Zespół kurii kanonicznych we Fromborku: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Skocz do: nawigacja, szukaj
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Linia 11: Linia 11:
 
<br/>
 
<br/>
 
== Położenie ==
 
== Położenie ==
[[Plik:fr13.jpg|right|thumb|350px|Kanonia p.w. św. Michała Archanioła we Fromborku. © Stanisław Kuprjaniuk]]
+
[[Plik:fr13.jpg|right|thumb|350px|Kanonia pw. św. Michała Archanioła we Fromborku. © Stanisław Kuprjaniuk]]
 
We [[Frombork|Fromborku]], za murami [[Wgórze Katedralne|Wzgórza Katedralnego]] po jego zachodniej i południowej stronie znajdują się [[kurie kanoniczne]] - domy fromborskich [[kanonik|kanoników]], które są jedynym w swoim rodzaju architektonicznym zespołem w północnej Polsce.  
 
We [[Frombork|Fromborku]], za murami [[Wgórze Katedralne|Wzgórza Katedralnego]] po jego zachodniej i południowej stronie znajdują się [[kurie kanoniczne]] - domy fromborskich [[kanonik|kanoników]], które są jedynym w swoim rodzaju architektonicznym zespołem w północnej Polsce.  
 
<br/>
 
<br/>
 
== Opis ==
 
== Opis ==
 
Pierwsza wiadomość o kanoniach została zawarta w przywileju lokacyjnym Fromborka z 1310 roku. Osiedle kanonickie złożone wówczas z budynków zgrupowanych wokół poszczególnych kurii roztaczało się z trzech stron Wzgórza Katedralnego. Początkowo kanonii było dwanaście i położone były rzędem w liczbie sześciu na wzgórzu zachodnim, cztery były uszeregowane przed fosą południową wzdłuż dzisiejszej ul. Katedralnej, jedna na wzgórzu wschodnim, a ostatnia po stronie północnej poniżej dawnej bramy północnej, w rejonie obecnego [[Pomnik Mikołaja Kopernika|pomnika Mikołaja Kopernika]]. Każdy z kanoników katedralnych w chwili instalacji otrzymywał folwark i parcelę pod budowę kanonii i towarzyszących budynków gospodarczych. Kolejny kanonik był zobowiązany po śmierci poprzednika do wykupienia sobie na własność poszczególnych kanonii, a w razie zniszczenia do jej odbudowy. Liczne wojny w XV i XVII wieku, jakie nawiedziły Frombork, niszczyły i rujnowały kanonie, które później były odbudowywane i przebudowywane. W XVIII wieku liczba kurii wzrosła do siedemnastu, lecz do naszych czasów w obecnym kształcie i wystroju zachowało się jedynie siedem.  
 
