1954 roku miejscowość wchodziła w skład gminy (później gromady) [[Gmina Ukta|Ukta]] w [[Powiat mrągowski|powiecie mrągowskim]]. W 1973 roku włączono ją do gminy Ruciane-Nida. W latach 1975-1998 miejscowość [[Podział administracyjny |administracyjnie]] należała do [[Województwo suwalskie|województwa suwalskiego]]. W 2010 r. liczyła 340 mieszkańców<ref>łącznie Wygryny i Kokoszka</ref>. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Kazimierz Rudnik]]<ref> [http://www.ruciane-nida.pl/strona-92-Solectwa.html/ Strona Gminy Ruciane-Nida] [30.08.2013]</ref>.
 
+
<br/><br/>
<br/>
 
 
 
=== Charakterystyka fizjograficzna ===
 
Wieś położona jest w południowo-wschodniej części [[Województwo warmińsko-mazurskie|województwa warmińsko-mazurskiego]], na [[Równina Mazurska|Równinie Mazurskiej]], 4,5 km na północ od [[Ruciane-Nida|Rucianego-Nidy]], pomiędzy wschodnią odnogą [[Jezioro Bełdany|jeziora Bełdany]] a wąskim i podłużnym [[Jezioro Wygryny|jeziorem Wygryny]] (Wygryńskie). Przez wieś przebiega droga do miejscowości letniskowej [[Kamień]] i dalej do [[Iznota|Iznoty]]. W pobliżu wsi leży jeszcze jedno jezioro: [[Jezioro Jaskółtko|Jaskółtko]] (Jaskółty, 5,7 ha), a także bindugi nad Bełdanami: Grochówko i Wysoka; na wschód od wsi wysepka Olchowa na Bełdanach.
 
  
 +
==Położenie==
 +
Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na [[Równina Mazurska|Równinie Mazurskiej]], 4,5 km na północ od [[Ruciane-Nida|Rucianego–Nidy]], pomiędzy wschodnią odnogą jeziora [[Jezioro Bełdany|Bełdany]] a wąskim i podłużnym jeziorem [[Jezioro Wygryny|Wygryny]] (Wygryńskie). Przez wieś przebiega droga do miejscowości letniskowej [[Kamień]] i dalej do [[Iznota|Iznoty]]. W pobliżu wsi leży jeszcze jedno jezioro: [[Jezioro Jaskółtko|Jaskółtko]] (Jaskółty, 5,7 ha), a także bindugi nad Bełdanami: Grochówko i Wysoka; na wschód od wsi wysepka Olchowa na Bełdanach.
 
<br/>
 
<br/>
  
=== Dzieje miejscowości ===
+
== Dzieje miejscowości ==
 
W Wygrynach odkryto narzędzia kamienne i krzemienne pochodzące z okresu osadnictwa kultury ceramiki sznurowej.
 
W Wygrynach odkryto narzędzia kamienne i krzemienne pochodzące z okresu osadnictwa kultury ceramiki sznurowej.
Wieś powstała w 1711 roku jako osada szkatułowa na 2 łanach. Od 1872 roku wieś tworzyła samodzielną gminę (wcześniej pod administracją leśną [[Guzianka|Guzianki]] lub [[Mikołajki|Mikołajek]]). Mieszkańcy – obok uprawy ziemi – zajmowali się rybołówstwem, zbieractwem, wyrębem lasu, zaś już w XX wieku znajdowali zatrudnienie w pobliskich tartakach lub przy transporcie drewna.  
+
Wieś powstała w 1711 roku jako [[Osada szkatułowa |osada szkatułowa]] na 2 łanach. Od 1872 roku wieś tworzyła samodzielną gminę (wcześniej pod administracją leśną [[Guzianka|Guzianki]] lub [[Mikołajki|Mikołajek]]). Mieszkańcy – obok uprawy ziemi – zajmowali się rybołówstwem, zbieractwem, wyrębem lasu, zaś już w XX wieku znajdowali zatrudnienie w pobliskich tartakach lub przy transporcie drewna.  
  
 
Przed 1846 rokiem Wygryny należały do odległej (15 km) [[Parafia ewangelicka w Mikołajkach|parafii ewangelickiej w Mikołajkach]]; od tegoż roku do nowo powstałej [[Parafia ewangelicka w Ukcie|parafii w Ukcie]].
 
Przed 1846 rokiem Wygryny należały do odległej (15 km) [[Parafia ewangelicka w Mikołajkach|parafii ewangelickiej w Mikołajkach]]; od tegoż roku do nowo powstałej [[Parafia ewangelicka w Ukcie|parafii w Ukcie]].
  
