Zespół kurii kanonicznych we Fromborku: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja zweryfikowana]
 
(Nie pokazano 27 wersji utworzonych przez 6 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
We Fromborku, za murami Wzgórza Katedralnego po jego zachodniej i południowej stronie znajdują się kurie kanoniczne - domy fromborskich kanoników, które są jedynym w swoim rodzaju architektonicznym zespołem w północnej Polsce.  
+
{{Mała architektura2 sakralna infobox
 +
<!-- w trakcie opracowania -->
 +
|nazwa        = Zespół kurii kanonicznych we Fromborku
 +
|typ obiektu  = kanonie <!-- Parametr obowiązkowy  -->
 +
|datacja      = XVII-XIX w.
 +
|powiat      = braniewski
 +
|gmina        = Frombork
 +
|miejscowość  = Frombork
 +
}}
 +
''' Zespół kurii kanonicznych we Fromborku''' – we [[Frombork|Fromborku]], za murami [[Wzgórze Katedralne|Wzgórza Katedralnego]] po jego zachodniej i południowej stronie znajdują się [[kurie kanoniczne]] - domy fromborskich [[kanonik|kanoników]], które są jedynym w swoim rodzaju architektonicznym zespołem w północnej Polsce.
 +
<br/><br/>
 +
[[Plik:fr13.jpg|thumb|right|290px|Kanonia pw. św. Michała Archanioła we Fromborku. Fot. Stanisław Kuprjaniuk]]
 +
[[Plik:fr16.jpg|thumb|right|290px|Kanonia pw. św. Piotra we Fromborku. Fot. Stanisław Kuprjaniuk]]
 +
[[Plik:fr15.jpg|thumb|right|290px|Kanonia pw. NMP Mniejszej we Fromborku. Fot. Stanisław Kuprjaniuk]]
 +
[[Plik:Frombork. Kanonia pw. św. Ignacego Biskupa.jpg|thumb|right|290px|Kanonia pw. św. Ignacego we Fromborku. Fot. Janusz Gerszberg]]
 +
[[Plik:Frombork. Kanonia pw. św. Stanisława Kostki.jpg|thumb|right|290px|Kanonia pw. św. Stanisława we Fromborku. "Dom Kopernika" Fot. Janusz Gerszberg]]
 +
== Opis ==
 +
Pierwsza wiadomość o kanoniach została zawarta w przywileju lokacyjnym Fromborka z 1310 roku. Osiedle kanonickie złożone wówczas z budynków zgrupowanych wokół poszczególnych kurii roztaczało się z trzech stron Wzgórza Katedralnego. Początkowo kanonii było dwanaście i położone były rzędem w liczbie sześciu na wzgórzu zachodnim, cztery były uszeregowane przed fosą południową wzdłuż dzisiejszej ul. Katedralnej, jedna na wzgórzu wschodnim, a ostatnia po stronie północnej poniżej dawnej bramy północnej, w rejonie obecnego [[Pomnik Mikołaja Kopernika|pomnika Mikołaja Kopernika]]. Każdy z kanoników katedralnych w chwili instalacji otrzymywał folwark i parcelę pod budowę kanonii i towarzyszących budynków gospodarczych. Kolejny kanonik był zobowiązany po śmierci poprzednika do wykupienia sobie na własność poszczególnych kanonii, a w razie zniszczenia do jej odbudowy. Liczne wojny w XV i XVII wieku, jakie nawiedziły Frombork, niszczyły i rujnowały kanonie, które później były odbudowywane i przebudowywane. W XVIII wieku liczba kurii wzrosła do siedemnastu, lecz do naszych czasów w obecnym kształcie i wystroju zachowało się jedynie siedem.  
  