Pierwsza wiadomość o kanoniach została zawarta w przywileju lokacyjnym Fromborka z 1310 roku. Osiedle kanonickie złożone wówczas z budynków zgrupowanych wokół poszczególnych kurii roztaczało się z trzech stron Wzgórza Katedralnego. Początkowo kanonii było dwanaście i położone były rzędem w liczbie sześciu na wzgórzu zachodnim, cztery były uszeregowane przed fosą południową wzdłuż dzisiejszej ul. Katedralnej, jedna na wzgórzu wschodnim, a ostatnia po stronie północnej poniżej dawnej bramy północnej, w rejonie obecnego [[Pomnik Mikołaja Kopernika|pomnika Mikołaja Kopernika]]. Każdy z kanoników katedralnych w chwili instalacji otrzymywał folwark i parcelę pod budowę kanonii i towarzyszących budynków gospodarczych. Kolejny kanonik był zobowiązany po śmierci poprzednika do wykupienia sobie na własność poszczególnych kanonii, a w razie zniszczenia do jej odbudowy. Liczne wojny w XV i XVII wieku, jakie nawiedziły Frombork, niszczyły i rujnowały kanonie, które później były odbudowywane i przebudowywane. W XVIII wieku liczba kurii wzrosła do siedemnastu, lecz do naszych czasów w obecnym kształcie i wystroju zachowało się jedynie siedem.  
[[Plik:fr16.jpg|left|thumb|400px|Kanonia p.w. św. Piotra we Fromborku. © Stanisław Kuprjaniuk]]
+
[[Plik:fr16.jpg|left|thumb|400px|Kanonia pw. św. Piotra we Fromborku. © Stanisław Kuprjaniuk]]
Pierwsza od północy na skraju zachodniego wzgórza stoi [[kanonia pod patronatem św. Stanisława]]. Parcela należąca do tej kurii jest najwyższym punktem miasta i nie ulega wątpliwości, że nieopodal kanonii znajdowała się dostrzegalnia doktora [[Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]]. Obecny budynek wzniesiono w 1565 roku częściowo na fundamentach domu Kopernika i później wielokroć przebudowywano. Położona w bliskim sąsiedztwie [[kuria pod patronatem św. Michała Archanioła]] zbudowana została w połowie XV wieku i jest zaliczana do najstarszych kanonii zewnętrznych. [[Kuria pod patronatem św. Piotra|Kurię pod patronatem św. Piotra]] wzniesiono w 1719 roku na miejscu wcześniej zrujnowanej, z której zachowały się średniowieczne gotyckie piwnice. Stojąca samotnie, najdalej na południe wysunięta w zachodnim szeregu kanonii, to [[kuria pod patronatem św. Pawła]]. Zbudowano ją około 1680 roku i w tym kształcie przetrwała do czasów dzisiejszych. Kanonie zachodnie, oprócz kanonii św. Pawła, wykorzystywane są dla potrzeb [[Diecezjalne Centrum Caritas we Fromborku|Diecezjalnego Centrum Caritas]]. [[Plik:fr15.jpg|right|thumb|350px|Kanonia p.w. NMP Mniejszej we Fromborku. © Stanisław Kuprjaniuk]]
+
Pierwsza od północy na skraju zachodniego wzgórza stoi [[kanonia pod patronatem św. Stanisława]]. Parcela należąca do tej kurii jest najwyższym punktem miasta i nie ulega wątpliwości, że nieopodal kanonii znajdowała się dostrzegalnia doktora [[Mikołaj Kopernik|Mikołaja Kopernika]]. Obecny budynek wzniesiono w 1565 roku częściowo na fundamentach domu Kopernika i później wielokroć przebudowywano. Położona w bliskim sąsiedztwie [[kuria pod patronatem św. Michała Archanioła]] zbudowana została w połowie XV wieku i jest zaliczana do najstarszych kanonii zewnętrznych. [[Kuria pod patronatem św. Piotra|Kurię pod patronatem św. Piotra]] wzniesiono w 1719 roku na miejscu wcześniej zrujnowanej, z której zachowały się średniowieczne gotyckie piwnice. Stojąca samotnie, najdalej na południe wysunięta w zachodnim szeregu kanonii, to [[kuria pod patronatem św. Pawła]]. Zbudowano ją około 1680 roku i w tym kształcie przetrwała do czasów dzisiejszych. Kanonie zachodnie, oprócz kanonii św. Pawła, wykorzystywane są dla potrzeb [[Diecezjalne Centrum Caritas we Fromborku|Diecezjalnego Centrum Caritas]]. [[Plik:fr15.jpg|right|thumb|350px|Kanonia pw. NMP Mniejszej we Fromborku. © Stanisław Kuprjaniuk]]
  