 
W styczniu 1945 roku przez wieś przeszły wojska radzieckie, lecz miejscowość nie uległa poważniejszym zniszczeniom.
 
W styczniu 1945 roku przez wieś przeszły wojska radzieckie, lecz miejscowość nie uległa poważniejszym zniszczeniom.
W latach 70. XX wieku we wsi istniał punkt biblioteczny, ognisko przedszkolne i [[Ochotnicza Straż Pożarna w Wygrynach|Ochotnicza Straż Pożarna]] z remizą (1978), a także sklep spożywczy, przystanek PKS oraz klub „Rolnika” (1979). W 1979 roku oddano do użytku drogę asfaltową z Wygryn do [[Ruciane-Nida|Rucianego-Nidy]].
+
W latach 70. XX wieku we wsi istniał punkt biblioteczny, ognisko przedszkolne i [[Ochotnicza Straż Pożarna]] z remizą (1978), a także sklep spożywczy, przystanek PKS oraz klub „Rolnika” (1979). W 1979 roku oddano do użytku drogę asfaltową z Wygryn do [[Ruciane-Nida|Rucianego-Nidy]].
  
 
Szkołę (jednoklasową) we wsi założono w 1837 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 104 dzieci, pracowało dwóch nauczycieli. Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] szkołę otwarto 1 października 1949 roku; naukę podjęło 51 uczniów. Pierwszym (a podówczas także jedynym) nauczycielem i wieloletnim kierownikiem szkoły był [[Romuald Dziewulski]]. W 1978 roku istniała we wsi ośmioklasowa szkoła podstawowa, w której zatrudnionych było 6 nauczycieli, zaś uczęszczało 91 dzieci.
 
Szkołę (jednoklasową) we wsi założono w 1837 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 104 dzieci, pracowało dwóch nauczycieli. Po [[II wojna światowa na Warmii i Mazurach|II wojnie światowej]] szkołę otwarto 1 października 1949 roku; naukę podjęło 51 uczniów. Pierwszym (a podówczas także jedynym) nauczycielem i wieloletnim kierownikiem szkoły był [[Romuald Dziewulski]]. W 1978 roku istniała we wsi ośmioklasowa szkoła podstawowa, w której zatrudnionych było 6 nauczycieli, zaś uczęszczało 91 dzieci.
Linia 53: Linia 49:
 
Wieś wykorzystuje swe dogodne położenie i nabiera charakteru miejscowości wypoczynkowo-turystycznej. Znajdują się tu liczne prywatne domki letniskowe, a także gospodarstwa agroturystyczne, ośrodek wypoczynkowy, kąpielisko i przystań wodna.
 
Wieś wykorzystuje swe dogodne położenie i nabiera charakteru miejscowości wypoczynkowo-turystycznej. Znajdują się tu liczne prywatne domki letniskowe, a także gospodarstwa agroturystyczne, ośrodek wypoczynkowy, kąpielisko i przystań wodna.
  
Aktualnie wieś jest siedzibą [[sołectwo|sołectwa]]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje [[Kazimierz Rudnik]]<ref> http://www.ruciane-nida.pl/strona-92-Solectwa.html [data dostępu: 30.08.2013]</ref>.
+
Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.  
 
 
  
Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych
 
  
1785 – 5 gospodarstw
+
Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych latach:
  
1818 9 gospodarstw
+
*1785 r. 5 gospodarstw
  
1839 95 osób, 16 gospodarstw
+
*1818 r. 9 gospodarstw
  
1857 118 osób
+
*1839 r. 95 osób, 16 gospodarstw
  
1939 473 osoby, 61 gospodarstw (wraz z przysiółkami Kokoszka i Orłówko)
+
*1857 r. 118 osób
  
1949 45 gospodarstw
+
*1939 r. 473 osoby, 61 gospodarstw (wraz z przysiółkami [[Kokoszka]] i [[Orłówko]])
  
1970 463 osoby, 72 gospodarstwa (wraz z Kokoszką)
+
*1949 r. 45 gospodarstw
  
1978 380 osób, 45 gospodarstw
+
*1970 r. 463 osoby, 72 gospodarstwa (wraz z Kokoszką)
  
