Zespół kurii kanonicznych we Fromborku: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
| Linia 17: | Linia 17: | ||
== Opis == | == Opis == | ||
Pierwsza wiadomość o kanoniach została zawarta w przywileju lokacyjnym Fromborka z 1310 roku. Osiedle kanonickie złożone wówczas z budynków zgrupowanych wokół poszczególnych kurii roztaczało się z trzech stron Wzgórza Katedralnego. Początkowo kanonii było dwanaście i położone były rzędem w liczbie sześciu na wzgórzu zachodnim, cztery były uszeregowane przed fosą południową wzdłuż dzisiejszej ul. Katedralnej, jedna na wzgórzu wschodnim, a ostatnia po stronie północnej poniżej dawnej bramy północnej, w rejonie obecnego pomnika Mikołaja Kopernika. Każdy z kanoników katedralnych w chwili instalacji otrzymywał folwark i parcelę pod budowę kanonii i towarzyszących budynków gospodarczych. Kolejny kanonik był zobowiązany po śmierci poprzednika do wykupienia sobie na własność poszczególnych kanonii, a w razie zniszczenia do jej odbudowy. Liczne wojny w XV i XVII wieku, jakie nawiedziły Frombork, niszczyły i rujnowały kanonie, które później były odbudowywane i przebudowywane. W XVIII wieku liczba kurii wzrosła do siedemnastu, lecz do naszych czasów w obecnym kształcie i wystroju zachowało się jedynie siedem. | Pierwsza wiadomość o kanoniach została zawarta w przywileju lokacyjnym Fromborka z 1310 roku. Osiedle kanonickie złożone wówczas z budynków zgrupowanych wokół poszczególnych kurii roztaczało się z trzech stron Wzgórza Katedralnego. Początkowo kanonii było dwanaście i położone były rzędem w liczbie sześciu na wzgórzu zachodnim, cztery były uszeregowane przed fosą południową wzdłuż dzisiejszej ul. Katedralnej, jedna na wzgórzu wschodnim, a ostatnia po stronie północnej poniżej dawnej bramy północnej, w rejonie obecnego pomnika Mikołaja Kopernika. Każdy z kanoników katedralnych w chwili instalacji otrzymywał folwark i parcelę pod budowę kanonii i towarzyszących budynków gospodarczych. Kolejny kanonik był zobowiązany po śmierci poprzednika do wykupienia sobie na własność poszczególnych kanonii, a w razie zniszczenia do jej odbudowy. Liczne wojny w XV i XVII wieku, jakie nawiedziły Frombork, niszczyły i rujnowały kanonie, które później były odbudowywane i przebudowywane. W XVIII wieku liczba kurii wzrosła do siedemnastu, lecz do naszych czasów w obecnym kształcie i wystroju zachowało się jedynie siedem. | ||
| + | [[Plik:fr16.jpg|left|thumb|400px|Kanonia p.w. św. Piotra we Fromborku. © Stanisław Kuprjaniuk]] | ||
| + | Pierwsza od północy na skraju zachodniego wzgórza stoi kanonia pod patronatem św. Stanisława. Parcela należąca do tej kurii jest najwyższym punktem miasta i nie ulega wątpliwości, że nieopodal kanonii znajdowała się dostrzegalnia doktora Mikołaja Kopernika. Obecny budynek wzniesiono w 1565 roku częściowo na fundamentach domu Kopernika i później wielokroć przebudowywano. Położona w bliskim sąsiedztwie kuria pod patronatem św. Michała zbudowana została w połowie XV wieku i jest zaliczana do najstarszych kanonii zewnętrznych. Kurię pod patronatem św. Piotra wzniesiono w 1719 roku na miejscu wcześniej zrujnowanej, z której zachowały się średniowieczne gotyckie piwnice. Stojąca samotnie, najdalej na południe wysunięta w zachodnim szeregu kanonii, to kuria pod patronatem św. Pawła. Zbudowano ją około 1680 roku i w tym kształcie przetrwała do czasów dzisiejszych. Kanonie zachodnie, oprócz kanonii św. Pawła, wykorzystywane są dla potrzeb Diecezjalnego Centrum Caritas. | ||
| − | |||
| − | |||
Kurie kanoniczne usytuowane przy ul. Katedralnej odbiegają kolorystyką elewacji i architekturą od kurii w ciągu zachodnim. Można w ten sposób określić wiek ich powstania. Kanonia pod patronatem św. Ludwika zniszczona w czasie wojny została odbudowana w nowej formie i jedynie jej piwnice zdradzają średniowieczny charakter. Obok niej, neogotycka kuria NMP Mniejszej z połowy XIX wieku zasługuję na uwagę ze względu na jej symetryczną fasadę oraz umieszczoną w niszy elewacji zachodniej wykonaną z piaskowca barokową rzeźbę NMP. Dwukondygnacyjny budynek kurii NMP administruje obecnie Diecezjalne Centrum Caritas. Znajdująca się w pobliżu barokowa kanonia pod patronatem św. Ignacego została wzniesiona w XVIII wieku. Z tego też czasu pochodzą ogrodzenie oraz brama wjazdowa, które harmonizują z kanonią i dają wyobrażenie o pierwotnej zabudowie folwarków kanoników. Rysujący się malowniczo na tle grupy starych drzew budynek kurii jest obecnie własnością Kurii Metropolitalnej w Olsztynie. | Kurie kanoniczne usytuowane przy ul. Katedralnej odbiegają kolorystyką elewacji i architekturą od kurii w ciągu zachodnim. Można w ten sposób określić wiek ich powstania. Kanonia pod patronatem św. Ludwika zniszczona w czasie wojny została odbudowana w nowej