Pierwsza wiadomość o kanoniach została zawarta w przywileju lokacyjnym Fromborka z 1310 roku. Osiedle kanonickie złożone wówczas z budynków zgrupowanych wokół poszczególnych kurii roztaczało się z trzech stron Wzgórza Katedralnego. Początkowo kanonii było dwanaście i położone były rzędem w liczbie sześciu na wzgórzu zachodnim, cztery były uszeregowane przed fosą południową wzdłuż dzisiejszej ul. Katedralnej, jedna na wzgórzu wschodnim, a ostatnia po stronie północnej poniżej dawnej bramy północnej, w rejonie obecnego pomnika Mikołaja Kopernika. Każdy z kanoników katedralnych w chwili instalacji otrzymywał folwark i parcelę pod budowę kanonii i towarzyszących budynków gospodarczych. Kolejny kanonik był zobowiązany po śmierci poprzednika do wykupienia sobie na własność poszczególnych kanonii, a w razie zniszczenia do jej odbudowy. Liczne wojny w XV i XVII wieku, jakie nawiedziły Frombork, niszczyły i rujnowały kanonie, które później były odbudowywane i przebudowywane. W XVIII wieku liczba kurii wzrosła do siedemnastu, lecz do naszych czasów w obecnym kształcie i wystroju zachowało się jedynie siedem.  
+
Pierwsza od północy na skraju zachodniego wzgórza stoi [[kanonia pod patronatem św. Stanisława]]. Parcela należąca do tej kurii jest najwyższym punktem miasta i nie ulega wątpliwości, że nieopodal kanonii znajdowała się dostrzegalnia doktora [[lkwim:Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]]. Obecny budynek wzniesiono w 1565 roku częściowo na fundamentach domu Kopernika i później wielokroć przebudowywano. Położona w bliskim sąsiedztwie [[kuria pod patronatem św. Michała Archanioła]] zbudowana została w połowie XV wieku i jest zaliczana do najstarszych kanonii zewnętrznych. [[Kuria pod patronatem św. Piotra|Kurię pod patronatem św. Piotra]] wzniesiono w 1719 roku na miejscu wcześniej zrujnowanej, z której zachowały się średniowieczne gotyckie piwnice. Stojąca samotnie, najdalej na południe wysunięta w zachodnim szeregu kanonii, to [[kuria pod patronatem św. Pawła]]. Zbudowano ją około 1680 roku i w tym kształcie przetrwała do czasów dzisiejszych. Kanonie zachodnie, oprócz kanonii św. Pawła, wykorzystywane są dla potrzeb [[Diecezjalne Centrum Caritas we Fromborku|Diecezjalnego Centrum Caritas]].  
  
Pierwsza od północy na skraju zachodniego wzgórza stoi kanonia pod patronatem św. Stanisława. Parcela należąca do tej kurii jest najwyższym punktem miasta i nie ulega wątpliwości, że nieopodal kanonii znajdowała się dostrzegalnia doktora Mikołaja Kopernika. Obecny budynek wzniesiono w 1565 roku częściowo na fundamentach domu Kopernika i później wielokroć przebudowywano. Położona w bliskim sąsiedztwie kuria pod patronatem św. Michała zbudowana została w połowie XV wieku i jest zaliczana do najstarszych kanonii zewnętrznych. Kurię pod patronatem św. Piotra wzniesiono w 1719 roku na miejscu wcześniej zrujnowanej, z której zachowały się średniowieczne gotyckie piwnice. Stojąca samotnie, najdalej na południe wysunięta w zachodnim szeregu kanonii, to kuria pod patronatem św. Pawła. Zbudowano ją około 1680 roku i w tym kształcie przetrwała do czasów dzisiejszych. Kanonie zachodnie, oprócz kanonii św. Pawła, wykorzystywane są dla potrzeb Diecezjalnego Centrum Caritas.  
+
Kurie kanoniczne usytuowane przy ul. Katedralnej odbiegają kolorystyką elewacji i architekturą od kurii w ciągu zachodnim. Można w ten sposób określić wiek ich powstania. [[Kanonia pod patronatem św. Ludwika]] zniszczona w czasie wojny została odbudowana w nowej formie i jedynie jej piwnice zdradzają średniowieczny charakter. Obok niej, neogotycka [[kuria NMP Mniejszej]] z połowy XIX wieku zasługuję na uwagę ze względu na jej symetryczną fasadę oraz umieszczoną w niszy elewacji zachodniej wykonaną z piaskowca barokową rzeźbę NMP. Dwukondygnacyjny budynek kurii NMP administruje obecnie Diecezjalne Centrum Caritas. Znajdująca się w pobliżu barokowa [[kanonia pod patronatem św. Ignacego]] została wzniesiona w XVIII wieku. Z tego też czasu pochodzą ogrodzenie oraz brama wjazdowa, które harmonizują z kanonią i dają wyobrażenie o pierwotnej zabudowie folwarków kanoników. Rysujący się malowniczo na tle grupy starych drzew budynek kurii jest obecnie własnością [[Kuria Metropolitalna w Olsztynie|Kurii Metropolitalnej w Olsztynie]].
 +
<br/>
 +
== Ciekawostki ==
 +
Kanonie we Fromborku są integralnie złączone z zabudową Wzgórza Katedralnego. Poszczególne budynki były niegdyś połączone podziemnymi przejściami. 
 +
<br/>
 +
== Zobacz też ==
 +
*[[lkwim:Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja we Fromborku| Bazylika Archikatedralna we Fromborku]]
 +
*[[lkwim:Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku|Kościół pw. św. Mikołaja we Fromborku]]
 +
*[[lkwim:Kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku|Kaplica pw. Zbawiciela w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku]]
 +
*[[lkwim:Kaplica pw. św. Anny we Fromborku|Kaplica pw. św. Anny we Fromborku]]
 +
*[[lkwim:Kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku|Kaplica pw. św. Jerzego w Bazylice Archikatedralnej we Fromborku]]
 +
*[[Kaplica pw. św. Jerzego we Fromborku]]
 +
*[[lkwim:Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku|Szpital pw. Św. Ducha we Fromborku]]
 +
*[[Wieża dzwonna katedry we Fromborku]]
 +
*[[Wieża Mikołaja Kopernika we Fromborku]]
 +
*[[Grota we Fromborku]]
 +
*[[Cmentarz kanonicki we Fromborku]]
  