1987 385 osób
+
*1978 r. 380 osób, 45 gospodarstw
  
<br/>
+
*1987 r. – 385 osób
  
=== Zabytki: ===
+
==Zabytki==
*Drewniane domy z końca XIX wieku (nr 17, 21, 22, 42, 46, 49).
+
*drewniane domy z końca XIX wieku (nr 17, 21, 22, 42, 46, 49)
*Budynek szkoły z początku XX wieku.
+
*budynek szkoły z początku XX wieku
*Młyn z początku XX wieku.
+
*młyn z początku XX wieku
*Cmentarz ewangelicki z przełomu XIX i XX wieku, po zachodniej stronie drogi między Wygrynami i [[Zelwągi|Zelwągami]].
+
*cmentarz ewangelicki z przełomu XIX i XX wieku, po zachodniej stronie drogi między Wygrynami i [[Zelwągi|Zelwągami]]
*Cmentarz ewangelicki z przełomu XIX i XX wieku, po wschodniej stronie drogi między Wygrynami i Zelwągami.
+
*cmentarz ewangelicki z przełomu XIX i XX wieku, po wschodniej stronie drogi między Wygrynami i Zelwągami
  
<br/>
+
==Turystyka ==
 
 
=== Turystyka ===
 
 
W pobliżu miejscowości przebiega [[Szlak żeglugowy z Mikołajek do Rucianego]].
 
W pobliżu miejscowości przebiega [[Szlak żeglugowy z Mikołajek do Rucianego]].
 
 
<br/>
 
<br/>
  
=== Bibliografia: ===
+
==Bibliografia ==
#Bielawny Krzysztof, ''Nekropolie w granicach parafii ewangelickich Nawiady, Piecki i Stara Ukta'', Znad Pisy, nr 15, 2006, s. 162-211.
+
#Bielawny Krzysztof, ''Nekropolie w granicach parafii ewangelickich Nawiady, Piecki i Stara Ukta'', Znad Pisy, nr 15, 2006, ss. 162–211.
 
#Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.  
 
#Kossert Andreas, ''Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich'', przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.  
 
#''Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1975.
 
#''Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu'', red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1975.
Linia 99: Linia 90:
 
#Śliwiński Józef, ''Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic'', Olsztyn 1993.
 
#Śliwiński Józef, ''Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic'', Olsztyn 1993.
 
#Żurkowska Tekla, ''Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie'', Olsztyn 2008.
 
#Żurkowska Tekla, ''Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie'', Olsztyn 2008.
#Deutsche Verwaltungsgeschichte: http://www.verwaltungsgeschichte.de/sensburg.html [data dostępu: 11.08.2013]
+
#[http://www.verwaltungsgeschichte.de/sensburg.html/ Deutsche Verwaltungsgeschichte] [11.08.2013]
#Bank Danych Lokalnych GUS: www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims [data dostępu: 11.08.2013]
+
#[http://www.stat.gov.pl/bdl/app/samorzad_m.dims/ Bank Danych Lokalnych GUS] [11.08.2013]
#Gminna Ewidencja Zabytków www.bip.ruciane-nida.pl/zalaczniki/prawo/130215093910.pdf [data dostępu: 11.08.2013]
+
#[http://www.bip.ruciane-nida.pl/zalaczniki/prawo/130215093910.pdf/ Strona Urzędu Gminy Ruciane-Nida] [11.08.2013]
  
 
{{Przypisy}}
 
{{Przypisy}}

Wersja z 20:35, 29 lis 2014

Wygryny

Rodzaj miejscowości wieś sołecka
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat piski
Gmina Ruciane-Nida
Liczba ludności (2010) 340
Strefa numeracyjna (+48) 87
Kod pocztowy 12-220
Tablice rejestracyjne NPI
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Wygryny
Wygryny
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Wygryny
Wygryny
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Wygryny (dawniej Wigryny, niem. Wigrinnen) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Ruciane-Nida. Od 1954 roku miejscowość wchodziła w skład gminy (później gromady) Ukta w powiecie mrągowskim. W 1973 roku włączono ją do gminy Ruciane-Nida. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. W 2010 r. liczyła 340 mieszkańców[1]. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Kazimierz Rudnik[2].

Położenie

Wieś położona jest w południowo–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, na Równinie Mazurskiej, 4,5 km na północ od Rucianego–Nidy, pomiędzy wschodnią odnogą jeziora Bełdany a wąskim i podłużnym jeziorem Wygryny (Wygryńskie). Przez wieś przebiega droga do miejscowości letniskowej Kamień i dalej do Iznoty. W pobliżu wsi leży jeszcze jedno jezioro: Jaskółtko (Jaskółty, 5,7 ha), a także bindugi nad Bełdanami: Grochówko i Wysoka; na wschód od wsi wysepka Olchowa na Bełdanach.