formie i jedynie jej piwnice zdradzają średniowieczny charakter. Obok niej, neogotycka kuria NMP Mniejszej z połowy XIX wieku zasługuję na uwagę ze względu na jej symetryczną fasadę oraz umieszczoną w niszy elewacji zachodniej wykonaną z piaskowca barokową rzeźbę NMP. Dwukondygnacyjny budynek kurii NMP administruje obecnie Diecezjalne Centrum Caritas. Znajdująca się w pobliżu barokowa kanonia pod patronatem św. Ignacego została wzniesiona w XVIII wieku. Z tego też czasu pochodzą ogrodzenie oraz brama wjazdowa, które harmonizują z kanonią i dają wyobrażenie o pierwotnej zabudowie folwarków kanoników. Rysujący się malowniczo na tle grupy starych drzew budynek kurii jest obecnie własnością Kurii Metropolitalnej w Olsztynie. | ||
<br/> | <br/> | ||
== Ciekawostki == | == Ciekawostki == | ||
| − | + | Kanonie we Fromborku są integralnie złączone z zabudową Wzgórza Katedralnego. Poszczególne budynki były niegdyś połączone podziemnymi przejściami. | |
<br/> | <br/> | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
Wersja z 20:13, 21 sty 2014
| Architektura | |
| | |
| typ obiektu: | kanonie |
| datacja: | XVII-XIX w. |
| powiat: | braniewski |
| gmina: | Frombork |
| miejscowość: | Frombork |
Zespół kurii kanonicznych we Fromborku
Spis treści
Położenie
We Fromborku, za murami Wzgórza Katedralnego po jego zachodniej i południowej stronie znajdują się kurie kanoniczne - domy fromborskich kanoników, które są jedynym w swoim rodzaju architektonicznym zespołem w północnej Polsce.
Opis
Pierwsza wiadomość o kanoniach została zawarta w przywileju lokacyjnym Fromborka z 1310 roku. Osiedle kanonickie złożone wówczas z budynków zgrupowanych wokół poszczególnych kurii roztaczało się z trzech stron Wzgórza Katedralnego. Początkowo kanonii było dwanaście i położone były rzędem w liczbie sześciu na wzgórzu zachodnim, cztery były uszeregowane przed fosą południową wzdłuż dzisiejszej ul. Katedralnej, jedna na wzgórzu wschodnim, a ostatnia po stronie północnej poniżej dawnej bramy północnej, w rejonie obecnego pomnika Mikołaja Kopernika. Każdy z kanoników katedralnych w chwili instalacji otrzymywał folwark i parcelę pod budowę kanonii i towarzyszących budynków gospodarczych. Kolejny kanonik był zobowiązany po śmierci poprzednika do wykupienia sobie na własność poszczególnych kanonii, a w razie zniszczenia do jej odbudowy. Liczne wojny w XV i XVII wieku, jakie nawiedziły Frombork, niszczyły i rujnowały kanonie, które później były odbudowywane i przebudowywane. W XVIII wieku liczba kurii wzrosła do siedemnastu, lecz do naszych czasów w obecnym kształcie i wystroju zachowało się jedynie siedem.
Pierwsza od północy na skraju zachodniego wzgórza stoi kanonia pod patronatem św. Stanisława. Parcela należąca do tej kurii jest najwyższym punktem miasta i nie ulega wątpliwości, że nieopodal kanonii znajdowała się dostrzegalnia doktora Mikołaja Kopernika. Obecny budynek wzniesiono w 1565 roku częściowo na fundamentach domu Kopernika i później wielokroć przebudowywano. Położona w bliskim sąsiedztwie kuria pod patronatem św. Michała zbudowana została w połowie XV wieku i jest zaliczana do najstarszych kanonii zewnętrznych. Kurię pod patronatem św. Piotra wzniesiono w 1719 roku na miejscu wcześniej zrujnowanej, z której zachowały się średniowieczne gotyckie piwnice. Stojąca samotnie, najdalej na południe wysunięta w zachodnim szeregu kanonii, to kuria pod patronatem św. Pawła. Zbudowano ją około 1680 roku i w tym kształcie przetrwała do czasów dzisiejszych. Kanonie zachodnie, oprócz kanonii św. Pawła, wykorzystywane są dla potrzeb Diecezjalnego Centrum Caritas.
Kurie kanoniczne usytuowane przy ul. Katedralnej odbiegają kolorystyką elewacji i architekturą od kurii w ciągu zachodnim. Można w ten sposób określić wiek ich powstania. Kanonia pod patronatem św. Ludwika zniszczona w czasie wojny została odbudowana w nowej formie i jedynie jej piwnice zdradzają średniowieczny charakter. Obok niej, neogotycka kuria NMP Mniejszej z połowy XIX wieku zasługuję na uwagę ze względu na jej symetryczną fasadę oraz umieszczoną w niszy elewacji zachodniej wykonaną z piaskowca barokową rzeźbę NMP. Dwukondygnacyjny budynek kurii NMP administruje obecnie Diecezjalne Centrum Caritas. Znajdująca się w pobliżu barokowa kanonia pod patronatem św. Ignacego została wzniesiona w XVIII wieku. Z tego też czasu pochodzą ogrodzenie oraz brama wjazdowa, które harmonizują z kanonią i dają wyobrażenie o pierwotnej zabudowie folwarków kanoników. Rysujący się malowniczo na tle grupy starych drzew budynek kurii jest obecnie własnością Kurii Metropolitalnej w Olsztynie.
Ciekawostki
Kanonie we Fromborku są integralnie złączone z zabudową Wzgórza Katedralnego. Poszczególne budynki były niegdyś połączone podziemnymi przejściami.
Bibliografia