 
Kurie kanoniczne usytuowane przy ul. Katedralnej odbiegają kolorystyką elewacji i architekturą od kurii w ciągu zachodnim. Można w ten sposób określić wiek ich powstania. [[Kanonia pod patronatem św. Ludwika]] zniszczona w czasie wojny została odbudowana w nowej formie i jedynie jej piwnice zdradzają średniowieczny charakter. Obok niej, neogotycka [[kuria NMP Mniejszej]] z połowy XIX wieku zasługuję na uwagę ze względu na jej symetryczną fasadę oraz umieszczoną w niszy elewacji zachodniej wykonaną z piaskowca barokową rzeźbę NMP. Dwukondygnacyjny budynek kurii NMP administruje obecnie Diecezjalne Centrum Caritas. Znajdująca się w pobliżu barokowa [[kanonia pod patronatem św. Ignacego]] została wzniesiona w XVIII wieku. Z tego też czasu pochodzą ogrodzenie oraz brama wjazdowa, które harmonizują z kanonią i dają wyobrażenie o pierwotnej zabudowie folwarków kanoników. Rysujący się malowniczo na tle grupy starych drzew budynek kurii jest obecnie własnością [[Kuria Metropolitalna w Olsztynie|Kurii Metropolitalnej w Olsztynie]].  
 
Kurie kanoniczne usytuowane przy ul. Katedralnej odbiegają kolorystyką elewacji i architekturą od kurii w ciągu zachodnim. Można w ten sposób określić wiek ich powstania. [[Kanonia pod patronatem św. Ludwika]] zniszczona w czasie wojny została odbudowana w nowej formie i jedynie jej piwnice zdradzają średniowieczny charakter. Obok niej, neogotycka [[kuria NMP Mniejszej]] z połowy XIX wieku zasługuję na uwagę ze względu na jej symetryczną fasadę oraz umieszczoną w niszy elewacji zachodniej wykonaną z piaskowca barokową rzeźbę NMP. Dwukondygnacyjny budynek kurii NMP administruje obecnie Diecezjalne Centrum Caritas. Znajdująca się w pobliżu barokowa [[kanonia pod patronatem św. Ignacego]] została wzniesiona w XVIII wieku. Z tego też czasu pochodzą ogrodzenie oraz brama wjazdowa, które harmonizują z kanonią i dają wyobrażenie o pierwotnej zabudowie folwarków kanoników. Rysujący się malowniczo na tle grupy starych drzew budynek kurii jest obecnie własnością [[Kuria Metropolitalna w Olsztynie|Kurii Metropolitalnej w Olsztynie]].  
Linia 35: Linia 35:
 
http://www.frombork.republika.pl
 
http://www.frombork.republika.pl
 
<br/>
 
<br/>
[[Kategoria: Turystyka]][[Kategoria: Architektura]][[Kategoria: Zabytki]]
+
[[Kategoria: Turystyka]][[Kategoria: Obiekty architektura]][[Kategoria: Zabytki]][[Kategoria: gmina Frombork]][[Kategoria: powiat braniewski]]  
 
<br/>
 
<br/>

Wersja z 16:03, 4 lut 2014

Architektura

typ obiektu: kanonie
datacja: XVII-XIX w.
powiat: braniewski
gmina: Frombork
miejscowość: Frombork

Zespół kurii kanonicznych we Fromborku

Położenie

Kanonia pw. św. Michała Archanioła we Fromborku. © Stanisław Kuprjaniuk

We Fromborku, za murami Wzgórza Katedralnego po jego zachodniej i południowej stronie znajdują się kurie kanoniczne - domy fromborskich kanoników, które są jedynym w swoim rodzaju architektonicznym zespołem w północnej Polsce.

