Żytkiejmy

Z Encyklopedia Warmii i Mazur
Wersja z dnia 12:37, 8 sty 2016 autorstwa Konrad (dyskusja | edycje)
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Skocz do: nawigacja, szukaj
Żytkiejmy

Żytkiejmy. Fot. Rimantas Lazdynas. Źródło: Commons Wikimedia [12.11.2013]
Żytkiejmy. Fot. Rimantas Lazdynas. Źródło: Commons Wikimedia [12.11.2013]
Rodzaj miejscowości wieś sołecka
Państwo  Polska
Województwo warmińsko-mazurskie
Powiat gołdapski
Gmina Dubeninki
Liczba ludności (2010) 859
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa lokalizacyjna województwa warmińsko-mazurskiego
Żytkiejmy
Żytkiejmy
Położenie na mapie Polski
Mapa lokalizacyjna Polski
Żytkiejmy
Żytkiejmy
Ziemia

{{#invoke:Koordynaty|szablon}}


Żytkiejmy (niem. Szittkehmen, od 1936 r. Schittkehmen, od 1938 r. Wehrkirchen, od 1946 r. ros. Zaslonowo, od 1951 r. Żytkiejmy) – wieś sołecka położona w województwie warmińsko–mazurskim, w powiecie gołdapskim, w gminie Dubeninki. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego. W latach 1999–2001 wieś wchodziła w skład powiatu olecko-gołdapskiego. W 2010 roku liczyła 859 mieszkańców. Jest to największa wieś w gminie Dubeninki. Obecnie funkcję sołtysa sprawuje Marian Czarniewski[1].

Położenie

Wieś położona jest w północno–wschodniej części województwa warmińsko–mazurskiego, w pobliżu granicy z Litwą oraz z województwem podlaskim, na skraju Puszczy Rominckiej, 32 km na wschód od Gołdapi i 12 km od Dubeninek; przebiega przez nią droga wojewódzka nr 651. Na południowy wschód od Żytkiejm znajduje się góra Sójka (265 m n.p.m.).

Dzieje miejscowości

Wieś powstała w ramach kolonizacji północno–wschodnich terenów Prus Książęcych. Brak jest informacji na temat daty założenia wsi oraz jej areału; nie dysponujemy przywilejem lokacyjnym. Pierwsze wzmianki w źródłach na temat osady pochodzą z lat 1554–1555 - była to wieś czynszowa, ziemię uprawiało tam wówczas siedmiu chłopów. Wśród pierwszych osadników przeważali chłopi przybyli z Litwy; również nazwa wsi wywodzi się z języka litewskiego. W 1597 roku założono w Żytkiejmach karczmę. W 1731 roku osiedlili się we wsi protestanci, którzy zostali wygnani z diecezji salzburskiej i przybyli na Mazury. Wiele innych rodzin salzburczyków osiedliło się w okolicznych miejscowościach (Budwiecie, Degucie, Dubeninki).

Od drugiej połowy XVI wieku w Żytkiejmach znajdowała się siedziba parafii ewangelickiej. Kościół wybudowano w latach 1579–1589 - otoczony był murem obronnym i służył również celom wojennym; nowy kościół powstał w 1879 roku. W XIX wieku w Żytkiejmach odbywały się rocznie cztery targi zwykłe, a także jarmarki bydlęce i końskie. W pierwszej połowie XX wieku linia kolejowa połączyła Żytkiejmy z Gołdapią i dalej Węgorzewem; została zniszczona pod koniec II wojny światowej.

W latach 30. do Żytkiejm często przyjeżdżał na polowania marszałek Rzeszy Hermann Goering; zatrzymywał się w rezydencji myśliwskiej.

Po II wojnie światowej ponownie uruchomiono we wsi szkołę; założono ośrodek zdrowia oraz izbę porodową; działało tu również duże Państwowe Gospodarstwo Rolne. Obecnie we wsi znajduje się poczta, punkt kasowy banku, bar, korty tenisowe, leśnictwo; w dalszym ciągu działa ośrodek zdrowia; funkcjonuje przystanek PKS.


Liczba mieszkańców w poszczególnych latach:

  • 1857 r. - 1044 osoby
  • 1885 r. - 1240 osób
  • 1933 r. - 1286 osób
  • 1939 r. - 1280 osób
  • 2003 r. - 908 osób

Szkolnictwo

W Żytkiejmach znajduje się oddział zamiejscowy gimnazjum, a także szkoła podstawowa, wyposażona w salę gimnastyczną oraz przedszkole.

Kultura

We wsi znajduje się świetlica wiejska oraz Biblioteka Publiczna, będąca filią Gminnej Biblioteki Publicznej w Dubeninkach. Działa tutaj Stowarzyszenie „Żytkiejmska Struga”, a także zespół ludowy "Okaryna".

Gospodarka

We wsi funkcjonuje zakład produkujący znicze; znajduje się tu również kilka sklepów spożywczo–przemysłowych oraz sklep przemysłowy, stacja paliw.

Przyroda

W pobliżu miejscowości znajdują się rezerwaty przyrody: "Struga Żytkiejmska" i "Dziki Kąt".

Zabytki

  • dawny kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki pw. św. Michała, 1879
  • trzy wiadukty kolejowe na linii Gołdap - Żytkiejmy, z lat 1907, 1910 i 1927
  • rezydencja myśliwska z lat 80. XIX wieku
  • gajówka z końca XIX wieku
  • cmentarze ewangelickie z XIX wieku
  • cmentarz wojenny z okresu I wojny światowej
  • cmentarz ewangelicki z XIX wieku, rodzinny
  • budynek dawnego dworca kolejowego z początku XX wieku
  • karczma z przełomu XIX i XX wieku oraz inne przykłady budownictwa murowanego z tego okresu oraz z pierwszej ćwierci XX wieku (m.in. budynek remizy strażackiej)
  • układ ruralistyczny Żytkiejm, połowa XVI wieku - początek XX wieku

Bibliografia

Gołdap. Z dziejów miasta i powiatu, red. Andrzej Wakar i in., Olsztyn 1971.
Statistisch-Topographisches Adreß-Handbuch von Ostpreussen, Commission bei Wilhelm Koch, Königsberg 1857.
Wrota Warmii i Mazur [12.11.2013]
Wojewódzka Ewidencja Zabytków [12.11.2013]
Bank Danych Lokalnych GUS [12.11.2013]
Verwaltungsgeschichte [12.11.2013]

Przypisy

  1. Wrota Warmii i Mazur [05.12.2013]