Kurie kanoniczne usytuowane przy ul. Katedralnej odbiegają kolorystyką elewacji i architekturą od kurii w ciągu zachodnim. Można w ten sposób określić wiek ich powstania. Kanonia pod patronatem św. Ludwika zniszczona w czasie wojny została odbudowana w nowej formie i jedynie jej piwnice zdradzają średniowieczny charakter. Obok niej, neogotycka kuria NMP Mniejszej z połowy XIX wieku zasługuję na uwagę ze względu na jej symetryczną fasadę oraz umieszczoną w niszy elewacji zachodniej wykonaną z piaskowca barokową rzeźbę NMP. Dwukondygnacyjny budynek kurii NMP administruje obecnie Diecezjalne Centrum Caritas. Znajdująca się w pobliżu barokowa kanonia pod patronatem św. Ignacego została wzniesiona w XVIII wieku. Z tego też czasu pochodzą ogrodzenie oraz brama wjazdowa, które harmonizują z kanonią i dają wyobrażenie o pierwotnej zabudowie folwarków kanoników. Rysujący się malowniczo na tle grupy starych drzew budynek kurii jest obecnie własnością Kurii Metropolitalnej w Olsztynie.  
+
== Bibliografia ==
[[Plik:fr13.jpg|right|thumb|300px|Kapliczka w Bukwałdzie. © Stanisław Kuprjaniuk]]
+
Chorostian Bogusława, ''Frombork i okolice'', 1990.<br/>
[[Plik:fr15.jpg|right|thumb|300px|Kapliczka w Bukwałdzie. © Stanisław Kuprjaniuk]]
+
Kuprjaniuk Stanisław, ''Frombork'', Olsztyn 2011.<br/>
[[Plik:fr16.jpg|right|thumb|300px|Kapliczka w Bukwałdzie. © Stanisław Kuprjaniuk]]
+
Kurowski Edmund, ''Dzieje Fromborka'', Frombork 2000.<br/>
[[Kategoria:Turystyka]][[Kategoria: Architektura]][[Kategoria: Budownictwo ludowe]][[Kategoria: Zabytki]]
+
Piaskowski Tadeusz, Szkop Henryk, ''Zabytki Fromborka'', Frombork 2003.<br/>
 +
[http://www.frombork.republika.pl frombork.republika.pl] [22.10.2014]
 
<br/>
 
<br/>
 +
 +
[[Kategoria: Powiat braniewski]]
 +
[[Kategoria: Frombork (gmina miejsko-wiejska)]]
 +
[[Kategoria: 1601-1700]]
 +
[[Kategoria: Inne obiekty architektury]]

Aktualna wersja na dzień 22:10, 4 sty 2021

Zespół kurii kanonicznych we Fromborku

typ obiektu: kanonie
datacja: XVII-XIX w.
powiat: braniewski
gmina: Frombork
miejscowość: Frombork

Zespół kurii kanonicznych we Fromborku – we Fromborku, za murami Wzgórza Katedralnego po jego zachodniej i południowej stronie znajdują się kurie kanoniczne - domy fromborskich kanoników, które są jedynym w swoim rodzaju architektonicznym zespołem w północnej Polsce.