Dzieje miejscowości

W Wygrynach odkryto narzędzia kamienne i krzemienne pochodzące z okresu osadnictwa kultury ceramiki sznurowej. Wieś powstała w 1711 roku jako osada szkatułowa na 2 łanach. Od 1872 roku wieś tworzyła samodzielną gminę (wcześniej pod administracją leśną Guzianki lub Mikołajek). Mieszkańcy – obok uprawy ziemi – zajmowali się rybołówstwem, zbieractwem, wyrębem lasu, zaś już w XX wieku znajdowali zatrudnienie w pobliskich tartakach lub przy transporcie drewna.

Przed 1846 rokiem Wygryny należały do odległej (15 km) parafii ewangelickiej w Mikołajkach; od tegoż roku do nowo powstałej parafii w Ukcie.

W styczniu 1945 roku przez wieś przeszły wojska radzieckie, lecz miejscowość nie uległa poważniejszym zniszczeniom. W latach 70. XX wieku we wsi istniał punkt biblioteczny, ognisko przedszkolne i Ochotnicza Straż Pożarna z remizą (1978), a także sklep spożywczy, przystanek PKS oraz klub „Rolnika” (1979). W 1979 roku oddano do użytku drogę asfaltową z Wygryn do Rucianego-Nidy.

Szkołę (jednoklasową) we wsi założono w 1837 roku. W 1935 roku uczęszczało do niej 104 dzieci, pracowało dwóch nauczycieli. Po II wojnie światowej szkołę otwarto 1 października 1949 roku; naukę podjęło 51 uczniów. Pierwszym (a podówczas także jedynym) nauczycielem i wieloletnim kierownikiem szkoły był Romuald Dziewulski. W 1978 roku istniała we wsi ośmioklasowa szkoła podstawowa, w której zatrudnionych było 6 nauczycieli, zaś uczęszczało 91 dzieci.

Wieś wykorzystuje swe dogodne położenie i nabiera charakteru miejscowości wypoczynkowo-turystycznej. Znajdują się tu liczne prywatne domki letniskowe, a także gospodarstwa agroturystyczne, ośrodek wypoczynkowy, kąpielisko i przystań wodna.

Aktualnie wieś jest siedzibą sołectwa.


Liczba mieszkańców i gospodarstw rolnych w poszczególnych latach:

  • 1785 r. – 5 gospodarstw
  • 1818 r. – 9 gospodarstw
  • 1839 r. – 95 osób, 16 gospodarstw
  • 1857 r. – 118 osób
  • 1949 r. – 45 gospodarstw
  • 1970 r. – 463 osoby, 72 gospodarstwa (wraz z Kokoszką)
  • 1978 r. – 380 osób, 45 gospodarstw
  • 1987 r. – 385 osób

Zabytki

  • drewniane domy z końca XIX wieku (nr 17, 21, 22, 42, 46, 49)
  • budynek szkoły z początku XX wieku
  • młyn z początku XX wieku
  • cmentarz ewangelicki z przełomu XIX i XX wieku, po zachodniej stronie drogi między Wygrynami i Zelwągami
  • cmentarz ewangelicki z przełomu XIX i XX wieku, po wschodniej stronie drogi między Wygrynami i Zelwągami

Turystyka

W pobliżu miejscowości przebiega Szlak żeglugowy z Mikołajek do Rucianego.

Bibliografia

  1. Bielawny Krzysztof, Nekropolie w granicach parafii ewangelickich Nawiady, Piecki i Stara Ukta, Znad Pisy, nr 15, 2006, ss. 162–211.
  2. Kossert Andreas, Mazury. Zapomniane Południe dawnych Prus Wschodnich, przeł. Barbara Ostrowska, Warszawa 2004.
  3. Mrągowo. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1975.
  4. Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
  5. Śliwiński Józef, Z dziejów Rucianego-Nidy i okolic, Olsztyn 1993.
  6. Żurkowska Tekla, Mazurskie cmentarze. Symbole w krajobrazie, Olsztyn 2008.
  7. Deutsche Verwaltungsgeschichte [11.08.2013]
  8. Bank Danych Lokalnych GUS [11.08.2013]
  9. Strona Urzędu Gminy Ruciane-Nida [11.08.2013]

Przypisy

  1. łącznie Wygryny i Kokoszka
  2. Strona Gminy Ruciane-Nida [30.08.2013]