Opis

Pierwsza wiadomość o kanoniach została zawarta w przywileju lokacyjnym Fromborka z 1310 roku. Osiedle kanonickie złożone wówczas z budynków zgrupowanych wokół poszczególnych kurii roztaczało się z trzech stron Wzgórza Katedralnego. Początkowo kanonii było dwanaście i położone były rzędem w liczbie sześciu na wzgórzu zachodnim, cztery były uszeregowane przed fosą południową wzdłuż dzisiejszej ul. Katedralnej, jedna na wzgórzu wschodnim, a ostatnia po stronie północnej poniżej dawnej bramy północnej, w rejonie obecnego pomnika Mikołaja Kopernika. Każdy z kanoników katedralnych w chwili instalacji otrzymywał folwark i parcelę pod budowę kanonii i towarzyszących budynków gospodarczych. Kolejny kanonik był zobowiązany po śmierci poprzednika do wykupienia sobie na własność poszczególnych kanonii, a w razie zniszczenia do jej odbudowy. Liczne wojny w XV i XVII wieku, jakie nawiedziły Frombork, niszczyły i rujnowały kanonie, które później były odbudowywane i przebudowywane. W XVIII wieku liczba kurii wzrosła do siedemnastu, lecz do naszych czasów w obecnym kształcie i wystroju zachowało się jedynie siedem.

Kanonia pw. św. Piotra we Fromborku. © Stanisław Kuprjaniuk
Pierwsza od północy na skraju zachodniego wzgórza stoi kanonia pod patronatem św. Stanisława. Parcela należąca do tej kurii jest najwyższym punktem miasta i nie ulega wątpliwości, że nieopodal kanonii znajdowała się dostrzegalnia doktora Mikołaja Kopernika. Obecny budynek wzniesiono w 1565 roku częściowo na fundamentach domu Kopernika i później wielokroć przebudowywano. Położona w bliskim sąsiedztwie kuria pod patronatem św. Michała Archanioła zbudowana została w połowie XV wieku i jest zaliczana do najstarszych kanonii zewnętrznych. Kurię pod patronatem św. Piotra wzniesiono w 1719 roku na miejscu wcześniej zrujnowanej, z której zachowały się średniowieczne gotyckie piwnice. Stojąca samotnie, najdalej na południe wysunięta w zachodnim szeregu kanonii, to kuria pod patronatem św. Pawła. Zbudowano ją około 1680 roku i w tym kształcie przetrwała do czasów dzisiejszych. Kanonie zachodnie, oprócz kanonii św. Pawła, wykorzystywane są dla potrzeb Diecezjalnego Centrum Caritas.
Kanonia pw. NMP Mniejszej we Fromborku. © Stanisław Kuprjaniuk

Kurie kanoniczne usytuowane przy ul. Katedralnej odbiegają kolorystyką elewacji i architekturą od kurii w ciągu zachodnim. Można w ten sposób określić wiek ich powstania. Kanonia pod patronatem św. Ludwika zniszczona w czasie wojny została odbudowana w nowej formie i jedynie jej piwnice zdradzają średniowieczny charakter. Obok niej, neogotycka kuria NMP Mniejszej z połowy XIX wieku zasługuję na uwagę ze względu na jej symetryczną fasadę oraz umieszczoną w niszy elewacji zachodniej wykonaną z piaskowca barokową rzeźbę NMP. Dwukondygnacyjny budynek kurii NMP administruje obecnie Diecezjalne Centrum Caritas. Znajdująca się w pobliżu barokowa kanonia pod patronatem św. Ignacego została wzniesiona w XVIII wieku. Z tego też czasu pochodzą ogrodzenie oraz brama wjazdowa, które harmonizują z kanonią i dają wyobrażenie o pierwotnej zabudowie folwarków kanoników. Rysujący się malowniczo na tle grupy starych drzew budynek kurii jest obecnie własnością Kurii Metropolitalnej w Olsztynie.

Ciekawostki

Kanonie we Fromborku są integralnie złączone z zabudową Wzgórza Katedralnego. Poszczególne budynki były niegdyś połączone podziemnymi przejściami.

Bibliografia

Chorostian Bogusława, Frombork i okolice, 1990.

Kuprjaniuk Stanisław, Frombork, Olsztyn 2011.

Kurowski Edmund, Dzieje Fromborka, Frombork 2000.

Piaskowski Tadeusz, Szkop Henryk, Zabytki Fromborka, Frombork 2003.

Linki zewnętrzne

http://www.frombork.republika.pl