Kanonia pw. św. Michała Archanioła we Fromborku. Fot. Stanisław Kuprjaniuk
Kanonia pw. św. Piotra we Fromborku. Fot. Stanisław Kuprjaniuk
Kanonia pw. NMP Mniejszej we Fromborku. Fot. Stanisław Kuprjaniuk
Kanonia pw. św. Ignacego we Fromborku. Fot. Janusz Gerszberg
Kanonia pw. św. Stanisława we Fromborku. "Dom Kopernika" Fot. Janusz Gerszberg

Opis

Pierwsza wiadomość o kanoniach została zawarta w przywileju lokacyjnym Fromborka z 1310 roku. Osiedle kanonickie złożone wówczas z budynków zgrupowanych wokół poszczególnych kurii roztaczało się z trzech stron Wzgórza Katedralnego. Początkowo kanonii było dwanaście i położone były rzędem w liczbie sześciu na wzgórzu zachodnim, cztery były uszeregowane przed fosą południową wzdłuż dzisiejszej ul. Katedralnej, jedna na wzgórzu wschodnim, a ostatnia po stronie północnej poniżej dawnej bramy północnej, w rejonie obecnego pomnika Mikołaja Kopernika. Każdy z kanoników katedralnych w chwili instalacji otrzymywał folwark i parcelę pod budowę kanonii i towarzyszących budynków gospodarczych. Kolejny kanonik był zobowiązany po śmierci poprzednika do wykupienia sobie na własność poszczególnych kanonii, a w razie zniszczenia do jej odbudowy. Liczne wojny w XV i XVII wieku, jakie nawiedziły Frombork, niszczyły i rujnowały kanonie, które później były odbudowywane i przebudowywane. W XVIII wieku liczba kurii wzrosła do siedemnastu, lecz do naszych czasów w obecnym kształcie i wystroju zachowało się jedynie siedem.

Pierwsza od północy na skraju zachodniego wzgórza stoi kanonia pod patronatem św. Stanisława. Parcela należąca do tej kurii jest najwyższym punktem miasta i nie ulega wątpliwości, że nieopodal kanonii znajdowała się dostrzegalnia doktora Mikołaja Kopernika. Obecny budynek wzniesiono w 1565 roku częściowo na fundamentach domu Kopernika i później wielokroć przebudowywano. Położona w bliskim sąsiedztwie kuria pod patronatem św. Michała Archanioła zbudowana została w połowie XV wieku i jest zaliczana do najstarszych kanonii zewnętrznych. Kurię pod patronatem św. Piotra wzniesiono w 1719 roku na miejscu wcześniej zrujnowanej, z której zachowały się średniowieczne gotyckie piwnice. Stojąca samotnie, najdalej na południe wysunięta w zachodnim szeregu kanonii, to kuria pod patronatem św. Pawła. Zbudowano ją około 1680 roku i w tym kształcie przetrwała do czasów dzisiejszych. Kanonie zachodnie, oprócz kanonii św. Pawła, wykorzystywane są dla potrzeb Diecezjalnego Centrum Caritas.

Kurie kanoniczne usytuowane przy ul. Katedralnej odbiegają kolorystyką elewacji i architekturą od kurii w ciągu zachodnim. Można w ten sposób określić wiek ich powstania. Kanonia pod patronatem św. Ludwika zniszczona w czasie wojny została odbudowana w nowej formie i jedynie jej piwnice zdradzają średniowieczny charakter. Obok niej, neogotycka kuria NMP Mniejszej z połowy XIX wieku zasługuję na uwagę ze względu na jej symetryczną fasadę oraz umieszczoną w niszy elewacji zachodniej wykonaną z piaskowca barokową rzeźbę NMP. Dwukondygnacyjny budynek kurii NMP administruje obecnie Diecezjalne Centrum Caritas. Znajdująca się w pobliżu barokowa kanonia pod patronatem św. Ignacego została wzniesiona w XVIII wieku. Z tego też czasu pochodzą ogrodzenie oraz brama wjazdowa, które harmonizują z kanonią i dają wyobrażenie o pierwotnej zabudowie folwarków kanoników. Rysujący się malowniczo na tle grupy starych drzew budynek kurii jest obecnie własnością Kurii Metropolitalnej w Olsztynie.

Ciekawostki

Kanonie we Fromborku są integralnie złączone z zabudową Wzgórza Katedralnego. Poszczególne budynki były niegdyś połączone podziemnymi przejściami.

Zobacz też

Bibliografia

Chorostian Bogusława, Frombork i okolice, 1990.
Kuprjaniuk Stanisław, Frombork, Olsztyn 2011.
Kurowski Edmund, Dzieje Fromborka, Frombork 2000.
Piaskowski Tadeusz, Szkop Henryk, Zabytki Fromborka, Frombork 2003.
frombork.republika.pl [22.10.2014]